Kinixys belliana – żółw Bella*, zawiasek gładkobrzegi**

Kinixys belliana – żółw Bella*, zawiasek gładkobrzegi**

Nazewnictwo

Nazwa polska: Kinixys belliana – żółw Bella*, zawiasek gładkobrzegi** (*, ** – nazwy proponowane)

Nazwa angielska: Bell’s hingeback tortoise

Nazwa niemiecka: Glattrand-Gelenkschildkröte

Nazwa francuska: Testudo le’Bell

Nazwa hiszpańska: Tortuga bisagra de Bell

Systematyka

Gromada: Reptilia

Podgromada: Anapsida

Rząd: Testudines

Podrząd: Cryptodira

Rodzina: Testudinidae

Rodzaj: Kinixys

Gatunek:

• Kinixys belliana subsp. belliana (Gray 1831)
• Kinixys belliana subsp. domergueyi
• Kinixys belliana subsp. zombensis (Hewitt 1931)
• Kinixys belliana subsp. mertensi (Laurent 1956) – nie uznawany przez McCorda po rewizji z 1995r.
• Kinixys belliana subsp. nogueyi Lataste 1886 – McCord uważa ten podgatunek za oddzielny gatunek K.nogueyi.

Inne gatunki z tego rodzaju:

• Kinixys erosa (Schweigger, 1812)
• Kinixys homeana (Bell, 1827)
• Kinixys lobatsiana (Power, 1927)
• Kinixys spekii (Gray, 1863)

Występowanie

• Kinixys belliana belliana – Eastern Hinge-back Tortoise, zamieszkuje półsuche i wilgotne sawanny począwszy od wybrzeża po wyżyny. Zasięgiem obejmuje środkowy Kamerun, , Zair, Angolę, północny kraniec Republiki Centralnej Afryki, północną cześć środkowego Sudanu, Erytreę, północny kraniec Etiopii, wschodnia, północno-zachodnią i południową Somalię po wybrzeże Kenii, przez Ugandę do północno-wschodniej Ruandy i południowo-zachodniej Angoli. Prawdopodobnie izolowana populacja z Angoli miała łączność z populacją zasiedlającą Republikę Środkowej Afryki.
• Kinixys belliana domergueyi – spotykany na spalonych słońcem jak również wilgotnych sawannach, łąkach i pastwiskach. Zasięgiem obejmuje jakieś 100 km. kw. w okolicy wyspy Nosy Faly i półwyspy Ambanja i Ambazoana, region Sambirano, północny kraniec Madagaskaru. Przypuszcza się, że jest to gatunek introdukowany.
• Kinixys belliana zombensis – występuje na wilgotnych sawannach i w przybrzeżnych tropikalnych lasach od wschodniego Zimbabwe, Kenia, Tanzania, Mozambik, północno-wschodni Natal (RPA).
• Kinixys (belliana) nogueyi – Western Hinge-back Tortoise jako siedlisko preferuje wilgotne sawanny, lasy, krzaczaste zarośla porastające niziny, wybrzeże, jak też tereny wyżej położone, na zachodzie wzdłuż wybrzeża zachodniej Afryki, od Senegalu po wybrzeże Gwinei; północna granica zasięgu biegnie wzdłuż granicy zachodnioafrykańskiej sawanny od Senegalu po zachodnią część Republiki Środkowej Afryki ; na wschodzie od okolic Sibut, środkowej części Republiki Środkowej Afryki. Granica południowa biegnie od Wybrzeża Kości Słoniowej do południowo-zachodniej Nigerii i przez południową Nigerię do Kamerunu i południowo-zachodniej Republiki Środkowej Afryki. W zachodniej części Republiki Środkowej Afryki i wschodnim Kamerunie występuje razem z Kinixys belliana, co w połączeniu z różną liczba palców w przedniej kończynie (Kinixys belliana – 5 palców, Kinixys nogueyi – 4 palce), było to podstawą do uznania Kinixys nogueyi jako oddzielny gatunek.

Rozróżnianie podgatunków

• Kinixys belliana to gatunek o największym zasięgu występowania i najczęściej utrzymywany w warunkach terrariowych stąd też jest najlepiej poznanym gatunkiem z tej rodziny.
  Wydłużony kopulasty karapaks osiąga do 22 cm. W części grzbietowej spłaszczony z czasami słabo zaznaczonym kilem i spadzistymi bokami. Przednie płytki brzeżne wcale lub tylko nieznacznie wydłużone, w tylnej części tylko czasami nieznacznie wywinięte. Przednia część karapaksu jest nieznacznie ząbkowana, a tylna część opada stromo. Wydłużona płytka szyjna jest zwykle obecna, jakkolwiek u niektórych osobników jest szeroka a u innych wąska. U młodych osobników może być obecny wąski przerywany kil przebiegający przez środek tarczek kręgowych. Najczęściej zanika z wiekiem. Zwykle występuje 11 tarczek brzeżnych (marginals) ale ich liczba może się wahać od 9-12 z każdej strony. Tarczka nadogonowa jest niepodzielona. Środek każdej płytki karapaksu jest żółty do czerwonobrązowego, a otaczające pierścienie wzrostowe ciemnobrązowe do czarnych, jakkolwiek ubarwienie karapaksu jest bardzo zmienne. Płytki gardłowe (gulars) są parzyste, wąskie i nieznacznie wysunięte poza krawędź karapaksu. Miedzy nimi może znajdować się płytkie wyżłobienie. Płytek pachowych jest zwykle od 2-4 i jedna płytka pachwinowa sąsiadująca z płytką udową wchodzącą w skład mostu.Wzór plastronu: brzuszna > ramienna > udowa >< gardłowa > piersiowa > analna.
  Głowa jest mała do średniej ubarwiona czarno do żółtego lub szara. Górna część dzioba może być zakończona haczykowato. Duża płytka przedczołowa może być częściowo lub całkowicie wzdłużnie podzielona. Na przedniej stronie kończyn piersiowych łuski są duże ułożone dachówkowato w rzędach od pięciu do dziewięciu. Na udzie występują tylko niewielkie guzki. Okolica piętowa pokryta łuskami przybierającymi kształt ostróg. Na przednich kończynach możemy doliczyć się od czterech do pięciu pazurów w zależności od podgatunku. Ogon jest zakończony haczykowatą łuską. Kończyny i ogon są szaro-brązowe.
• Kinixys (belliana) nogueyi najbardziej zróżnicowany pod względem ubarwienia. Spotykamy osobniki od właściwie jednolicie żółtych, przez żółte z brązowym pierścieniem na każdej płytce karapaksu, przez szaro-brązowe do osobników nazywanych przeze mnie czekoladowymi tzn. z centralnie położoną brązowa plamą otoczoną ciemnobrązową prawie czarną aureolą z biało-żółtymi gwiaździstymi wzorami na granicy płytek brzeżnych i żebrowych.
• Kinixys belliana belliana charakteryzuje się natomiast dość małą zmiennością ubarwienia. Żółty lub czerwonawo-brązowy środek płytki otacza przerywana otoczka ciemnego pigmentu..
• Kinixys belliana zombensis wyróżnia się kontrastowym ubarwieniem. Na biało-żółtym tle brązowo-czarny, gwiaździsty wzór pokrywający każdą płytkę karapaksu wygląda bardzo atrakcyjnie.

Aktywność

Największa ich aktywność przypada na okres godzin porannych i wieczornych kiedy temperatury są umiarkowane. W tym czasie poszukują pożywienia czy partnera w czasie okresu godowego. Dodatkowym bodźcem stymulującym aktywność jest deszcz. Wtedy bardzo chętnie polują na ślimaki, dżdżownice, stonogi. W czasie suszy kryją się w termitierach, zagrzebują w mulistych brzegach zbiorników wodnych czy pod korzeniami. Korzystają też z nor wykopanych przez inne gatunki zwierząt. Z podobnych kryjówek korzystają w czasie południowej sjesty i nocnego spoczynku.

Żywienie

W skład diety Kinixys sp. wchodzą zarówno pokarmy pochodzenia roślinnego jak również zwierzęcego. Z racji, że jest to gatunek wszystkożerny podajemy urozmaicony pokarm bazujący głównie na ziołach, ze znacznym udziałem owoców (również przejrzałych) i warzyw. Inne pokarmy takie jak grzyby, ślimaki, owady, noworodki mysie, dżdżownice, świerszcze i zoophobasy powinny być dodawane do pokarmu średnio raz w tygodniu. Warto również do sporządzanych sałatek dodawać suszone własnoręcznie zioła jak też komercyjnie dostępne mieszanki ziołowe, które są ważnym elementem urozmaicającym dietę w okresie zimowym.

Z podawanych pokarmów najchętniej spożywane są cykoria, pieczarki, dżdżownice, noworodki mysie, banany, truskawki, pomidor. W miarę postępującej adaptacji zwierząt sukcesywnie wprowadzamy kolejne pokarmy. Największe problemy z zaakceptowaniem nowej diety mają osobniki wzięte z natury jako dorosłe. Przez długi czas pozostają wybredne i oporne na nasze starania. Dużo łatwiej odbywa się to z osobnikami młodymi, które jeszcze nie mają nawyków żywieniowych i dużo lepiej znoszą stres jakim jest transport. Na przyjmowanie pokarmu ma również wpływ hierarchia w grupie. Czasami u zwierząt będących w trakcie aklimatyzacji w grupach mieszanych możemy obserwować gorszy apetyt w porównaniu z grupą składającą się z samych samic. Samce, przynajmniej moje, są bardziej nieśmiałe i bardziej ostrożne niż samice.

Co do składu jakościowego i ilościowego pokarmu przyjmowanego przez osobniki żyjące na wolności wiemy niewiele. Wydaje się być jednak właściwym udział pokarmu zwierzęcego w diecie na poziomie 10-20%, choć był ten gatunek rozmnażany z powodzeniem na diecie w 100% złożonej z roślin a kondycja zwierząt była doskonała. Były prowadzone badania nad dietą Kinixys speeki w warunkach naturalnych.

Jak u wszystkich gatunków żółwi konieczne jest wzbogacanie przygotowywanych sałatek o wapń, witaminy i mikroelementy, którymi posypujemy pokarm w zależności od potrzeb 2-3 razy w tygodniu.

Są to żółwie, które aktywnie polują i wykazują żywe zainteresowanie pokarmem zwierzęcym. Podobne zachowanie obserwujemy u żółwia żabuti Geochelone carbonaria i pochodzącego z Indonezji żółwia żółtogłowego Indotestudo sp.

Czasami zwierzęta nie chcą przyjmować pokarmu tylko wtedy gdy pozostajemy w zasięgu ich wzroku i musimy wziąć ten fakt pod uwagę w pierwszym okresie aklimatyzacji. Początkowo pokarm podajemy codziennie wyrzucając systematycznie nie zjedzone resztki. W późniejszym czasie wydaje się być celowe karmić dorosłe zwierzęta 4-5 razy w tygodniu. Dzięki temu łatwiej akceptują nowe składniki diety, jak również unikamy dzięki temu zbyt gwałtownego wzrostu. Bardzo ważny jest ciągły dostęp do wody, gdyż są to żółwie pijące jej duże ilości.

Wybór żółwia

Zdrowy żółw zawiasowy powinien być solidnie zbudowany, mieć twardy pancerz i ważyć tyle co równa mu objętość wody. Niższa masa zwierząt może świadczyć o odwodnieniu, niedożywieniu i złej opiece. Świeżo zakupione zwierzęta mogą być zestresowane i nieśmiałe, dlatego nie należy niepotrzebnie ich niepokoić, nie podnosić jeśli nie jest to konieczne.

Aby móc dokładnie obejrzeć żółwia, jego głowę, oczy, mięśnie skroniowe, kończyny, i miękkie części ciała należy postępować ostrożnie i na pewno nie z użyciem siły. Oczy powinny być otwarte, błyszczące, lekko wilgotne, ale nie łzawiące(jest to często spotykane przy utrzymywaniu zbyt niskiej wilgotności) zapadnięte (zwierzę w złej kondycji, odwodnione i wychudzone) , zaczerwienione z opuchniętymi powiekami. Nozdrza powinny być suche, bez widocznej wydzieliny, która wraz ze świszczącym oddechem może być objawem poważnej choroby układu oddechowego. Skórę oglądamy w poszukiwaniu pasożytów zewnętrznych (kleszczy), otarć, zranień.

Nie należy też bagatelizować zmian zlokalizowanych na skorupie, które w przyszłości mogą być źródłem zakażenia roznoszonego drogą krwi do innych narządów. Jeśli to tylko możliwe należy dokładnie obejrzeć jamę ustną w poszukiwaniu oznak infekcji(przekrwienia, nadżerki, krwawienia).

Aklimatyzacja

W początkowym okresie po zakupie najwłaściwsze będzie utrzymywanie każdego osobnika w osobnym terrarium. Dzięki temu mamy ułatwioną obserwację samopoczucia, aktywności, żerowania i kondycji zwierząt. Aklimatyzacja może trwać długie tygodnie jeśli żółwie pochodziły z fermy czy z odłowu. Początkowo bardzo bojaźliwe i płochliwe z czasem staja się bardziej odważne i pozwalają nam się podglądać w czasie żerowania i codziennej aktywności przypadającej na godziny poranne i wieczorne. Jednak mimo właściwego postępowania z naszej strony niektóre osobniki pozostają płochliwe już na zawsze.

Zbiornik przygotowany dla nowo przybyłych zwierząt powinien być urządzony jak najprościej, aby możliwe było obserwowanie kału, moczu i ilości spożywanego pokarmu. W takim terrarium będzie nam również łatwo utrzymać czystość i przeprowadzać dezynfekcję i odrobaczanie. Na pomieszczenie kwarantannowe najlepsze są pojemniki wykonane ze szkła czy plastiku o minimalnych wymiarach 2×4 dł. pancerza. Jako ściółkę możemy wykorzystać ręczniki papierowe, które będziemy mogli często i w łatwy sposób wymieniać czy sztuczny trawnik będący łatwym do dezynfekcji i czyszczenia. Jako że jest to gatunek prowadzący skryty tryb życia niezbędna staje się kryjówka, w której będziemy mogli utrzymywać wyższą wilgotność.

Temperatura powinna oscylować w okolicach 26-32°C w ciągu dnia ze spadkiem nocnym do, około 22-26°C. Do utrzymania właściwej temperatury możemy użyć żarówek, promienników ceramicznych, mat grzejnych zamontowanych pod terrarium. Bardzo pożądanym elementem będzie również świetlówka emitująca UVB, jednak niektóre osobniki mogą nie akceptować silnych źródeł światła – takie osobniki nigdy nie wygrzewają się. Pomocny może być także automatyczny zraszacz – niestety zwykle dosyć głośny, czy ultradźwiękowy nawilżacz podłączony do elektronicznego wyłącznika czasowego. Równie dobrze sprawdza się ciśnieniowy opryskiwacz ogrodowy.

Terrarium

Najlepszym miejscem do chowu i hodowli tego gatunku jest właściwie zabezpieczone przed ucieczką zwierząt i atakami drapieżników, terrarium ogrodowe czy szklarnia. Na zewnętrznym wybiegu mogą przebywać w czasie ciepłych miesięcy i raczej w ciągu dnia. Są to żółwie, które świetnie kopią jak też dobrze radzą sobie ze wspinaczką, dlatego ich ucieczki bywają częste. Taki zewnętrzny wybieg powinien mieć możliwie największa powierzchnię w nasłonecznionej części ogrodu a minimalne zalecane wymiary to 3 x 5 metrów dla dorosłej pary. Teren wybiegu powinien być porośnięty ziołami, trawami i krzewami chroniącymi przed silnym słońcem. Powinny być również dostępne kryjówki w formie nor, jak też miejsce dające możliwość zakopania się.

Terrarium urządzamy w typie sawannowym. Jako podłoże w terrarium pokojowym możemy zastosować mieszaninę gliny, piachu i ziemi ogrodowej, kokos mielony, mieszaninę kory i torfu czy darń. Jednak należy pamiętać o niedopuszczaniu do przesuszenia podłoża gdyż może stracić zdolność do absorpcji wody i w konsekwencji pylić.

Do wystroju możemy użyć korzeni, kęp traw np. kostrzewy, kamieni, suchych liści. Konieczny jest płytki zbiornik na wodę o dużej powierzchni. Niektóre osobniki potrafią spędzić w nim znaczna cześć dnia. Są to żółwie, które każdego dnia wypijają duże ilości wody i jak większość gatunków bardzo lubią oddawać w czasie kąpieli kał i mocz, dlatego konieczne jest codzienne czyszczenie basenu. Z racji skrytego trybu życia i podatności na stres terrarium urządzamy tak, aby było dostępnych kilka kryjówek. W takim schronieniu ściółka powinna mieć wyższą wilgotność i być częściej wymieniana, ponieważ mają w zwyczaju zanieczyszczać ją odchodami. Bardzo ważne jest utrzymanie dość wysokiej wilgotności. Powinna ona oscylować w przedziale 50 – 80%. Osiągamy to dzięki codziennemu kilkukrotnemu zraszaniu terrarium. Jest to również czynnik stymulujący aktywność i apetyt u tego gatunku.

W wyposażeniu terrarium niezbędne są:

• żarówka czy promiennik utrzymujący temp. na właściwym poziomie,
• termometr,
• żarówka/świetlówka emitująca UVB,
• zraszacz do codziennego spryskiwania terrarium w zależności od wskazań
• higrometr.

Temperatura

Nocne spadki temp. mogą wynosić do 16°C. W silnie nasłonecznionych miejscach temp może dochodzić do ponad 35°C, ale przy tej temp. rzadko bywają aktywne. Wahania temperatury w ciągu roku są nieznaczne. Najchłodniej jest od czerwca do listopada, a najcieplej od grudnia do maja.

W warunkach terraryjnych temperaturę utrzymujemy w dzień w przedziale 26-32°C a nocą 22-26°C.

Wilgotność

Jest to gatunek, który w naturze jest poddawany sezonowym zmianom wilgotności. W zachodniej Afryce występują dwie pory deszczowe. Najwyższa wilgotność przypada na okres od marca do czerwca i od sierpnia do listopada. Między listopadem a marcem jest sucho.

Dymorfizm płciowy

Samiec – długi ogon kładziony na bok, wklęsły plastron, w porównaniu z samicą pancerz smuklejszy i przednie płytki brzeżne bardziej wydłużone, płytki analne krótkie i szerokie, lekko wygięte, kąt pomiędzy płytką szyjną a pierwszą kręgową ma mniej niż 180°.
Samica – ogon krótszy niż u samca, ale stosunkowo długi w porównaniu z samicami np. Testudo horsfieldi czy Testudo hermanni, pancerz szerszy w widoku z góry okrąglejszy, plastron płaski, płytki analne trójkątne, kolory na skorupie zwykle mocniej wysycone.

Rozmnażanie

Okres godowy w naturze przypada na czas od czerwca do listopada. W niewoli do kopulacji może dochodzić przez cały rok, choć z moich obserwacji wynika, że gody w warunkach terrariowych zwykle ograniczają się do okresu czerwiec/lipiec do listopada. Niektóre pobudzone płciowo samice wspinają się na inne osobniki tej samej płci wydając dźwięki podobne do tych wydawanych przez samca w czasie kopulacji. Samiec może pozostawać z samicami przez okres całego roku, jednak gody będą dużo intensywniej zaznaczone i prawdopodobnie skuteczniejsze jeśli rozdzielimy płcie na pewien czas. W swojej grupie nie rozdzielam płci po okresie godowym. Niektóre samce jak też samice mogą być silnie terytorialne i reagować agresją na intruza również z innego gatunku.

Samica w okresie od września do grudnia a nawet do marca znosi od 2 do 5 owalnych jaj o wymiarach od 33×28 mm do 43×30 mm, które inkubujemy w lekko wilgotnym podłożu w temp 28-32°C i wilgotności 60-90% przez 110 – 180 dni (średnio około 140 dni). Im mniej jaj w zniesieniu tym są one większe. Młode zaczynają przyjmować pokarm po około tygodniu. Samica może znosić jaja raz lub nawet dwa razy w sezonie lęgowym w odstępie około dwóch miesięcy.

Odchów młodych

W czasie odchowu młodych Kinixys sp. utrzymujemy wilgotność rzędu 70% i temperaturę w przedziale 25-32°C. Bardzo ważny jest dostęp do czystej i świeżej wody oraz promieniowania UVB odpowiadającego za przyswajanie wapnia z pokarmu. Dietę opieramy głównie na ziołach z dodatkiem cykorii, kapusty pekińskiej z niewielkim dodatkiem owoców i białka zwierzęcego. Należy pamiętać o dodatku wapnia i witamin do pokarmu min 3x w tygodniu. Karmimy codziennie urozmaiconym pokarmem, niezjedzone resztki usuwamy aby zapobiec ich pleśnieniu. Przy odchowie młodych bardzo ważna jest wysoka wilgotność, którą możemy utrzymać używając jako podłoże wymieszane włókno kokosowe, torf, mech, liście dębowe. Kępy mchu są idealnym schronieniem.

Ochrona gatunkowa

Gatunek eksportowany z Afryki zachodniej w ogromnych ilościach, głównie z Ghany, Togo gdzie występuje K. (belliana) nogueyi, jako osobniki fermowe, czy odłowione z natury. Większość osobników dorosłych w krótkim czasie po imporcie padała (tak też działo się ze zwierzętami importowanymi do Polski) Kilka lat temu było kilka osobników z rodzaju Kinixys w Warszawskim Zoo. Aktualnie są to zwierzęta rzadko spotykane w rekach prywatnych jak i ogrodach zoologicznych. Obecnie sporadycznie importowany do UE w małych ilościach. Coraz częściej rozmnażany na terenie EU i USA. Pierwsze udokumentowane i znane mi rozmnożenie w Polsce miało miejsce w 2009 roku. Czasami są również oferowane Kinixys homeana, Kinixys erosa Kinixys speekii bardzo rzadko Kinixys belliana belliana z ferm w Tanzanii.

Uwagi

Importowane dorosłe osobniki są bardzo podatne na stres i zwykle silnie zarobaczone. Spotykamy się u nich z pasożytami wewnętrznymi (glisty, pierwotniaki) jak i zewnętrznymi – głównie kleszcze. Konieczne jest badanie kału i zastosowanie właściwych leków przeciw-pasożytniczych. NIE WOLNO stosować Iwermektyny – jest toksyczna dla żółwi.

Zbyt niska wilgotność może powodować łzawienie oczu podobnie jak pyliste podłoże.
Nowym zwierzętom należy zapewnić spokój i urozmaicony pokarm. Początkowo zależy nam na tym, aby jadły cokolwiek. Bardzo dobrze akceptowana jest cykoria, kapusta pekińska, banany, pieczarki, pomidory, dżdżownice, gotowane jajko.
Zbyt mała zawartość włókna w diecie może powodować, że kał będzie luźniejszy.

JEST TO GATUNEK NIEHIBERNUJĄCY !!! – nie zimujemy tego gatunku.

 

Opracowanie

Karol Chłopecki

Liczba wyświetleń: 7251