Python regius – pyton królewski

Nazewnictwo

Nazwa amerykańska: Ball Pyhon

Nazwa angielska: Royal python

Nazwa niemiecka: Königspython

Nazwa czeska: Královska krajta

Systematyka

Domena	Eukaryota – eukarionty
Królestwo	Animalia – zwierzęta
Typ	Chordata – strunowce
Podtyp	Vertebrata – kręgowce
Gromada	Sauropsida – zauropsydy
Podgromada	Diapsida – diapsydy
Nadrząd	Lepidosauria – lepidozaury
Rząd	Squamata – łuskonośne
Podrząd	Serpentes – węże
Infrarząd	Alethinophidia
Rodzina	Pythonidae – pytony
Rodzaj	Python
Gatunek	Python regius – pyton królewski (Shaw, 1802)

Długość życia

Przy zachowaniu odpowiednich warunków w niewoli dożywa 20-25 lat, choć istnieją udokumentowane przypadki dożywania ponad 30 lat.

Wygląd

Posiada krępe i masywne ciało, o obłym zarysie, pokryte gładkimi łuskami. Stosunkowo niewielka głowa wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Łuski na głowie są koloru ciemnobrązowego lub czarne. Wokół krawędzi pyska wyraźne otworki termorecepcyjne, widoczne nawet poniżej nozdrzy. Ubarwienie ciała ciemnobrązowe lub czarne z żółto-piaskowymi lub złoto-brązowymi plamami wzdłuż boków. Brzuch biały lub żółtawy z/bez plamek. Ogon krótki i tępo zakończony. Oczy zazwyczaj ciemne mocno wystające, przy odpowiednim oświetleniu widoczna pionowa źrenica. Aktualnie znane jest wiele odmian hodowlanych (tzw. morphs) obejmujących rozmaite mutacje ubarwienia i wzoru. Do najpopularniejszych należą: albino (amelanistyczne), piebald, pastel, ghost (hypomelanistyczne), axantic, spider, clown, snow, striped, platinum, mojave, leutistic, granit, paternless, pinstripe, woma i wiele wiele innych oraz ich wzajemne krzyżówki. Ceny tych wielobarwnych egzemplarzy zwykle sięgają zwykle kilku-kilkunastu tysięcy dolarów, choć są i takie, co przekraczają niebagatelną kwotę 100tys. dolarów! Rynek odmian barwnych pytona królewskiego to jeden z najdynamiczniejszych i najbogatszych pod względem dostępnych odmian.

Pyton królewski (Python regius Shaw, 1802) jest to jeden z najpopularniejszych i najmniejszych pytonów na świecie, choć jego budowa daje namacalne poczucie obcowania z miniaturowym gigantem. Przeważnie osiąga 1,5m długości do której dorasta w wieku około 10-15 lat (maksymalnie 1,8 m, rekordowe osobniki 2 m). Samice są zwykle większe i masywniejsze od samców, potrafią ważyć nawet do 5-6 kg. W porównaniu do większości gatunków pytonów i obiegowych opiniach o monstrualnych rozmiarach dusicieli stanowią doskonały przykład dla niewielkiego węża będącego wdzięcznym okazem w hodowli.

Występowanie

Afryka Zachodnia i częściowo Środkowa (Benin, Togo, Ghana, Senegal, Nigeria, Uganda, Liberia, Sierra Leone).

Cechy szczególne

Skryty gatunek typowo nocny. W środowisku naturalnym większość czasu spędza ukryty pod ziemią w norach i naturalnych rozpadlinach, gdzie w wysokiej wilgotności oczekuje nadejścia nocy. Podczas łowów zwykle łapie jedną ofiarę i ukrywa się w swej kryjówce. Czasami w terrariach obserwujemy podobne zachowanie szczególnie u osobników importowanych jako dorosłe. Pozostałe przyjmują po kilka ofiar, gdy mają taką potrzebę i ochotę.

Ciekawostki

Najczęściej, gdy czuje się zagrożony lub jest w niebezpieczeństwie nie atakuje wroga, lecz zwija się w kłębek chowając głowę w splotach własnego ciała. Dzięki takiemu zachowaniu znany jest jako „ball python” („pyton kulka”). W hodowli terrarystycznej przywyka do kontaktów z opiekunem i ta taktyka obrony zanika. Rzadko zdarzają się „kąśliwe” osobniki, lecz są i takie, które syczą i kąsają przy każdej próbie bezpośredniego wzięcia na ręce.

Aktywność

W ciągu upalnego dnia ukrywa się w norach innych zwierząt, pośród skał, kamieni, korzeni. Na łowy wychodzi ze swych kryjówek dopiero o zmierzchu i całą noc poszukuje zdobyczy.

Biotop

Mieszane środowisko w tym: trawiaste sawanny i stepy, skraje lasów, aktualnie często w pobliżu ludzkich siedzisk. Bywa spotykany (głównie wieczorami) w pobliżu ścieków i zbiorników wodnych gdzie łatwo o spragnione wody gryzonie.

Terrarium

Wymagają terrarium typu półwilgotnego (ok. 50% wilgotności względnej). Nie musi być ono wysokie, bo w naturze węże te prowadzą głównie naziemny tryb życia. Jeśli w terrarium znajduje się gałąź lub konar nie odmawiają sobie wspinaczki. Niezbędne są odpowiedniej wielkości kryjówki w postaci odwróconych doniczek, jaskiń, drewnianych skrzynek czy pudełek. Te kryjówki są BARDZO ważne, gdyż wąż ten prowadzi raczej skryty tryb życia i ich brak wywołuje u węża poczucie zagrożenia, a w konsekwencji odmowę przyjmowania pokarmu. Istotne jest, aby kryjówka była wielkości zwiniętego węża tak, aby chowając się w niej dotykał bokami okalających go ścianek. Kryjówki powinny być min. 2 na terenie zbiornika, po jednej w gorącym i chłodnym końcu terrarium. Basen jest kolejnym elementem, z którego pytony korzystają przy piciu wody i kąpieli przed wylinką. Kamień, korzeń czy konar w terrarium są urozmaiceniem i przydatne przy zrzucaniu wylinki.

Młode osobniki możemy trzymać w terrarium 40x20x20 cm, podrostki 60x40x40 cm, a osobniki dorosłe wymagają terrarium o rozmiarach: 100x60x50 cm. Młodsze osobniki wymagają mniejszych zbiorników gdyż zbyt obszerne lokum może powodować zbytnie zestresowanie i w konsekwencji odmowę jedzenia.

Oświetlenie

Nieobowiązkowe, najlepiej niezbyt intensywne ze względu na zmierzchową i nocną aktywność tego gatunku. Cykl oświetlenia 12 godzinny jest wystarczający. By nie płoszyć węży zbyt jasnym światłem poleca się używanie żarówek ciemniowych dających czerwone światło. W przypadku stosowania żarówek jako źródła ciepła bezwzględnie należy uniemożliwić pytonowi bezpośredni kontakt z rozgrzaną powierzchnią żarówki/promiennika. W tym celu konieczne jest osłonięcie gorącej powierzchni elementami zabezpieczającym przed dotykiem czy owinięciem się węża wokoło. Węże w swej zmiennocieplnej naturze potrafią dotkliwie się poparzyć, co w konsekwencji może prowadzić do fatalnych skutków.

Temperatura

W ciągu dnia ogrzewamy terrarium na poziomie 28-30°C, miejscowo do 33°C. Nocą temperatura może opadać do 24-26°C z zapewnieniem miejsca o temp 30°C. By ogrzać terrarium używamy promienników, kabli lub mat grzewczych zawsze podłączonych do termoregulatora z zewnętrznym czujnikiem temperatury. Kable i maty powinny zajmować nie więcej niż 50% powierzchni dna zbiornika, element grzewczy nakrywamy cienką szybą lub zasypujemy warstwą podłoża uniemożliwiając bezpośredni kontakt gada z elementem grzewczym. W przypadku dziennego ogrzewania żarówką, niezbędne jest stosowanie kabla lub maty do zapewnienia odpowiedniej nocnej temperatury. Termostat z czujnikiem temperatury ma za zadanie uniknięcie przegrzania oraz uruchamianie systemu grzewczego, gdy zadana temperatura spadnie poniżej nastawionego poziomu. Dodatkowo termostat ma korzystny wpływ na wysokość rachunku za energię elektryczną, gdyż dozuje zasilanie (a przez to ciepło) jedynie, gdy czujnik wykaże taką potrzebę.

Wilgotność

Dla zapewnienia optymalnych warunków hodowli powinniśmy ją utrzymywać na poziomie około 50-55%. Aby to osiągnąć stosujemy odpowiednio chłonne podłoże i delikatnie zraszamy terrarium letnią wodą (polecane 1-2 razy dziennie, rano i wieczorem). Podłoże jak i otoczenie węża nie może być mokre gdyż sprzyja to rozwojowi infekcji. Tuż przed wylinką można obficie spryskiwać wnętrze kryjówki w której przebywa wąż i dzięki temu zapewnić bezproblemowe linienie.

Żywienie

W niewoli pytony królewskie chętnie zjadają średniej wielkości gryzonie: myszy, szczury, chomiki odpowiednie do ich wieku i rozmiaru. Bywa, że skuszą się na kurzego pisklaka. Duże dorosłe osobniki nie stronią od niewielkich świnek i małych królików. Żywienie tego gatunku sprawia niekiedy kłopoty, bo zdarza się, że węże te permanentnie odmawiają przyjmowania oferowanej karmy. Wynika to z wielu przyczyn i niniejszy opis nie rozstrzygnie tej kwestii jednoznacznie. Węże te w naturalnych warunkach odżywiają się m.in. gryzoniami z rodzaju Gerbillus, afrykańskimi szczurami, ptakami i jaszczurkami. Zwykle importowane dorosłe osobniki mają spore trudności z zaaklimatyzowaniem się do nowych, obcych warunków. Dodatkowo obecność ludzi, niewola, transport i przechodzenie „z rąk do rąk” powodują wielomiesięczny post prowadzący do poważnego osłabienia osobnika, a nierzadko jego śmierci z wygłodzenie i wycieńczenia. Zdarzają się także osobniki wybredne, co do rodzaju, wielkości i/lub koloru przyjmowanego pokarmu. Poleca się podawanie świeżo ogłuszonych/ubitych gryzoni. W przypadku karmienia żywymi okazami NIE WOLNO pozostawić procesu karmienia bez nadzoru. Osaczony gryzoń może błyskawicznie dotkliwie zranić, a nawet zabić węża. Inną przyczyną postu może być ich naturalna przerwa w odżywianiu się przypadająca na afrykańską porę suchą (listopad – marzec). Niektóre samce maja tendencję do 4-6 miesięcy głodówki, a samice aktywne płciowo mogą nie jeść nawet 7 miesięcy i zaczynają żerowanie dopiero po wykluciu się młodych. Zwłaszcza w przypadku osobników corocznie importowanych, kolejną przyczyną odmowy pobierania karmy może być choroba lub trapiące go pasożyty. Jest to bardzo znaczące w połączeniu z męczącą podróżą z afrykańskich farm następnie poprzez kilku pośredników, aż trafią do krajowego sklepu czy na giełdę. W związku z tym należy przy wyborze osobnika uważnie go pooglądać, poszukać kleszczy czy roztoczy ukrytych pomiędzy łuskami gada. Najlepiej oddać pierwsze odchody węża do badania na obecność pasożytów układu pokarmowego. Aspekt ochrony gatunku w jego środowisku naturalnym pozostawiam do indywidualnej oceny…Jedną z przyczyn nie przyjmowania pokarmu może też być brak należytych warunków w terrarium. Należy zawsze zweryfikować wszystkie parametry środowiska terrarium (wielkość pomieszczenia, temperatura, wilgotność, oświetlenie, kryjówki). Młode węże karmimy co 5-7 dni, podrostki co 7-10, dorosłe co 10-14 dni. Ważne, aby wielkość karmy była odpowiednia do rozmiaru pytona. Dobrym wskaźnikiem tego rozmiaru jest najszersze miejsce tułowia gada i od tego wymiaru podawany gryzoń nie powinien być większy. Zawsze, gdy wąż nie chce zjadać podanego pokarmu należy szukać przyczyny tego stanu rzeczy. Dopiero, gdy wyczerpiemy cały wachlarz możliwych metod skłonienia węża do jedzenia podejmujemy się karmienia przymusowego i to TYLKO WTEDY, gdy zagrożone jest życie lub zdrowie gada. Karmienie przymusowe tego gatunku jest bardzo trudne, gdyż wąż automatycznie chowa głowę w silnych splotach ciała, a mięśnie pyska utrudniają jego rozwarcie i włożenie pokarmu. Z racji tego, karmienia przymusowego powinna podjąć się WYŁĄCZNIE osoba doświadczona, by uniknąć ewentualnych jakichkolwiek uszkodzeń węża.

Dymorfizm płciowy

Zwykło się przyjmować, iż samiec posiada większe pazury odbytowe, nasada jego ogona jest szersza (wynika to z obecności podwójnego narządu kopulacyjnego półprącia), a sam ogon jest nieco dłuższy niż u samicy. Te cechy jednak nie dają żadnej pewności, co do płci danego osobnika. By mieć większą pewność wykonuje się sondowanie. Czynność ta powinna być wykonana WYŁĄCZNIE przez osobę doświadczoną gdyż niewprawne sondowanie może doprowadzić do: uszkodzenia narządów płciowych, bliznowatych zrostów i w konsekwencji bezpłodności gada.

Rozmnażanie

W terrarium pomyślnie rozmnażany, choć uzyskanie przychówku nie należy do najłatwiejszych wyzwań. Trudność ta wynika najprawdopodobniej z niewystarczającego zapewnienia sezonowej zmiany warunków klimatycznych w terrarium. W warunkach naturalnych kopulacje tych węży mają miejsce w miesiącach listopad-luty. Samica składa zazwyczaj 6-8 szt. jaj (zanotowany rekord to 15 szt.) od lutego do marca. W niewoli kopulacje trwają najczęściej od stycznia do marca, a zniosy odbywają się od kwietnia do czerwca. Samica ma możliwość ‘przenoszenia’ nasienia samca we własnym wnętrzu, do momentu pojawienia się sprzyjających warunków do rozwoju jaj. Stąd można nabyć młode urodzone w niewoli zarówno w typowym okresie lęgowym tzn. od czerwca do sierpnia jak również przez pozostałą część sezonu. Jaja, jak u wszystkich pytonów, pokryte są skórzastą powłoką i jak na 1,5 m węża są bardzo duże: ok. 9x4cm, o wadze 85-110 g każde. Znios jest wielkim obciążeniem dla organizmu samicy, gdyż w efekcie ich tworzenia traci ona zwykle 25-35% wagi.W Afryce samica najczęściej wybiera jako miejsce inkubacji: termitiery, ziemne nory drobnych ssaków, wilgotne zagłębienia wśród skał i korzeni. Okres opieki nad jajami wynosi zwykle około 2 miesięcy i jest ściśle uzależniony od temperatury otoczenia. Dla pomyślnego rozwoju embrionów wymagana jest wysoka wilgotność. Samica zwykle opiekuje się jajami, ciasno owija je splotami swego ciała, rzadko w tym okresie poluje. Schodzi z jaj wyłącznie by się napić i jeżeli jest taka potrzeba nagrzać ciało. Jaja instynktownie zostawia w momencie rozpoczęcia klucia młodych. Jeżeli samica zniesie jajka w terrarium należy je delikatnie (nie można ich obracać!) przenieść do inkubatora z torfem, mchem bądź wermikulitem i inkubować je w temperaturze 30-32°C i wilgotności 85-95%. Po wykluciu małe pytony królewskie mają zwykle 30-35 cm. Po ok. 10-14 dniach zrzucają pierwszą wylinkę i zaczynają żerować. Początkowo jedzą młode gryzonie i jaszczurki z czasem interesując się odpowiednio większymi osobnikami. W niewoli jako pierwszy posiłek podajemy małe owłosione myszki. Poleca się, aby jak najszybciej przyzwyczaić węża do szczurzej diety, ze względu na jej dostępność oraz wydajność.

Zimowanie

Jako takiego zimowania nie stosuje się, lecz chcąc rozmnożyć pytony królewskie należy zastosować sezonowe (listopad-luty) obniżenie temperatury. Przeprowadza się to poprzez ograniczenie maksymalnej miejscowej dziennej temperatury do 30°C, a nocą do 26-28°C. Samcom można dodatkowo zafundować 7-10 nocy po 20°C. Ma to kluczowe znaczenie dla stymulacji samców i samic do rozwoju ich materiału genetycznego. Ważne, aby w tym okresie karmić rzadko i wyłącznie niewielkimi posiłkami. Bywa, że w tym okresie węże samowolnie nie przyjmują pokarmu. W miesiące zimowe (listopad – luty) można też skrócić czas oświetlenia terrarium do 6 godzin. W tym też czasie obniżamy wilgotność do 40%, gdyż relatywnie niskie temperatury wraz z wysoką wilgotnością mogą prowadzić do przeziębień i infekcji dróg oddechowych.

Uwagi

Pyton królewski to nieagresywny wąż, który wprawionemu terraryście z pewnością przypadnie do gustu i będzie wdzięcznym podopiecznym. Początkującym może sprawić trochę problemów, lecz zawsze pozostanie atrakcyjny dla każdego terrarysty, ze względu na swoje niewielkie rozmiary i efektowne ubarwienie. Jest ulubieńcem wielu miłośników terrarystyki i proponuję go każdemu, kto chce mieć niedużego, łagodnego, niezbyt żarłocznego węża. Mnogość i atrakcyjność odmian barwnych pozwala sądzić, że gatunek ten na długo wejdzie do ludzkich siedzib jako egzotyczny pupil. Często pytony królewskie będące w handlu pochodzą z chowu fermowego (młode) lub odłowu (dorosłe) z kraju pochodzenia. Jeżeli chcesz posiadać ten gatunek i nie mieć problemów z jego utrzymaniem postaraj się najlepiej o zdrowego młodego osobnika, co gwarantują mioty urodzone w hodowli. Wąż urodzony w niewoli, od momentu wyklucia, jest zaaklimatyzowany do warunków panujących w terrarium. Dodatkowo ma on dużo mniejsze szanse na pozyskanie zewnętrznych i wewnętrznych pasożytów okupujących układ krwionośny i trawienny gada. Sprzedawca powinien udzielić wszelkich niezbędnych informacji i dokumentów, co do: pochodzenia, wieku, płci, daty oraz rodzaju przyjmowanego posiłku. Istotne jest również legalność źródła Twojego zakupu, gdyż gatunek ten podlega obowiązkowi rejestracji.

Opracowanie i źródła informacji
Wstępnie opracował Witold 'Wiciu’ Borkowski na podstawie własnych doświadczeń i poniższej literatury:
Bartlett P., E. Wagner: Pythons. Barron’s. New York 1997
Bruins E.: Encyklopedie teraristiky.Rebo. Dobrejovice 2001
Juszczyk W.: Mały słownik zoologiczny – gady, płazy. Wiedza Powszechna. Warszawa 1978
Kocian M.: Hroznyśi a krajty. Polaris. Frenstat 2000
Przybyszewski C.: Zwierzęta w terrarium. Glob. Szczecin 1986
Szalay F., H. Szalayová: Chovame terariove zvierata. Priroda. Bratislava 1990

Gruntowne uzupełnienie Witek 'Evoker’ głównie na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
The Ball Python Manual (Phillipe Devosjoli, Roger Klingenberg, Barkers)
The Complete Ball Python (Kevin McCurley)

Artykuły dodatkowe

1. Python regius – pyton królewski – hodowla pytona królewskiego
  Python regius – pyton królewski – hodowla pytona królewskiego
2. Python regius – pyton królewski – anoreksja u pytona królewskiego
  Python regius – pyton królewski – anoreksja u pytona królewskiego