Nazewnictwo karaczanów

nook | Blattidae, Blattodea, Insecta, karaczan, karaczanowate, karaczany, nazewnictwo, owad, owady

Nazewnictwo karaczanów

O nazewnictwie słów kilka. Największym problemem polskiego nazewnictwa tego rzędu jest to, że poza kilkoma rodzajami, nie mają one polskich odpowiedników. I tak: Blatta – karaczan; Blattella – prusak; Ectobius – zadomka; Hololampra – bezżyłka; Periplaneta – przybyszka. Są to jedyne rodzaje, którym można w sposób bardziej dowolny przypisywać kolejne nazwy gatunkowe. W stosunku do pozostałych 489 rodzajów używamy rodzajowego członu karaczan. Nie ma co ukrywać, ale nazwy łacińskie i polskie często są mało poprawne; przykładowo Periplaneta americana – przybyszka amerykańska, wcale nie pochodzi z Ameryki, tylko z Afryki, a Blaberus craniifer którego polska nazwa brzmi karaczan brazylijski, nie występuje w Brazylii, tylko na terenie Meksyku, Belize, Kuby i Dominikany. Wszystkie nazwy geograficzne obarczone są pewną niejasnością np. Shelfordella lateralis – karaczan turecki. Tu się wkradło pewne uproszczenie z języka angielskiego, bo jeżeli już tłumaczyć jego angielską nazwę, związaną z jego występowaniem, to powinien nazywać się karaczanem turkiestańskim. Z kolei tłumacząc jego łacińską nazwę, Shelfordella pochodzi od nazwiska zasłużonego zoologa, zajmującego się między innymi karaczanami Roberta Waltera Campbell’a Shelford’a, a lateralis: later – cegła i ala – skrzydło, czyli szelfordela ceglastoskrzydła. Kolejnym problemem nazewnictwa związanym z brakiem polskich nazw rodzajowych jest ich uzurpacyjny charakter; Gromphadorhina portentosa – karaczan madagaskarski. Poza tym gatunkiem w rodzaju są jeszcze: Gromphadorhina grandidieri, Gromphadorhina oblongonota, Gromphadorhina picea również występujące na Madagaskarze. A co z innymi gatunkami z innych rodzajów? np. Ateloblatta malagassa, Ellipsica wszystkie gatunki, Elliptoblatta wszystkie gatunki, Euthyrrhapha nigra, Gymnonyx oba gatunki, Neostylopyga hova, Nocticola remyi, Paraprincisaria malagassa, Pseudocalolampra pilosa, Rhabdoblatta malagassa, Typhloblattodes madecassus i wiele innych opisanych na Madagaskarze gatunków karaczanów? Przecież mają takie samo prawo, jeśli nawet nie większe, do nazywania się madagaskarskim/malagaskim; zwłaszcza, że to oznacza gatunkowy człon madecassus i malagassa. Bez polskich nazw rodzajowych, bardzo trudnym wydaje się nadanie nazw gatunkowych chociaż części z opisanych gatunków po rodzajowym karaczan. Skończą się regiony świata, kolory, zwłaszcza, że wiele nazw gatunkowych po łacinie się powtarza. Anaplectella mjoebergi, Calolampra mjoebergi, Ctenoneura mjoebergi, Episymploce mjoebergi, Melanozosteria mjoebergi, Methana mjoebergi, Miopanesthia mjoebergi, Stictolampra mjoebergi, Tivia mjoebergi; Wszystkie – dziewięć gatunków z trzech nadrodzin, ma takie samo prawo nazywać się karaczanem mjoberga. Należy mieć na uwadze, że nazwy w językach krajowych mogą nie być tożsame do tych samych gatunków. W polskim nazewnictwie przyjęło się określanie karaczanów z rodzaju Lucihormetica mianem karaczanów świetlikowych za sprawą gatunku Lucihormetica fenestrata u której to zaobserwowano bioluminescencje, podczas gdy angielska nazwa karaczana Schultesia lampyridiformis brzmi ‘Firefly cockroach’, a którą również przetłumaczymy jako karaczan świetlikowy. Nazwa ta wynika z mimikry, którą stosuje ten karaczan upodabniając się do świetlika.