Żywienie

Agamy brodate są gatunkiem wszystkożernym. W hodowli powinny być karmione zarówno pokarmem zwierzęcym, jak i roślinnym. Mówi się o tym, że pokarm roślinny powinien stanowić 40%, 50%, a nawet 80% diety¹³(dorosłego osobnika). Przez wiele lat w warunkach domowych agamy karmiono głównie samymi owadami z niewielkim dodatkiem pokarmu roślinnego, często nawet bez żadnego dodatku roślin lub zastępując rośliny zielone owocami i warzywami. Dziś wiadomo, że takie praktyki wpływają niekorzystnie na organizm tych zwierząt i znacząco skracają długość ich życia. Najważniejszym czynnikiem przy doborze odpowiedniej ilości roślin w diecie jest wiek agamy. Maluchy do ok 4 miesiąca życia powinny otrzymywać ok 10% pokarmu roślinnego w diecie. Jest to idealny czas aby powoli i bez pośpiechu przyzwyczaić malca do jedzenia roślin. Osobniki od 4 miesiąca życia do mniej więcej roku powinny otrzymywać już od 30 do 40% pokarmu roślinnego, osobniki w wieku 12-18 miesięcy ok 50% a osobniki dorosłe, powyżej 18 miesiąca życia nawet 80%. Bardzo ważne jest aby pod pojęciem pokarmu roślinnego nie rozumieć warzyw i owoców, które mogą być jedynie urozmaiceniem a jako właściwy pokarm roślinny należy traktować rośliny zielone np. mięta, bazylia, mniszek lekarski itp. Oczywiście nikt nie dokładnie nie oblicza tych proporcji w hodowli, niemniej należy pamiętać aby u malców rośliny stanowiły niewielki dodatek, u podrostków mniej więcej 1/3 – 1/2 podawanego pokarmu a u dorosłych podstawę diety. Powyższe proporcje, a także wielkość i częstotliwość podawania pokarmu różni się w zależności od wieku. Młode agamy zazwyczaj niechętnie jedzą pokarm roślinny, ponieważ mają większe zapotrzebowanie na białko zwierzęce. Niemniej warto jest przyzwyczajać je od małego do roślin bo tak odchowane maluchy chętniej jedzą rośliny w wieku dorosłym. Podawany pokarm, zwłaszcza zwierzęcy powinien być też odpowiedniej wielkości, zbyt duży grozi zaczopowaniem a nawet zadławieniem się zwierzęcia. Wielkość podawanego pokarmu nie powinna być większa niż szerokość pomiędzy oczami agamy. Młodym osobnikom podajemy pokarm 1-2 razy dziennie, podrostkom do 35-40 cm raz dziennie, a agamom powyżej 35 cm 2-3 razy w tygodniu ¹⁴.

Pokarm zwierzęcy

W hodowli terrarystycznej istnieje wiele bezkręgowców, które można skarmiać agamom brodatym. Jako podstawę diety stosuje się najczęściej świerszcze (domowe, bananowe, kubańskie), szarańczę (wędrowną, lub pustynną) lub karaczany (tureckie, szare, zielone, argentyńskie, brazylijskie). Dodatkiem do diety mogą być mole woskowe (barciak większy), które posiadają bardzo dobre właściwości odżywcze (same larwy są zbyt tuczące jak na pokarm podstawowy). Imago można skarmiać częściej, są też dobrym pokarmem do zwiększenia aktywności jaszczurki. Dodatkiem do diety mogą być także, mączniki, czy drewnojady, które tak jak mole woskowe są tuczące. Ich wartości odżywcze są nieco uboższe od moli woskowych, niemniej nadal można je podawać od czasu do czasu agamom. Patyczaki (gatunki żywiące się nietrującymi roślinami) też mogą być dodatkiem do diety agam, szczególnie takie gatunki jak np. patyczak indyjski (Carausius morosus), żywiony liśćmi maliny, jeżyny i truskawki. Bardzo wartościowym dodatkiem do diety są również larwy hermetii, które są bogatym źródłem wapnia.

Wartości odżywcze poszczególnych bezkręgowców można porównać w linku poniżej:

Żywienie zwierząt owadożernych w niewoli ze zwróceniem uwagi na składniki odżywcze w pokarmie

Świerszcze

Świerszcze to pokarm szybko mnożący się w odpowiednich warunkach, jak najbardziej nadający się na podstawę diety u agam brodatych. Wyjątkiem jest świerszcz śródziemnomorski (Gryllus bimaculatus), którego twardy pancerz i skłonność do agresywnych zachowań sprawiają, że nie nadaje się na podstawę diety, zwłaszcza bardzo młodych agam. Przy karmieniu świerszczami pod żadnym pozorem nie należy pozostawiać na noc w terrarium biegających luzem owadów. Świerszcze potrafią dotkliwie pogryźć śpiące zwierzę. Jeśli już dojdzie do sytuacji, w której świerszcz schowa się w terrarium i nie mamy możliwości go wyjąć, najlepiej jest włożyć na noc do terrarium kawałek jabłka lub innego owocu, co zazwyczaj skutecznie odwraca uwagę owadów od jaszczurki.

Szarańcza

Szarańcza to pokarm o wiele większy najczęściej podawany dorosłym agamom brodatym, niemniej nic nie stoi na przeszkodzie, aby podawać mniejsze osobniki szarańczy młodym agamom.

Karaczany

Karaczany ze względu na swoją wytrzymałość, szybkość mnożenia się i różną wielkość od małych gatunków, po gatunki duże są bardzo popularnym owadem karmowym. Karaczana madagaskarskiego należy skarmiać bardzo ostrożnie ponieważ jego twardy pancerz często bywa przyczyną zaczopowania.

Hermetia illucens (ang. Black Soldier Fly)

Larwy Hermetia illucens są bardzo dobrym źródłem pokarmu, nie są tak tuczące jak np. larwy moli woskowych, do tego posiadają bardzo korzystny stosunek Ca:P równy ok. 1,5:1.

Mole woskowe

Larwy zarówno te trzymane na plastrach pszczelich, jak i na sztucznych pożywkach są bardzo dobrym urozmaiceniem w diecie agam. Należy jednak pamiętać aby nie podawać ich zbyt często ze względu na to iż są dość mocno tuczące. Imago moli woskowych (szczególnie te świeżo po metamorfozie) nie są już tak tuczące, do tego agama brodata musi się nabiegać, żeby je złapać.

Barciak większy (Galleria mellonella)

Patyczaki/Straszyki

Podawane raczej sporadycznie mogą stanowić dobre urozmaicenie diety szczególnie dla agam, które niechętnie jedzą pokarm roślinny. Patyczaki wraz ze swoją zawartością żołądka będą dostarczały część pokarmu roślinnego agamom. Należy jednak zwrócić uwagę, aby pokarm podawany patyczakom nie był trujący dla agam, np. bluszcz podawany patyczakom indyjskim, czy ligustr podawany straszykom diabelskim jest trujący w stosunku do agam.

Mącznik i drewnojady

Podawanie mącznika jako karmówki jest tematem dość kontrowersyjnym. Przez wiele lat panowało błędne przekonanie iż jest on ubogi w wartości odżywcze co nie jest prawdą. Ze względu na sporą ilość chityny nie powinien być on podstawą diety agam bo radzą one sobie z jego trawieniem nieco gorzej niż np. eublefary lamparcie ale jest bardzo dobrym dodatkiem zwłaszcza dla zwierząt w okresie intensywnego wzrostu lub dla samic w ciąży lub po złożeniu jaj. Dorosłe agamy raczej nie powinny spożywać zbyt dużych ilości mącznika aby uniknąć otłuszczenia. Podajemy jedynie larwy mącznika, jego w pełni rozwinięta forma nie posiada zbyt wielu wartości odżywczych i wytwarza drażniącą substancję zapachową.

Jeśli chodzi o drewnojady to larwy tych owadów są tuczące, mają mocno wykształcone, twarde pancerzyki chitynowe, i są ubogie w wartości odżywcze dlatego mogą być jedynie niewielkim urozmaiceniem zalecanym wyłącznie dla większych agam.

Muchy (lub tzw. pinki)

Muchy są pokarmem bardzo ubogim w wartości odżywcze, dlatego warto nawet zrezygnować z jego podawania agamom. Zaletą jest zwiększenie aktywności agam. Agama brodata musi się namęczyć łapiąc taki pokarm. Muchy są nosicielami wielu chorób, dlatego podajemy muchy wyłącznie pochodzące z hodowli i tylko postacie imago. Nie podajemy tzw. pinek ze sklepu wędkarskiego, ani osobników barwionych.

Muchy – hodowla karmowa

Ślimaki

Nie skarmiamy ślimaków nagich. Skarmiamy głównie ślimaki skorupowe stosunkowo młode (najlepiej o skorupie do ok 1,5 cm średnicy) o miękkiej skorupie. Dorosłe ślimaki, zwłaszcza większych gatunków mogą mieć za twardą skorupę i nie wszystkie agamy mogą poradzić sobie z jej rozgryzieniem. Mięso ślimaka jest bardzo bogate w wartości odżywcze a skorupa jest dobrym źródłem wapnia i warto wzbogacić dietę agamy o ten rodzaj karmówki. Obecnie w handlu dostępne są ślimaki hodowane typowo pod kątem karmowym.

Dżdżownice

Zanim skarmi się je agamie, należy odczekać przynajmniej jeden dzień, aby dżdżownica wydaliła nadmiar zalegającej w żołądku ziemi. Dżdżownice są też narażone na wchłanianie dużych ilości metali ciężkich do swojego organizmu, które niekoniecznie muszą wpływać pozytywnie na zdrowie agam brodatych, dlatego najlepiej podawać dżdżownice ze sprawdzonych hodowli, albo samemu założyć taką hodowlę.

Dżdżownice – hodowla

Ryby

Można podawać sporadycznie, jako urozmaicenie diety, niemniej nie ma takiej konieczności a nawet jest to odradzane. Ryba nie jest naturalnym pożywieniem tego gatunku. Jeśli już koniecznie chcemy podawać ryby agamie upewnijmy, się że ryby te są przetrzymywane w dobrych warunkach i nie posiadają żadnych pasożytów.

Ryby – hodowla karmowa

Myszy, chomiki i inne małe kręgowce

Myszy i inne małe kręgowce można podawać agamom sporadycznie. Podajemy je jako oseski, najlepiej już martwe (często można je kupić w formie zamrożonej). Nie ma sensu męczyć niepotrzebnie żywych zwierząt. Nie podajemy też dorosłych osobników, najlepsze są 1-3 dniowe oseski mysie. Osobniki starsze posiadają już mniej korzystny dla agamy zestaw wartości odżywczych nie mówiąc już o praktycznie niemożliwym do strawienia przez agamę futrze. W żadnym wypadku nie podajemy żywych, dorosłych gryzoni ze względu na możliwość zrobienia krzywdy agamie. Małe kręgowce są dobrym uzupełnieniem diety agamy w wapń, często są zalecane agamom w ciąży. Należy jednak pamiętać, że agamy powinny być karmione w głównej mierze owadami. Jeśli dobrze suplementujemy agamy i podajemy wapń, to podawanie kręgowców nie jest w żadnej mierze konieczne.

Mysz – hodowla karmowa

„Plankton łąkowy” – owady łapane na wolności

Pokarm roślinny
Pokarm roślinny jest jednym z kluczowych elementów koniecznych do utrzymaniu tych zwierząt w dobrej kondycji przez długie lata. Zbyt mały udział roślin w diecie, zwłaszcza u osobników dorosłych, skutkuje między innymi problemami z nawodnieniem organizmu, zbytnim otłuszczeniem (w tym otłuszczeniem wątroby)czy problemami z nerkami. Również zastępowanie roślin zielonych owocami i warzywami często skutkuje otyłością i zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej dlatego podawanie agamie banana, jabłka czy marchewki może być jedynie okazjonalną przekąską a nie stałym elementem diety. Rośliny dla agam możemy wyhodować samemu, kupić w sklepie lub w okresie od wiosny do wczesnej jesieni zerwać go na dworze. Rośliny pozyskujemy z miejsc dalekich od ulic i pól uprawnych, podajemy po uprzednim umyciu. Wyjątek stanowią kwiaty, u których mycie powoduje wypłukanie cennych pyłków. Podając owoce jako urozmaicenie diety usuwamy skórki (chyba że mamy 100% pewność iż owoce nie były wcześniej pryskane np. jeśli pochodzą z naszej działki). Z roślin dostępnych w sklepach podawać można między innymi : trzykrotkę, miętę, bazylię, cykorię, liście rzodkiewki, melissę, rukolę, rozmaite kiełki np. kiełki rzodkiewki, słonecznika i rzeżuchy. Z roślin dziko rosnących podawać można między innymi babkę lancetowatą i zwyczajną, mniszek lekarski, mlecz czy koniczynę. Wbrew powszechnej opinii mlecz może być bezpiecznie podawany tym zwierzętom i nie stwierdzono jego negatywnego wpływu na organizm gadów – wręcz przeciwnie, coraz więcej mówi się o tym, że jest on bogaty w wartości odżywcze i warto go skarmiać. Pełna lista pokarmów roślinnych, które można podawać agamom i jak często powinno się je podawać jest na stronie Thetortoisetable w linku poniżej. Szukając podobnych baz roślin nie musimy ograniczać się do list przeznaczonych dla agam brodatych. Równie dobrze sprawdzają się tutaj listy dla legwanów zielonych, żółwi lądowych, czy innych gadów.

Suplementacja – witaminy i wapń

Wapń
Po pierwsze wapń, nie wapno (wapno to materiał budowlany). Po drugie dla agam brodatych podajemy wapń bez witaminy D₃ . Po trzecie (żeby za dużo się nie rozpisywać) dla gadów dostępne są dwa rodzaje wapnia:

– Sproszkowany wapń bez witaminy D₃ – jest to wytrącony węglan wapnia (99%), nie zawiera dodatków fosforanu wapnia, ogólnie bezpieczny i łatwy sposób na wzbogacenie diety agam w wapń. Podajemy najczęściej posypując nim owady. W razie potrzeby, gdy agama brodata zachoruje i nie chce przyjmować pokarmu można wymieszać go z wodą (przynajmniej ten który stosuję, czyli Zoo Med Repti Calcium miesza się bezproblemowo, niemniej pozostałe też powinny) i podawać w formie pitnej, lub wstrzykiwać za pomocą strzykawki w owada przed podaniem. Firma produkująca węglan wapnia nie ma większego znaczenia, preparaty nie powinny różnić się składem.
– Sepia – zarówno w postaci całej kości mątwiej (os sepia), jak i w gotowej sproszkowanej
może być użyta do wzbogacenia diety jaszczurek. Sepia zawiera mniej wapnia (ok. 41%), w postaci węglanu wapnia i fosforanu wapnia. W zamian zawiera dodatkowe mikroelementy i sole magnezowe. Kość mątwią należy rozdrobnić w proszek, podajemy podobnie jak w przypadku czystego węglanu wapnia posypując owady.
– Pozostałe sposoby – czasami nie warto eksperymentować, szczególnie jeśli mowa o zdrowiu naszych podopiecznych. Sepia i czysty węglan wapnia są dobrym i tanim sposobem na wzbogacenie diety o wapń. Inne pomysły takie jak podawanie sproszkowanych skorup jaj kurzych (prosty sposób na zarażenie jaszczurki salmonellozą), podawanie kostek dla papug, żółwi (często mieszanki wapnia z innymi związkami mineralnymi i witaminowymi), czy preparatów z apteki (czasami z dodatkami) po prostu są mało opłacalne, a czasami grożą nawet przedawkowaniem niektórych witamin. Wapń podajemy w postaci sproszkowanej, najczęściej posypując nim owady, podczas każdego karmienia. Przedawkowanie wapniem w praktyce jest niemożliwe, teoretycznie można go przedawkować gdy stosunek Ca:P (wapń:fosfor) wynosi 10:1, lub więcej. Idealny stosunek Ca:P to około 1,5-2,5:1

Witaminy

– Witaminy przeznaczone dla gadów – są bezpieczną mieszanką witamin i minerałów, dobranych pod kątem gadów. Dla agam polecane są najczęściej witaminy z witaminą D₃. W praktyce nie ma to większego znaczenia, witamina D₃ jest syntetyzowana za pomocą lampy UVB i to jest główne źródło pozyskiwania witaminy D₃ przez agamy. Doustne podawanie witaminy D₃ jest nieefektywne i nie chroni agamy przed jej niedoborem, czyli MBD 15 (od tego jest dobra lampa UVB). Popularne preparaty witaminowe dostępne na rynku zawierają też dość niewielką ilość witaminy D₃ , na tyle niską, że jej przedawkowanie jest dość mało prawdopodobne (ok. 10-30 tys. UI). Przedawkowania odnotowano podczas podawania 450 tys. UI witaminy D₂ /kg i 172 tys. UI witaminy D₃ /kg, w tym wypadku były to przypadki odnotowane na legwanach zielonych¹⁶. Witaminy przeznaczone dla gadów składają się także z innych witamin, mikroelementów oraz wapnia.

– Witaminy przeznaczone dla ludzi (np. Vibovit Junior) – stosowane były w przeszłości, gdy w sprzedaży nie było witamin przeznaczonych dla gadów. Różnią się składem i ilością poszczególnych witamin. Ich stosowanie jest mało opłacalne. Żeby je stosować należy zgłębić swoją wiedzę na temat poszczególnych witamin i ilości w jakiej potrzebują agamy, tak aby ich nie przedawkować.

Witaminy podajemy nie częściej niż 2 razy w tygodniu (w przypadku młodych agam i agam w ciąży), a najczęściej podajemy je raz w tygodniu (agamy dorosłe). Preparaty witaminowe podajemy w ten sam sposób co wapń, posypując nimi owady. Warto też pamiętać, że witaminy znajdują się w pokarmie podawanym na co dzień. Nic nie zastąpi podawania dobrze odżywionych owadów i urozmaiconego pokarmu roślinnego.

Pokarmy gotowe

Pokarmy gotowe do podania kojarzą się zazwyczaj z pokarmami gorszej jakości. Dużym minusem tych pokarmów jest to, że agama brodata nie musi na nie polować, przez co staje się mniej aktywna. Plusem jest ich długi okres przydatności do spożycia. pokarmy tego typu najlepiej jest stosować jako pokarm na czarną godzinę, albo w niektórych przypadkach jako urozmaicenie pokarmu. Podczas wyboru szczególną uwagę należy zwrócić na ich skład. Gotowe pokarmy dla agam możemy podzielić na kilka typów:

Owady suszone – dzięki odpowiedniej obróbce termicznej i braku wody posiadają bardzo długi termin do spożycia. Pokarm ten jest jednak niechętnie jedzony przez agamy, ponadto posiada dość intensywny nieprzyjemny zapach. Brak wody w pokarmie oznacza też mniej wody dostarczonej agamie, dlatego należy zwrócić uwagę na odpowiednie nawodnienie agamy podając tego typu pokarm. Pokarm ten nie powinien stanowić podstawy diety, może jednak być pokarmem na czarną godzinę, gdy np. paczka z żywymi owadami nie dotrze na czas.

Owady w puszce – są to zakonserwowane (najczęściej za pomocą obróbki termicznej) hermetycznie pakowane w puszce owady (niekiedy także inne bezkręgowce). Owady w puszcze mają długi okres przydatności. Niestety puszka raz otwarta powinna zostać jak najszybciej skarmiona, a pozostałość może być przechowywana do kilku dni w lodówce. Tak jak powyższe suszone owady mogą być stosowane jako pokarm na czarną godzinę. Jeśli decydujemy się na zakup takich puszek jako urozmaicenie diety dla agamy to warto wtedy celować w owady, które nie podajemy na co dzień np. jedwabniki (sprzedawane najczęściej w postaci poczwarki).

Pokarmy przetworzone – w pokarmach przetworzonych trzeba zwracać szczególną uwagę na skład i postać w której dany pokarm jest podawany. Pokarmy suche (zazwyczaj w postaci ekstrudowanych pałeczek) są znacznie gorsze od pokarmów mokrych i w większości przypadków należy je unikać. W składzie powinny znajdować się głównie owady, lub mączka z owadów. Skład nie powinien zawierać mąki pszennej, mączki rybnej, białka sojowego, oleju rybnego (jest to faktyczny skład gotowego pokarmu jednej z popularnych firm terrarystycznych, w składzie nie ma tam ani jednego owada!) i ogólnie tego czym nie karmilibyśmy agamy na co dzień. Dobrym urozmaiceniem mogą być pokarmy, które w składzie zawierają owady, które z zasady są trochę mniej dostępne (np. mole woskowe, hermetia). Dla przykładu jednym z takich lepszych rozwiązań jest Repashy Grub Pie, składający się w głównej mierze z hermetii. Rzadziej można spotkać się z wersjami roślinnymi (np. Repashy Veggie Burger) w takiej formie, wtedy w składzie nie znajduje się nic pochodzenia zwierzęcego. Szukając dobrego przetworzonego pokarmu na urozmaicenie diety naszych podopiecznych należy zwrócić szczególną uwagę na to czy i jakie owady występują w składzie. Nie ma sensu podawać suszonych mączników, czy świerszczy, w momencie gdy mamy łatwy dostęp do żywych owadów, często nawet o wiele tańszy.

Dodatki do pokarmu roślinnego – Ciekawym pomysłem wydają się sprzedawane np. przez Arcadię (Arcadia HerbiMix, Arcadia FlowerBoost, czy Arcadia DragonFuel) dodatki do pokarmu roślinnego. Są to mieszanki różnego rodzaju suszonych płatków kwiatów i pyłku pszczelego, którym posypuje się podawany na co dzień pokarm roślinny. Oczywiście taki susz możemy stworzyć sobie samemu, zarówno kupując różnego rodzaju suszone kwiaty, jak i susząc je samemu. Wymieszane z świeżym pokarmem roślinnym będą stanowiły dobre urozmaicenie diety dla naszych agam.

Podsumowanie – czy można żywić agamy tylko i wyłącznie gotowym pokarmem? Nie, nie można. Podstawą diety agam są żywe owady i nie zastąpią ich owady suszone, ani zakonserwowane. Wybierając gotowy pokarm zwracamy bardzo mocną uwagę na jego skład, jeśli nie jesteśmy czegoś pewni nie podajemy go. Często nawet firmy terrarystyczne, które powinny promować zdrowe żywienie agam tego nie robią. Złe żywienie bardzo szybko odbije się na zdrowiu agamy, częstszych wizytach u weterynarza i krótszym życiem agamy. Dobrym i w miarę bezpiecznym pomysłem są dodatki do pokarmów roślinnych przeznaczone dla gadów (ale i nie tylko, wystarczy przeczytać skład i porównać z tym co można, a czego nie należy podawać jaszczurkom).

Nawodnienie

Agamy są gatunkiem, który przystosował się do oszczędzania wody. Zbędne produkty przemiany materii są wydalane w postaci stałej, jako kwas moczowy. Jest to ta biała część wydalana wraz z odchodami. Nie oznacza to jednak, że agamy nie potrzebują dużych ilości wody do funkcjonowania. W każdym terrarium powinna znajdować się miska, lub basen ze świeżą wodą. Ponadto podając świeżą wodę (szczególnie nowo nabytym, w miarę oswojonym już osobnikom) warto poruszyć wodę. Agamy (dopóki się nie nauczą, że w danej misce jest woda) nie do końca odróżniają stojącą wodę od reszty otoczenia, dopiero w momencie gdy woda jest w ruchu to ją zauważają. Podobny mechanizm występuje w przypadku szyby, do której gady nie do końca potrafią się przyzwyczaić i ciągle próbują przez nią przejść.

Prawidłowe nawodnienie agamy jest bardzo ważne, pozwala na usuwanie zbędnych produktów materii i chroni tym samym przed niewydolnością nerek, a w konsekwencji dną moczanową. Prawidłowe nawodnienie agamy można rozpoznać naciągając delikatnie jej skórę na grzbiecie, która powinna w miarę szybko powrócić do swojego pierwotnego stanu. Oprócz wody z basenu, lub miski agamy mogą pozyskiwać także wodę z pokarmu, szczególnie roślinnego. Bardzo popularne ostatnio kąpiele agam, mające na celu rzekome uchronienie gada przed odwodnieniem tak naprawdę są jedynie stworzeniem gadowi okazji do napicia się wody i nie są ani niezbędne ani nie stanowią zabezpieczenia przed odwodnieniem. Umieszczanie wodospadu w terrarium agamy również nie jest ani praktycznym ani koniecznym rozwiązaniem i można spokojnie z niego zrezygnować. Dużo lepszym wyjściem jest wstawienie basenu do terrarium i zapewnienie zwierzęciu zróżnicowanej diety roślinnej.

Opracowanie Agnieszka Oborska

Liczba wyświetleń: 211068