Lasius fuliginosus – kartonówka zwyczajna


Wygląd	Mrówki średniej wielkości, ubarwienie czarne, błyszczące, głowa i odwłok kuliste, całe ciało sprawia dzięki temu wrażenie masywnego, porusza się spokojnie, najczęściej w wyjątkowo wyraźnych szeregach, wzdłuż śladu zapachowego, ciągnącego od gniazda do źródła pokarmu.
Wygląd	Królowa: 5-6 mm, Samiec: 4-5 mm, Robotnice: 3-4 mm
Wystepowanie	Pospolicie występuje w lasach i parkach porośniętych starodrzewiem.
Żywienie	Kolonia odżywia się spadzią, jednak ze względu na duże zapotrzebowanie larw na białko, również aktywnie poluje na wszelkie bezkręgowce.
Szerszy opis	Młoda królowa, zaraz po locie godowym i odrzuceniu skrzydełek, zaczyna intensywnie poszukiwać gniazda podziemnych mrówek z gatunku Lasius (Chthonolasius) umbratus. Znalazłszy ją, stara się wniknąć do wnętrza takiej kolonii. W większości przypadków udaje jej się to przynajmniej częściowo – niestety, kolonia L.umbratus mająca czerwiącą własną królową, raczej zawsze takiego intruza zabije. Natomiast jeżeli kolonia jest z jakiegoś powodu osierocona, czy królowa jest chora – rajd taki ma spore szanse na pełny sukces. Zaobserwowano również jak młode królowe L.fuliginosus próbują w taki sposób wniknąć do gniazda własnego gatunku. Biorąc pod uwagę, że gatunek uznawany jest za monoginiczny, wychodziłoby na to, iż pęd młodych matek jest samobójczy, a na dodatek bezcelowy. Królowe takie giną, ale nie są zjadane a po prostu wyrzucane z gniazda. Królowa po udanym wniknięciu, usadawia się w bocznym tunelu gniazda L.umbratus i stara się przyciągnąć zainteresowanie przechodzących obok robotnic. Robi to poprzez głaskanie czółkami, aby zachęcić je do oddania części pokarmu zmagazynowanego w „wolu”. Początkowo, może się zdarzyć, że do jednego gniazda wniknie kilka królowych, jednak po pewnym czasie pierwotnie zaakceptowane i dobrze karmione królowe zaczynają wydzielać mocne feromony. Dochodzi pomiędzy nimi do wojny chemicznej na zapachy – zwyciężczyni zostaje – reszta ginie pod żuwaczkami robotnic. Zdarza się również, że giną wszystkie. Gdy królowa jest już w pełni zaakceptowana, karmiona i czerwiąca, zaczyna się drugi etap – pojawiają się pierwsze robotnice własnego gatunku, które w początkowym okresie towarzyszą robotnicom L.umbratus w wyprawach podziemnych do mszyc korzeniowych, a następnie – w miarę rozrostu liczebności kolonii – zaczynają poszukiwać pokarmu. Dochodzi do tego dosyć szybko – królowa L.fuliginosus jest niezwykle plenna. Z czasem „mieszana” kolonia nie jest już w stanie wyżywić potężnej ilości larw jedynie dzięki mszycom. Zaczynają się intensywne poszukiwania pokarmu na drzewach, zaczyna się polowanie na pająki, chrząszcze i inne bezkręgowce. W wyprawach takich można zaobserwować dwugatunkowe szeregi robotnic. Lasius umbratus buduje prymitywne, kartonowe gniazda podziemne, często w korzeniach drzew i krzewów. W miarę przybywania robotnic kartonówki, gniazda stają się coraz mniej funkcjonalne. Mrówki zaczynają poszukiwać drzewa z szczelinami w pniu, gdzie budują już bardzo zaawansowane gniazdo z masy kartonowej, dzielone symetrycznymi komorami o ściśle określonym i stałym kształcie. Po pewnym czasie robotnice L.umbratus wymierają, a kolonia rozwija się już autonomicznie. Po bliżej nieokreślonym czasie dojrzewa i wydaje na świat następne pokolenie skrzydlatych form płciowych.
Hodowla	Jak dotąd gatunek ten sprawia spore trudności w chowie sztucznym, a dotychczasowe eksperymenty nie przynoszą zadowalających wyników. Obserwacja laboratoryjna powinna – w razie sukcesu – pozwolić na wyjaśnienie wielu zagadek wiążących się z tą prześliczną mrówką. Na razie eksperymentalny model szklanego pnia stworzony do obserwacji tego gatunku, sprawdza się, jednak aby mieć pewność co do jego funkcjonalności, potrzeba jeszcze sporo czasu.
Hibernacja	Tak
Ochrona gatunkowa	Nie
Lot godowy	Kartonówka ma nietypowy cykl rojenia się. Wśród nich nigdy nie następuje pojedyncza, masowa rójka. Co kilka, kilkanaście dni z gniazda wylatuje jedynie część młodych królowych. Rójki mogą trwać przez prawie całej sezon intensywnej wegetacji, od maja do końca września.