Acomys cahirinus – mysz kolczasta*

Acomys cahirinus – mysz kolczasta, kolcomysz skalna

Kolcomysz skalna jest silnie spokrewniona z gatunkami Acomys airensis, Acomys chudeaui, Acomys dimidiatus, Acomys johannis, i Acomys seurati, z gat. Acomys dimidiatus rozróżnialna jest praktycznie tylko za pomocą różnic w morfologii zębów trzonowych i długości łuków zębowych oraz molekularnie po liczbie chromosomów: liczba diploidalna 2n = 36 dla Acomys cahirinus oraz 2n od 38 do 68 chromosomów dla innych gatunków. Występują również różnice sekwencji w mitochondrialnym DNA (mtDNA).

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Cairo spiny mouse, common spiny mouse, Egyptian spiny mouse, Arabian spiny mouse

Nazwa niemiecka: Ägyptische Stachelmaus

Nazwa polska: Kolcomysz skalna, * mysz kolczasta (potocznie)

Nazwa Acomys pochodzi z języka greckiego, gdzie „acomys” (gr. ακη akē – ostry punkt, μυς mus, μυός muos – mysz) odnosi się bezpośrednio do charakterystycznego owłosienia ciała zwierzęcia.

Systematyka

Gromada – Mammalia (ssaki)

Grupa – Theria (ssaki właściwe)

Podgromada – Placentalia (łożyskowce)

Nadrząd – Glires (siekaczowce)

Rząd – Rodentia (gryzonie)

Infrarząd – Hystricognathi (jeżozwierzokształtne)

Podrząd – Myomorpha (myszokształtne)

Nadrodzina – Muroidea (myszowe)

Rodzina – Muridae (myszowate)

Podrodzina – Deomyinae (sztywniaki)

Rodzaj – Acomys (kolcomysz)

Gatunek – Acomys cahirinus, Kolcomysz skalna

Gatunek został opisany w 1819 r.

Występowanie

Występowanie endemiczne, obejmujące wschodnie obszary Sahary, Mauretanię, Maroko, Algierię, Libię, Egipt (również półwysep Synaj), Sudan i Etiopię. Zajmuje głównie tereny skaliste i klify, rzadko spotykana na piaszczystych terenach pustynnych, choć stwierdzono występowanie na terenach pustynnych porośniętych przez daktylowce. Również zajmuje tereny półpustynne Sahelu bogate w stepową roślinność karłowatą. Spora część populacji jest związana z obszarami zabudowań miejskich i wiejskich.

Mapa występowania: http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=263

Długość życia

W niewoli osiąga do 5 lat życia, średnio 3-3,5 roku. W środowisku naturalnym długość życia nie jest do końca określona, jednak oscyluje wokół 2-3 lat. Dzięki małej popularności tego gatunku w hodowli hobbystycznej, zwierzęta te charakteryzuje wysoka wytrzymałość zdrowotna i brak predyspozycji genetycznych do zapadalności na choroby (jak np. u popularnie utrzymywanych myszy czy szczurów hodowlanych).

Odmiany barwne

Opisano występowanie odmian melanistycznych o ciemnym ubarwieniu, jednak według źródeł, populacje te ograniczają się do zajmowania środowisk antropogenicznych Egiptu.

Wygląd

Kolcomysz skalna osiąga rozmiary ok. 9,5-12,5 cm długości ciała bez ogona, ogon jest najczęściej tej samej długości, co ciało. Waga dorosłych osobników waha się między 45 a 85g, choć warto zaznaczyć, iż spory odsetek Acomys cahirinus utrzymywanych w niewoli charakteryzuje zbyt wysoki stopień otłuszczenia ciała i otyłość. Nie występują znaczne różnice w wielkości i masie między osobnikami obu płci, samce są z reguły delikatnie większe. Wygląd myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zachowanie w naturze

Zwierzęta silnie stadne, żyją w licznych grupach rodzinnych przewodzonych przez dominującego samca. Charakteryzuje je sezonowość rozrodu – mioty pojawiają się w okresie pory deszczowej ze względu na lepszą dostępność pokarmu oraz wody. Unikają terenów znajdujących się wyżej niż 1500m n.p.m.
W naturze zajmują szczeliny skalne lub nory wykopane przez inne gatunki zwierząt, nie kopią ich samodzielnie. Są zwierzętami głównie naziemnymi, choć sprawnie się poruszają po krzewach i niskich zaroślach. Charakteryzuje je nocny tryb życia, najbardziej aktywne są w pierwszej części nocy, tuż po zmierzchu. Zachowanie w naturze myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zachowanie w hodowli domowej

Od początku XX wieku myszy kolczaste wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne w badaniach metabolicznych i genetycznych, szczególnie ze względu na bliskie podobieństwo cyklu płciowego do ludzkiego oraz umiejętność regeneracji powierzchownych uszkodzeń ciała oraz uszkodzeń narządów wewnętrznych bez włóknienia oraz rozwoju tkanki bliznowatej. Również stanowią gatunek modelowy w badaniach nad indukowaną dietą cukrzycą typu 2.

Początki hodowli myszy kolczastych mają miejsce w połowie lat ’80 dwudziestego wieku, choć już w 1953 znana była populacja utrzymywana hobbystycznie w warunkach domowych. Linie hodowlane pochodzą zarówno z nadwyżek laboratoryjnych, jak i z odłowu z natury. Jako zwierzę towarzyszące sprawdza się głównie ze względu na interesujący wygląd i zachowanie, wydalanie niewielkich ilości mało wonnego moczu, niedrogie utrzymanie oraz wysoką odporność tych zwierząt. Zachowanie w hodowli domowej myszy kolczastej ciąg dalszy…

Pomieszczenie

Kolcomyszy z powodzeniem mogą być utrzymywane w odpowiedniej wielkości klatkach, akwariach i terrariach. Dla stada składającego się z 2-3 osobników odpowiedni będzie pojemnik bądź klatka o wymiarach nie mniejszych niż 80 cm długości oraz 50 cm szerokości; pojemnik nie musi być wysoki, choć jest to zaletą ze względu na możliwość zamontowania pięter, gałęzi i hamaków. Ważne jest zapewnienie niewielkich (mniejszych niż 1 cm) przestrzeni między prętami ze względu na umiejętność przeciskania się tych zwierząt między kratkami. Pomieszczenie dla myszy kolczastej ciąg dalszy…

Żywienie

Podstawę diety powinna stanowić bogata i urozmaicona mieszanka zbóż i nasion zawierająca suszone owoce, warzywa, orzechy, zioła. Ważne jest, żeby mieszanka była stosunkowo wysokobiałkowa i niskotłuszczowa – szacunkowo, karma powinna zawierać ok. 15% białka oraz 8% tłuszczu. Ze względu na brak karmy przeznaczonej dla kolcomyszy, aktualnie najlepsze będą pokarmy naturalne, o bogatej liczbie składników, przeznaczone dla myszoskoczków i myszy. Szacunkowy skład takiej karmy to ok. 60% zbóż i nasion, 10% suszonych warzyw i owoców, 8% suszonych owadów i innych stawonogów, poniżej 8% składników i nasion oleistych. Żywienie myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zdrowie

Jak już wyżej stwierdzono, kolcomyszy charakteryzują się dużą odpornością i wytrzymałością, co przekłada się na niewielką zapadalność na choroby. Ewentualne problemy zdrowotne tych zwierząt najczęściej wynikają z nieprawidłowego ich utrzymania. U zwierząt w podeszłym wieku zdarzają się nowotwory, a nadmierna eksploatacja samic w rozrodzie stosunkowo często skutkuje stanami zapalnymi macicy oraz ropomaciczem.

Ok. 15% kolcomyszy utrzymywanych w niewoli w wieku ok. 1 roku życia wykształca spontaniczną cukrzycę wraz ze znacznym przerostem części wewnątrzwydzielniczej trzustki – spora część tych zwierząt cierpi na otyłość. Cukrzycy towarzyszy średniego poziomu hiperglikemia, glikozuria, ketonuria, spadek masy ciała. Zdrowie – mysz kolczasta, ciąg dalszy…

Rozmnażanie

Cykl płciowy jest bardzo nietypowy dla gryzoni – 9-dniowy, z wyraźną fazą menstruacji charakteryzującą się krwawym wypływem z pochwy związanym ze złuszczeniem endometrium macicy. W niewoli sezonowość rozrodu nie jest tak wyraźna, jak w naturze ze względu na zaburzenia odbioru długości dnia świetlnego przez sztuczne oświetlenie. W ciągu sezonu rozrodczego samice rodzą 3-4 mioty. U samic występuje ruja poporodowa, zwierzę jest tuż po porodzie zdolne do zapłodnienia.

Długość trwania ciąży to 35-42 dni (średnio 39) – kolcomyszy są typowymi zagniazdownikami, młode rodzą się o wadze 5-7g, dobrze wykształcone, pokryte krótką szarą sierścią, z delikatnie otwartymi oczami i rozwiniętymi uszami. Są względnie samodzielne, zdolne do poruszania się i po 2 dniach rozwoju zdolne do pobierania suchego pokarmu. Liczebność miotu to najczęściej 3 młode, zdarzają się bardziej liczne mioty – maksymalnie do 5 osobników. Całkowita organogeneza, czyli rozwój narządów wewnętrznych, zachodzi przed porodem, co jest nietypowe w świecie zwierząt; również są zdolne do samodzielnej termogenezy. Rozmnażanie – mysz kolczasta, ciąg dalszy…

Iza Maziarz

Bibliografia

Liczba wyświetleń: 10328