Rana temporaria – żaba trawna

Rana temporaria – żaba trawna

 

Nazewnictwo

Nazwa polska: Żaba trawna
Nazwa angielska: The Common Frog, European Common Frog, European Common Brown Frog
Nazwa niemiecka: Der Grasfrosch
Nazwa czeska: Skokan hnědý

Wygląd

Długość dojrzałych płciowo samców Rana temporaria (Linnaeus, 1758) wynosi 10 cm, a samic 11 cm. Kończyny tylne są bardzo długie i silne. Skóra gładka, bez brodawek. Po bokach ciała biegną dwie charakterystyczne fałdy grzbietowe. Żaba trawna wykazuje ogromną zmienność ubarwienia. Grzbiet może być brązowy w różnych odcieniach, szary, zielonkawy, żółtawy, oliwkowy, nawet różowawy. Na tym tle występują ciemne plamy, często tworzące skomplikowany wzór, spotykane są też okazy bez jakichkolwiek plam na ciele. Charakterystyczne jest ubarwienie tylnych kończyn, na których występują ciemne poprzeczne prążki. Szata godowa samców jest bardzo skromna. Oprócz czarnych modzeli godowych na pierwszych palcach przednich kończyn występuje niebieskawe zabarwienie skóry w okolicy podgardla.

Występowanie

Żaba trawna zamieszkuje większą część Europy z wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego i krańców południowych. Na Półwyspie Skandynawskim zamieszkuje obszary za kołem podbiegunowym. W Alpach do wysokości około 3000 m. W Polsce jest najpospolitszym płazem zarówno na nizinach, jak i w górach. W Tatrach występuje do około 1700 m.

Rozmnażanie

Pora godowa

Termin rozrodu zależy od warunków klimatycznych na danym obszarze. W Irlandii żaby trawne rozpoczynają gody często już w drugiej połowie stycznia lub na początku lutego, w Polsce na przełomie marca i kwietnia, w środkowej Finlandii w maju, a na najdalej na północ wysuniętych obszarach Półwyspu Skandynawskiego dopiero w czerwcu. Żaba trawna rozpoczyna gody najwcześniej spośród wszystkich naszych płazów bezogonowych. Wkrótce po stopnieniu śniegu i pokrywy lodowej żaby opuszczają zimowisko i rozpoczynają wędrówki do zbiorników rozrodczych. Jest ona spontaniczna, masowa i odbywa się niezależnie od pogody, zarówno podczas dnia, jak i nocą. Żaby łączą się w pary jeszcze w zimowisku, oraz w trakcie wędrówek, tak więc wędrują zarówno wolne żaby, jak i pary in amplexus. Jeśli po wejściu żab do stawu jest ciepło, natychmiast rozpoczynają się gody. Godujące samce gromadzą się zwykle w jednym miejscu, tam, gdzie woda jest najcieplejsza. Są bardzo aktywne, atakują nie tylko samice, ale wszystko, co w wodzie pływa (butelki, patyki, itp.). Takie amplexusy omyłkowe są bardzo częste. Mają też miejsce amplexusy zbiorowe, kiedy do jednej samicy przyczepia się kilka samców, oraz międzygatunkowe, najczęściej z udziałem żab moczarowych i ropuch szarych. Gody tych gatunków częściowo pokrywają się z terminem rozrodu żab trawnych. Samce wydają odgłos godowy, przypominający przeciągłe mruczenie, jednak jest on stosunkowo cichy. Pary In amplexus rozpoczynają składanie jaj, gdy temperatura wody osiągnie 8°C, masowe składanie następuje przy temperaturze 10-15°C. Najwcześniejszym terminem złożenia jaj na terenie Polski jest data 16 marca, ostatni termin to 16 kwietnia. Główny okres godów to 3 dekada marca i początek kwietnia. W wysokich górach termin godów ulega przesunięciu, w Tatrach obserwowano składanie jaj jeszcze 10 czerwca. Skrzek ma formę kulistego pakietu, liczącego od około 900 do 4000 jaj. Żaby trawne wybierają do rozrodu najcieplejsze i szybko nagrzewające się wody. Często gromadzą się w dużych ilościach w małych bajorkach, a w położonych tuż obok większych stawach żaby w ogóle nie godują. Bywa, że składają skrzek w kałużach powstałych ze stopionego śniegu. W takich przypadkach kijanki, a nawet jeszcze jaja najczęściej giną na skutek wysychania tych okresowych zbiorniczków

Kijanka

Kijanki opuszczające osłony jajowe są zupełnie czarne i mają już dobrze wykształconą płetwę ogonową. Wkrótce wyrastają im 3 pary skrzeli zewnętrznych, którymi larwy oddychają w pierwszych dniach życia. Wyrośnięte kijanki mają jajowaty kształt, nozdrza i oczy blisko siebie położone, płetwa ogonowa jest niska i silnie wydłużona. Długość kijanek zależna jest od warunków środowiska, zwykle wynosi od 30 do 50 mm. Głównym pokarmem kijanek są jednokomórkowe glony, okrzemki, wiciowce, zielenice, z organizmów zwierzęcych zjadają pierwotniaki, nicienie, wrotki, drobne skorupiaki. Rozwój kijanek trwa od 50 do 189 dni, w zależności od położenia geograficznego, jak i właściwości hydrobiologicznych zbiornika, w Polsce zwykle trwa od 66 do 130 dni. Głównym terminem metamorfozy jest czerwiec. Najwcześniejszy zaobserwowany termin na terenie Polski to 1 czerwca, ostatni – 15 lipca. Najliczniej żabki przeobrażają się w ostatniej dekadzie czerwca. W warunkach górskich metamorfoza często występuje dopiero jesienią, we wrześniu i październiku. Zdarza się też zimowanie kijanek.

Właściwości ekologiczne

Żaba trawna wykazuje ogromne zdolności adaptacyjne i występuje w różnych środowiskach. Można ją spotkać zarówno na nizinach, jak i w wysokich górach, na terenach leśnych i otwartych, zupełnie pozbawionych drzew. Żyje w okolicach przekształconych przez człowieka – na polach uprawnych, w sadach i ogrodach. Warunkiem jej występowania jest jedynie obecność choćby niewielkich zbiorników wodnych niezbędnych do rozrodu. Dorosłe osobniki wykazują głównie aktywność zmierzchową i nocną, chociaż na zacienionych i wilgotnych terenach można je spotkać również za dnia, zwłaszcza podczas deszczu. Poza porą godową żaba trawna prowadzi ściśle lądowy tryb życia, jednak w okresie dużych upałów można ją czasem spotkać w zbiornikach wodnych. W ten sposób chroni się przed nadmiernym wysuszeniem ciała. W skład pokarmu żaby trawnej wchodzą owady, zwłaszcza chrząszcze i muchówki, także bezmuszlowe ślimaki, dżdżownice, pająki. Najintensywniej odżywia się w maju, czerwcu, lipcu i sierpniu . Około połowy września rozpoczynają się wędrówki żab na zimowiska. Kończą się one w drugiej połowie października , przy ciepłej jesieni ostatnie wędrujące żaby można spotkać jeszcze na początku listopada.

Zimowanie

Środowiskiem zimowania dorosłych osobników są wyłącznie zbiorniki wodne o czystej i bardzo dobrze natlenionej wodzie. Na dnie tych wód, oddychając wyłącznie przez skórę, spędzają całą zimę. Są to najczęściej małe strumienie i źródła. W razie ich braku zimują też w większych, głębszych stawach i rzekach, ale jest to mniej korzystne-często padają tam ofiarą drapieżnych ryb. Na lądzie zimują młode, niedojrzałe płciowo osobniki, dorosłe sporadycznie. Żaby zimujące w niezamarzających źródłach, gdzie wypływająca z głębi ziemi woda jest stosunkowo ciepła (ok. 8-10°C), wykazują ograniczoną aktywność przez całą zimę, zwłaszcza podczas odwilży. Wtedy podpływają czasem do powierzchni w celu zaczerpnięcia powietrza, uzupełniając w ten sposób oddychanie skórne. U zimujących żab narządy rozrodcze są już silnie rozwinięte, a u samców wyraźnie zaznacza się szata godowa. Rozwój gonad trwa całą zimę, a jego zakończenie zbiega się z końcem zimowania.
Opracowanie i źródła informacji
Wojciech Szawerna 'bufo’

Opracowano na podstawie własnych obserwacji i literatury;

Włodzimierz Juszczyk. Płazy i gady krajowe. Warszawa 1974.
Joanna Mazgajska. Płazy świata. Warszawa 2009.

Liczba wyświetleń: 8972