Varanus komodoensis – waran z komodo

Varanus komodoensis – waran z komodo

Waran z komodo (Varanus komodoensis Ouwens, 1912) jest jednym z 8 przedstawicieli podrodzaju Varanus – w jego skład wchodzą ponadto Varanus giganteus, Varanus gouldii, Varanus mertensi, Varanus panoptes, Varanus rosenbergi, Varanus spenceri, Varanus varius.

Mimo znacznego zróżnicowania genetycznego między poszczególnymi populacjami, w gatunku tym nie wyróżniamy podgatunków.

Mija właśnie setna rocznica naukowego opisania warana z Komodo – pragniemy uczcić to wydarzenie przybliżając nieco jego sylwetkę.

Samo istnienie tego „legendarnego smoka” – bohatera wielu historii i opowieści zasłyszanych od tubylców udokumentował po raz pierwszy w historii porucznik Steyn van Hensbroek, który przewodził ekspedycji poszukiwawczej w 1910 r.

Gatunek został opisany przez Petera Ouwensa – dyrektora Muzeum Zoologicznego w Bogor na Jawie; na podstawie zdjęć oraz dostarczonej skóry dorosłego osobnika zabitego na wyspie Komodo – w trakcie wyprawy młodego porucznika.

To najbardziej znany spośród wszystkich żyjących obecnie na świecie gatunków waranów – prawdziwa żywa legenda.

Ora lub biawak raksasa („ziemny krokodyl”, „ogromny jaszczur”) – tak nazywa je najczęściej rdzenna ludność.

Najstarsze ślady kopalne Varanus komodoensis, które przetrwały do czasów współczesnych z terenów obecnego ich występowania pochodzą sprzed 900.000 lat – odkrycia zachowanych szczątków dokonano w centralnej części wyspy Flores (Morwood i współ. 1998).

Varanus komodoensis jest jednym z trzech gatunków (wraz z Varanus ornatus i Varanus panoptes) u których potwierdzono możliwość rozmnażania partenogenetycznego.

W 2005r. międzynarodowy zespół po kierownictwem dr B. Fry’a i St. Wroe’a odkrył m.in. u warana z Komodo gruczoły jadowe, jad ma mieć m.in. silne działanie antykoagulacyjne czyli zmniejszające krzepliwość krwi (Fry, 2009).

Nazewnictwo

Nazwa polska: Waran z komodo

Nazwa angielska: Komodo dragon, Komodo monitor

Nazwa niemiecka: Der Komodowaran, Komododrache

Nazwa czeska: Varan komodský

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Rodzina: Varanidae – waranowate
Rodzaj: Varanus
Podrodzaj: Varanus
Gatunek: Varanus komodoensis

Występowanie

To endemiczny gatunek – obszar jego występowania ogranicza się do zaledwie kilku wulkanicznych wysp w Archipelagu Małych Wysp Sundajskich (w tym Komodo, Flores, Rinca (Rintja), Gili Motang, Nusa Kode). Do niedawna zamieszkiwały również wyspę Padar – w badaniach po 1991r. nie stwierdzono na niej stałej populacji tych waranów (Ciofi & De Boer 2004, Jessop i współ. 2004).

Biotop

Warany z Komodo są zarówno mieszkańcami terenów leśnych (włącznie z lasami monsunowymi), trawiastych (jak i tych przejściowych, między nimi) widywane również wśród namorzyn – występują na terenach do wysokości około 800 m n.p.m. (Pianka 2004).

Miejscem gdzie można obejrzeć te warany w Polsce jest stary ogród zoologiczny w Poznaniu, pawilon zmiennocieplnych.

Aktywność

To jaszczurki o dziennej aktywności. 70% ich porannej aktywności polega na wygrzewaniu się w promieniach słońca. Noc spędzają w wykopanych przez siebie norach, jamach czy naturalnych wgłębieniach terenu osłoniętych bujnie rosnącą roślinnością.

Wygląd

Jak przystało na największe jaszczurki świata są masywnie zbudowane, z potężnymi, umięśnionymi kończynami wyposażonymi w ogromne pazury i długim ogonie o okrągłym przekroju. Duża głowa z silnie rozwiniętą szczęką – uzbrojoną w około 60 zębów. Mogą osiągać ok. 3m. długości całkowitej i do 90 kg wagi, ale zazwyczaj nie przekraczają 2.6m z wagą 50-70 kg (górne granice osiąganych rozmiarów zarezerwowane są dla samców).

Podobnie jak w przypadku innych gatunków kolorystyka ubarwienia zmienia się wraz z wiekiem. Wyklute osobniki charakteryzują się ciemnym, często brązowym ubarwieniem ze wzorem składającym się z dużych, wyraźnych żółtych lub żółtawo-pomarańczowych plam na grzbiecie i pysku(przypominających nieco ubarwieniem młode osobniki V.salvator). Część brzuszna jasnożółta z dużymi, ciemnymi plamami. Większość dorosłych osobników jest w kolorystyce ziemisto-brązowej lub szarej. U dorosłych samic może występować brązowawo-zielonkawe zabarwienie pyska (C. Ciofi, E. Pianka 2004). Charakterystyczny dla tego gatunku jest długi, rozwidlony język o jasnożółtym zabarwieniu.

Żywienie

To drapieżniki stojące najwyżej w łańcuchu pokarmowym – nie mające naturalnych wrogów. W głównej mierze są padlinożercami, ale dzięki swej sile i inteligencji potrafią też być doskonałymi łowcami, atakują zazwyczaj z zasadzki, ale też mogą ścigać swą ofiarę. Na krótkich dystansach mogą biec z prędkością do ok. 20 km/h, równie dobrze pływają.

Na ich dietę w zależności od wieku i rozmiarów składają się bezkręgowce oraz małe i duże kręgowce: gady(nie pogardzą też mniejszymi przedstawicielami własnego gatunku) i ptaki oraz ich jaja, ssaki (które mogą stanowić 50% ich diety), oczywiście wszelka padlina, którą dzięki doskonałemu zmysłowi powonienia (organ Jacobsona) są w stanie wyczuć ze znacznych odległości – przy korzystnych warunkach atmosferycznych oddaloną od nich nawet o 8-9 km (Darling & Lyon, 1997).

Znane są przypadki atakowania przez te warany ludzi. Po obfitym posiłku potrzebują 3 – 6 dni na jego strawienie.

Dymorfizm płciowy

Samce osiągają większe rozmiary oraz w okolicach kloaki posiadają specyficzny, układ łusek – odmienny niż samice.

Długość życia

Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na to – rozbieżności między badaczami są duże. W każdym bądź razie to wyjątkowo długowieczne jaszczurki, jedni badacze szacują na ok. 30 lat, inni sugerują możliwość dożywania bardzo sędziwego wieku przez osobniki tego gatunku – nawet 50 lat życia (Auffenberg, 1981).

Rozmnażanie

Szczyt sezonu rozrodczego przypada najczęściej na okres od początku lipca do sierpnia (ale może rozpocząć się już w maju). Okres godów to czas nieustających walk między samcami o możliwość zapłodnienia samicy. Same kopulacje poprzedzone są agresywnymi zalotami ze strony samca. Najczęściej w okolicach września samica składa jaja – tylko raz w roku, w ilości kilkunastu sztuk, choć są udokumentowane przypadki obserwacji zarówno w terenie jak i w warunkach niewoli gdzie w jednym lęgu samica złożyła ponad 30 sztuk (Pianka 2004, Pether & Visser 2007). Jaja składane są w głębokich norach lub w gniazdach ptaków z rodziny Megapodiidae (nogalowate), a inkubacja w takich warunkach trwa 7-8 miesięcy (w marcu i kwietniu następnego roku wykluwają się młode).

Młode osobniki przez pierwsze 2-3 lata swego życia prowadzą nadrzewny tryb życia chroniąc się wśród gałęzi przed drapieżnikami, w tym przed zagrożeniem ze strony dużych osobników własnego gatunku. Tylko najmłodsze i najlżejsze osobniki są w stanie przeskakiwać z gałęzi na gałąź. Z wiekiem warany te tracą umiejętności wspinania się po drzewach (również przyrosty masy ich do tego nie predysponują) stając się typowymi, naziemnymi jaszczurami.

Nie przeprowadzano żadnych badań w terenie stąd brak jest jakichkolwiek informacji dotyczących wieku osiągania dojrzałości płciowej w środowisku naturalnym, natomiast w warunkach niewoli mogą ją osiągać już w 5-7 roku życia.

Pierwszym w historii rozmnożeniem poza terenem Indonezji może poszczycić się Smithsonian National Zoological Park w Waszyngtonie. W 1992 r. przyszło na świat 13 młodych „smoków z Komodo” – ich rodzicami była para waranów odłowiona ze środowiska naturalnego (Walsh i współ., 1993).

Trzy lęgi jaj tych waranów inkubowano w temp. 27,5-29°C, przez okres 237-280 dni – wykluło się w sumie 55 młodych osobników Varanus komodoensis.

Nie możemy też zapomnieć o sukcesach ogrodu zoologicznego w Pradze gdzie w kwietniu 2007r. po raz pierwszy w tej części Europy wykluły się trzy warany (Velensky, 2007).

Uwagi

Varanus komodoensis jest jednym z zaledwie 5 gatunków waranów (wraz z Varanus bengalensis, Varanus flavescens, Varanus griseus i Varanus nebulosus – dane z 3.04.2012 r.), które wpisano do I załącznika CITES spośród 73 gatunków obecnie żyjących na świecie.

 

Opracowanie i źródła informacji
Sebastian Holewa „varanus” i Alex Holewa „molurus96”
na podstawie:
1. Varanoid Lizards of the World E.Pianka&D.King&R.King
2. Little Book of Monitor Lizards D.Bennett

Liczba wyświetleń: 25191