Loading...
Elaphe climacophora – wąż japoński, połoz japoński
Elaphe climacophora (Boie, 1826). Od zarania dziejów, już w okresie Jōmon (chronologicznie odpowiadający 'naszemu’ neolitowi) autochtoni Wysp Japońskich, a zarazem praprzodkowie współczesnych Japończyków czcili węże jako Bogów czy też ich posłańców – cieszyły się one zawsze ogromnym szacunkiem, a miejscowa ludność starała się im nie szkodzić. W wielu przypadkach istniał zakaz ich krzywdzenia i zabijania – tabu. Nie bez znaczenia na takie postrzeganie Japończyków i silną więź z otaczającą przyrodą, której człowiek jest jedynie częścią był późniejszy fakt istnienia dwóch głównych religii wyznawanych w kraju kwitnącej wiśni – shintoizmu i buddyzmu – istnieje wiele świątyń na terenie Japonii poświęconych wężom, w szczególności odmiany albinotycznej – „białym wężom”. Dynamiczna modernizacja w epoce Meiji to pierwszy krok w zmianie mentalności Japończyków mający niebagatelny wpływ również na środowisko. Niestety mimo dalszego kultywowania tradycyjnych wierzeń i obyczajów dostosowywanych do współczesnych realiów to nie są one już czynnikiem wspomagającym ochronę przyrody na obszarze tego kraju. Wielu dziś Japończyków ma podobny stosunek do gadów jak wiele innych społeczeństw o wysokim poziomie rozwoju cywilizacyjnego – awersja i irracjonalny lęk przed wszystkim co pełza, i ta wciąż nieodparta potrzeba bezsensownego ich zabijania, niemająca żadnego uzasadnienia…
Na obszarze wysp należących do Japonii i w otaczających je wodach zamieszkuje ponad 40 gatunków węży – od 20 centymetrowego karzełka Calamaria pfefferi (Miyakohime-hebi) po największego węża, przedstawiciela Viperidae – Habu Protobothrops flavoviridis (dawn.Trimeresurus flavoviridis), którego rekordowy osobnik schwytany na Okinawie mierzył 242 cm.
Elaphe climacophora to prawdopodobnie najbardziej znany gatunek w Japonii, powszechnie spotykany na terenie swego występowania, gatunek unikatowy ze względu na niespotykanie wysoki odsetek dziko występujących osobników albinotycznych – dotyczy to populacji z wyspy Honsiu, z okolic miasta Iwakuni w Prefekturze Yamaguchi – jedynego miejsca gdzie występuje tak wysoka ich liczebność. Jak wielką jest to niezwykłością niech świadczy fakt oficjalnego uznania tej populacji za pomnik przyrody Japonii w 1972 r., natomiast jego naturalne siedliska zostały objęte ochroną już w 1924 r., wdrożono ponadto program hodowlany tych węży – niestety mimo tych wszystkich działań liczebność populacji Shirohebi – białych węży z Iwakuni wciąż spada.
Pierwsza, pisemna wzmianka na temat pojawienia się „białych węży” pochodzi z 3 czerwca 1738 r. i została umieszczona w dokumencie Ganyu-Nendaiki, a odnoszącym się do historii miasta Iwakuni.
To węże smukłej budowy i o stosunkowo dużej głowie – jednolicie ubarwionej, zazwyczaj szarej, wyraźnie odznaczającej się od szyi; oczy z okrągłą, czarną źrenicą. Długi, chwytny ogon stanowiący prawie 1/4 długości całkowitej. O zmiennej kolorystyce ubarwienia jak i samego rysunku wzoru części grzbietowej (który z wiekiem może zanikać). Zazwyczaj o zielonkawo-szarym, szaro-niebieskawym lub oliwkowo-szarym ubarwieniu i metalicznym wręcz połysku. Rysunek wzoru może składać się zarówno z pasów wzdłuż ciała albo plam różnej wielkości jak i mieszanki obydwu. Zdarzają się również osobniki o prawie jednolitym ubarwieniu brązowawym lub szarym. Młode osobniki często w brązowawo-szarej kolorystyce ze zbliżonym kolorystycznie wzorze – te cechy nieco upodabniają je do niedużych, ale najbardziej jadowitych japońskich węży Gloydius blomhoffii – „Nihon mamushi”. Strona brzuszna od bardzo jasnej – prawie białej po szaro-niebieskie zabarwienie. Łuski o lekko zaostrzonych krawędziach. Elaphe climacophora to drugi pod względem osiąganych rozmiarów gatunek węży zamieszkujących to wyspiarskie państwo. Mogą dorastać do ok. 170 cm. (rekordowo duży osobnik mierzył aż 230 cm); natomiast w warunkach terraryjnych dorastają zazwyczaj do 120-140 cm.- osobniki populacji z wyspy Kunaszyr mogą osiągać większe rozmiary.
Długość życia
Dożywają do ok. 15 lat, a w rzadkich przypadkach nawet 20 lat.
Występowanie
Japonia, Rosja.
Aktywność
Dzienna
Biotop
Obszarem występowania tych węży, jak sama nazwa zwyczajowa wskazuje są Wyspy Japońskie – obecne na 4 głównych wyspach archipelagu – Hokkaido, Honsiu, Kiusiu, Sikoku oraz na innych, mniejszych wyspach. Zamieszkują również wyspę Kunaszyr (Kunashiri-tō)w archipelagu Wysp Kurylskich. Gatunek ten zasiedla różnorodne środowiska – najczęściej zamieszkuje lasy bambusowe, leśne i krzaczaste zarośla, tereny trawiaste i kamieniste, a także uprawne, w tym również pola ryżowe; preferuje obszary w pobliżu zbiorników wodnych. Występuje do wysokości ok. 2000 m n.p.m. W miejscowości Iwakuni i w jej okolicach spotykany jest w ogrodach, na kamiennym murach, a nawet wewnątrz budynków mieszkalnych i gospodarczych. Natomiast na wyspie Kunaszyr żyją zarówno na wybrzeżu – wśród stosów skał, w lasach iglastych (świerkowo-jodłowych) i bambusowych, jak i w bezpośrednim sąsiedztwie wulkanów – Mendelejewa (Rausu-dake), Tatia (Chachadake) i w Kalderze Gołownina (Tomari-yama); spotykane nawet pośród fumaroli.
Temperatura
W dzień od 25 do 28°C, a pod promiennikiem 30°C, z nocnymi jej spadkami o kilka stopni – do 20-18°C.
Wilgotność
Około 50-60%, w okresie wylinki możemy lekko podnieść poziom wilgotności, co z pewnością korzystnie wpłynie na sam przebieg procesu.
Terrarium
Para dorosłych osobników Elaphe climacophora wymaga dosyć przestronnego zbiornika. Przy projektowaniu zbiornika należy zadbać o kryjówki w postaci kawałków kory, tuby z dębu korkowego, odwróconej doniczki itp., są one szczególnie ważne w okresie aklimatyzacji węży do nowych warunków – tuż po ich zakupie. Obowiązkowymi elementami wystroju będą konary lub gałęzie, a to z racji ich świetnych umiejętności wspinania się w poszukiwaniu ptasich gniazd jak i wylegiwania się na wysokościach. Dobrze sprawdzą się również półki umieszczone na różnych poziomach, na których węże te będą wypoczywać całymi godzinami czy nie ruszając się z nich nawet przez kilka dni. Jako podłoże możemy wykorzystać substrat np. z drobno mielonej kory drzew iglastych lub torfu – dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie mieszanki obu tych składników; część hodowców z powodzeniem używa profesjonalnych substratów dla gadów. Zbiornik, szczególnie dla młodych osobników, możemy obsadzić naturalną roślinnością. Trzeba podkreślić, że również w przypadku dorosłych osobników ta roślinność nie powinna zostać zniszczona przez węże, a z pewnością będzie mieć pozytywny wpływ na mieszkańców tak urządzonego terrarium poprzez tworzenie swoistego mikroklimatu i podtrzymywanie odpowiedniego poziomu wilgotności jak też pozwoli wężom na schronienie się w jej gąszczu. Możemy również wstawić sztuczną roślinność – znacznie trwalszą choć nie tak efektowną jak naturalna. Nieodzownym w chowie Elaphe climacophora jest basen (wodę wymieniamy po każdym jej zabrudzeniu – w szczególności po defekacji) – na tyle duży, aby cały wąż mógł się w nim swobodnie zanurzyć. Węże japońskie nie zawsze chętnie piją z basenu i spijają krople wody ze ścian i elementów wystroju, dlatego należy całe terrarium co 2-3 dni zraszać letnią wodą. Podobnie jak w przypadku innych zwierząt terraryjnych należy zadbać o czystość i higienę całego zbiornika.
Wielkość terrarium dla pary 100x50x60 cm. Cykl oświetlenia 12 godzinny.
Żywienie
W środowisku naturalnym, w skład diety Elaphe climacophora wchodzą: płazy, gady, ptaki i ich jaja, gryzonie; młodym osobnikom zdarza się również polować na owady. Ptasie jaja stanowią znaczny procent ich diety w warunkach naturalnych – węże te są morfologicznie przystosowane do pobierania takiego pokarmu – posiadają zmodyfikowane kręgi skierowane ku przełykowi, które pozwalają im na skruszenie twardej skorupy połkniętego jaja, trawiona jest zarówno zawartość jak i sama skorupa. W warunkach terraryjnych podstawą diety tych węży powinny być gryzonie – myszy, noworodki szczurze i młode szczurki, jako urozmaicenie możemy też podawać jednodniowe pisklęta. W hodowli wąż ten może sprawiać pewne problemy związane z karmieniem, zdarza się, że przez długi czas nie przyjmuje pokarmu lub przyjmuje go wyjątkowo nieregularnie. Gatunek silnie reagujący na ruch, który stymuluje te węże do polowania – dla niektórych osobników gatunku (szczególnie młodych węży) martwy, nieruchomy pokarm nie będzie obiektem godnym ich zainteresowania czy polowania. W takich przypadkach niestety należy podawać żywe zwierzęta karmowe. Przy odrobinie cierpliwości z naszej strony jest szansa na stopniową zmianę nawyków żywieniowych takich podopiecznych i przestawienie ich na pobieranie martwego pokarmu. W przypadku chowu kilku młodych węży w jednym zbiorniku wskazane jest ich oddzielanie na czas karmienia ze względu na możliwość wystąpienia agresywnych zachowań względem innych osobników gdy wyczują na nich zapach zwierząt karmowych.
Rozmnażanie
Po przywróceniu optymalnych warunków w terrarium następuje okres godowy trwający od kwietnia do czerwca, uwieńczeniem którego są wielokrotne kopulacje. W tym okresie samiec potrafi często i długo naprzykrzać się samicy, wciąż ją ścigając i podejmując liczne próby kopulacji, aż wreszcie po jej unieruchomieniu oplata ją swoim ciałem i dokonuje aktu płciowego. Akt ten może trwać kilkudziesiąt minut. W 4-6 tygodni później samica składa jaja – zazwyczaj jest to od 4 do 12 sztuk (jaja dość duże, wydłużone o dł. 5-6 cm), ale zanotowano również przypadki składania nawet ponad 20 jaj – ilość składanych jaj zależna jest od kilku czynników, w tym od wielkości, wieku i kondycji samicy. Złożone jaja przenosimy do inkubatora; jako substrat dobrze sprawdzi się wilgotny wermikulit lub perlit. Inkubujemy je w temperaturze 26-28°C – w takich warunkach proces inkubowania jaj trwa około 50 dni (z możliwością jej wydłużenia się o kilka dni).
Świeżo wyklute wężyki mogą mierzyć ok 30-40 cm. Przenosimy je do mniejszych pojemników z warunkami zbliżonymi do tych jak u dorosłych osobników – należy pamiętać o zapewnieniu nieco wyższej wilgotności, która zminimalizuje ryzyko odwodnienia na które tak młode organizmy są wyjątkowo podatne! Młode węże Elaphe climacophora dość często odmawiają przyjmowania pokarmu przez dłuższy czas i wtedy należy podjąć się przymusowego karmienia. W niektórych przypadkach taka metoda może być prowadzona nawet przez pierwsze kilka miesięcy ich życia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 3-4 lat.
Zimowanie
Przed przystąpieniem do sezonu rozrodczego powinniśmy poddać naszych podopiecznych zimowaniu, ze stopniowym obniżaniem temperatury. Trwa ono 3-4 miesiące, w temperaturze 8-15°C. Zimujemy jedynie osobniki zdrowe i w dobrej kondycji!
Uwagi
Wąż japoński jest gatunkiem dość płochliwym, gdy jest zagrożony to stara się błyskawicznie uciec, w przypadku braku takiej możliwości wykorzysta każdą okazję do przeprowadzenia błyskawicznego ataku i nie zawaha się użyć swoich zębów. Gatunek wciąż rzadki w herpetologicznych kolekcjach, w naszym kraju.
Piotr Prokulewicz
Źródła informacji
1. The Reptiles of Northern Eurasia – Natalia B. Ananjeva, Nikolai L. Orlov & Sergei A. Ryabov
2. Herpetological Conservation and Biology – K.Sasaki, Y.Sasaki & Stanley F.Fox
Liczba wyświetleń: 7282
