Carausius morosus – patyczak indyjski

Nazewnictwo

Nazwa polska: Patyczak indyjski

Nazwa angielska: Indian Stick, Indian Stick Insect, Laboratory Stick Insect

Nazwa niemiecka: Indische Stabschrecke

Nazwa czeska: Pakobylka indická

Synonimy

Patyczak zwyczajny, patyczak powolny, Dixippus morosus.

Występowanie

Indie.

Długość życia

Dojrzałe samice żyją zwykle 5-8 miesięcy, wyjątkowo do 1 roku. Samce dożywają około trzech miesięcy.

Wygląd

Patyczak indyjski jest owadem bezskrzydłym. Jego długie i wąskie ciało wyglądem przypomina suchy patyk. Większość czasu owady te pozostają w stanie katalepsji (odrętwienia), zamierając w charakterystycznej pozie, na kształt patyka, z wyciągniętymi do przodu przednimi odnóżami i czułkami (zjawisko fitomimetyzmu). Samice posiadają długie, 4 centymetrowe czułki, równe długości przednich odnóży. Na końcu odwłoka, po spodniej jego stronie, znajduje się wypukłe pokładełko, które służy krótkiemu przetrzymaniu złożonego jaja.

Ubarwienie jest zmienne: od prawie czarnego (takie zabarwienie owady uzyskują jeśli są przetrzymywane w zupełnych ciemnościach), poprzez brązowe (czasami z ciemniejszym cętkowaniem), zielono-brązowe, do oliwkowo-zielonego. Barwa ciała jest uzależniona głównie od koloru podłoża, na którym owad przebywa, od intensywności oświetlenia (brak światła powoduje ciemniejsze ubarwienie) i wilgotności (w warunkach wilgotnych owady są ciemniejsze). Dlatego zdarza się często, że wśród patyczaków chowanych w tych samych warunkach, a nawet w tym samym terrarium, jedne osobniki będą np. zielone, a inne brązowe. U nasady pary przednich odnóży znajdują się zagłębienia, w których owad chowa głowę. Zagłębienia te mają jasnoczerwony kolor, pojawiający się już u nimf ostatniego stadium. Wyklute młode mierzą 1,3 cm, są brunatno-brązowe i wyglądają jak miniaturka osobników dorosłych.

Samice osiągają długość 6,5-9,5 cm (najczęściej dorastają do 7,5-8 cm długości). Samce są mniejsze – osiągają 5-6 cm.

Występowanie

Naturalny zasięg występowania patyczaka indyjskiego (Carausius morosus) stanowią południowe Indie: Palni Hils oraz okolice Shambaganur i Trichinopoly w prowincji Madura. Zawleczony został również w inne rejony świata: do RPA (okolice Cape Town), gdzie występuje na rodzimym bluszczu, obserwowano go też w Wielkiej Brytanii, Europie i USA. Na wszystkich terenach introdukcji rozmnaża się wyłącznie przez partenogenezę.

Biotop

Środowisko naturalne stanowią suche zarośla południowych Indii. Patyczaki indyjskie całe życie spędzają zawieszone na roślinach, będących ich pokarmem i doskonałą kryjówką.

Cechy szczególne

Mało wymagający, najczęściej hodowany gatunek patyczaka. Nie jest wybredny w doborze pokarmu. W hodowlach rozmnażany wyłącznie partenogenetycznie. Posiada dużą zdolność regeneracyjną odnóży i czułków, występującą tylko u nimf, mających przed sobą kolejne linienia. Dosyć odporny na niskie temperatury.

Ciekawostki

W 1897 roku został importowany z okolic Shambaganur’u (południowe Indie) do Europy przez R.P. Pantel’a, w celu laboratoryjnych badań nad zjawiskiem dzieworództwa – hodowany w Europie już od końca XIX wieku. Gatunek ten często stanowi obiekt badań w różnych gałęziach nauki, np. robotyka, czy badania przeprowadzane w przestrzeni kosmicznej. Inkubując jaja w specyficznych warunkach, można wielokrotnie zwiększyć prawdopodobieństwo wyklucia się rzekomych samców. W tym celu świeżo zniesione jaja, przez 1/3 okresu całkowitej inkubacji (przez 30 dni), przetrzymuje się w temperaturze 30°C. Po tym okresie inkubację jaj kontynuuje się w normalnych warunkach.

Aktywność

Patyczaki dzień spędzają w odrętwieniu w charakterystycznej pozie, przebywając na ścianach terrarium lub na gałązkach. Wieczorem ożywiają się i szukają pożywienia. Większą aktywność (również za dnia) wykazują osobniki młode, po przejściu wylinki oraz osobniki chore (niedożywione, odwodnione, czy przebywające w zbyt wysokiej temperaturze). Podrażniony, składa wzdłuż ciała wszystkie odnóża i pozostaje mocno przyczepiony do podłoża lub opada na dno, czasami ratuje się szybką ucieczką. Na wszelkie podmuchy powietrza, czy głośniejszą, rytmiczną muzykę reaguje kołysaniem na odnóżach całego ciała, co ma imitować poruszanie się gałązki na wietrze.

Dymorfizm płciowy

W porównaniu do samicy, samce są mniejsze i smuklejsze, posiadają proporcjonalnie dłuższe odnóża, a na końcu odwłoka, charakterystyczne dla samców wszystkich gatunków patyczaków, bulwiaste rozszerzenie, zawierające organy kopulacyjne. Czułki samców przewyższają długością przednie odnóża. Ciało ubarwione mają brązowo, a od spodu czerwonawo.

Terrarium

Na wiwaria nadają się duże, plastikowe lub szklane pojemniki. Na dno terrarium dajemy podłoże: piasek, miał torfowy, mieszanina torfu z piaskiem. Doskonałą wyściółką jest też włóknina kokosowa, która w terrarium wygląda efektownie i dobrze trzyma wilgoć, a jednocześnie jest przewiewna i nie pleśnieje. Niezbyt ładnym, ale za to funkcjonalnym podłożem będą wymieniane co jakiś czas, rozłożone na dnie ręczniki papierowe, które dobrze chłoną wilgoć i doskonale widać na nich rozrzucone przez owady jaja. Wnętrze wyposażamy w gałązki, które należy również przymocować w górnych partiach terrarium, co służyć będzie owadom, jako stabilne rusztowanie, do którego będą mogły przytwierdzić się w trakcie przechodzenia wylinek. Pożywienie sytuujemy w bliskim sąsiedztwie gałązek (patyczaki są mało ruchliwymi owadami więc nie powinny za dużo czasu spędzać na poszukiwania pokarmu), wstawiając je do wody, np. do małego słoika z podziurawionym wieczkiem.

Terrarium przykrywamy szczelnie siatką o oczkach średnicy do 1 mm. Wyklute młode potrafią wykorzystać każdą większą nieszczelność. Młode patyczaki, w początkowym okresie rozwoju, przetrzymujemy w małych pojemnikach np. w słoikach, w miarę wzrostu powiększając im wiwaria, żeby ostatecznie (po 3-4 wylinkach) umieścić je w docelowym insektarium. Jeśli nie zależy nam zbytnio na estetyce terrarium, wówczas w tym celu możemy zastosować: duży słój, plastykową butlę, jak i dowolny, odpowiednio duży i przynajmniej częściowo przeźroczysty pojemnik.

Wielkość terrarium

Terrarium powinno być raczej wyższe niż szersze, o wysokości min. 2-3 krotnie przewyższającej wymiary dorosłego owada (należy zapewnić przestrzeń do przejścia wylinki), tzn. 15-25 cm. W 5 litrowym terrarium może przebywać nawet do 15 dorosłych osobników.

Oświetlenie

Nie ma zasadniczego wpływu na ich rozwój i hodowlę. Ważne natomiast jest zapewnienie rytmu dnia i nocy (o zmierzchu owady wychodzą na żer). W zupełności wystarcza oświetlenie, jakie daje światło dzienne, ale powinno się zabezpieczyć owady przed bezpośrednią penetracją ich terrarium przez promienie słoneczne (szybkie przegrzanie i nawet śmierć).

Temperatura

Optymalna temperatura kształtuje się w granicach 20-24°C. Patyczaki te są mało wrażliwe na wysokość i zmiany temperatury. Nie ma potrzeby stosować dodatkowego ogrzewania terrarium. Okresowo znoszą spadki do 15°C, a temperatury ekstremalne to 0°C i 40°C. Wysokość temperatury wpływa na metabolizm owadów, a więc ma również wpływ na ich aktywność, prędkość rozwoju i długość życia (w wyższej temperaturze procesy życiowe ulegają przyspieszeniu). Można wykorzystać tę zależność i chociażby w przypadku pojawienia się problemu dłuższego wyjazdu, obniżyć temperaturę w terrarium do 15-20°C, podając jednocześnie wystarczająco dużą ilość pokarmu, np. odpowiedni kwiatek w doniczce.

Wilgotność

Wilgotność powinna utrzymywać się na poziomie 70-80% (poniżej 70% wilgotności patyczaki zamierają w jajach), dlatego terrarium należy regularnie spryskiwać wodą, szczególnie w sezonie grzewczym, przy centralnym ogrzewaniu lub ograniczyć na ten okres wentylację terrarium. Zraszanie należy przeprowadzać najlepiej wieczorem, tuż przed zgaszeniem światła. Wówczas patyczaki będą również mogły uzupełnić ewentualne braki wody.

Żywienie

Patyczaki indyjskie są pokarmowo mało wybredne, żywią się liśćmi wielu roślin np.: jeżyny, maliny, róży, truskawek, poziomek, trzykrotki. W ostateczności można podawać: nać pietruszki lub sałatę. Natomiast już od stycznia można zrywać gałązki chętnie zjadanych przez patyczaki roślin. Wstawione do wody i w cieple, po kilku dniach puszczą listki. Należy pamiętać, aby nie podawać patyczakom liści pryskanych, ani z rejonów o intensywnym ruchu ulicznym. Liście lub pędy z liśćmi wstawiamy do wody, aby jak najdłużej zachowały świeżość. Przy podawaniu zbyt soczystego pokarmu (np. trzykrotka), można zauważyć pojawianie się na aparacie gębowym owada kropelki wody – w taki to sposób patyczaki indyjskie pozbywają się z ciała nadmiernej ilości wody. Owady te przyzwyczajają się do rodzaju otrzymywanego pokarmu, dlatego nie polecam częstego zmieniania gatunku podawanych roślin. Szczególnie stare osobniki nagłą zmianę menu potrafią przypłacić życiem. Równie dobrze i bez żadnej szkody, patyczaki mogą być przez całe życie karmione jednym gatunkiem rośliny, np. jeżyną. Młodym należy dobierać miękkie gatunki roślin, ponieważ z twardymi liśćmi np. bluszczu mogą sobie nie poradzić.

Rozmnażanie

Na wolności rozmnaża się płciowo i partenogenetycznie, w hodowlach – wyłącznie partenogenetycznie (bez obecności samców). Pojawiające się co jakiś czas (z częstotliwością 1:1000-3000) w hodowlach partenogenetycznych „samce”, w rzeczywistości z prawdziwymi samcami mają mało wspólnego. Są to genetycznie nadal samice, a zaburzeniu ulega jedynie ich rozwój (po części wywołany warunkami środowiskowymi inkubacji jaj), co w konsekwencji prowadzi do powstania sterylnego samca, nie podejmującego kopulacji z samicą. Samica zaczyna znosić jaja 2-3 tygodnie po ostatniej wylince. Wówczas jej odwłok staje się wyraźnie pękaty (wypełniony jajami). Jaja znoszone są średnio 1 na dobę, tak więc w ciągu całego życia samica zdolna jest wyprodukować i złożyć ok. 200-450 jaj. Składane jaja, podobnie jak odchody, rozrzucane są przypadkowo po całym terrarium. Pojedyncze jajo ma wymiary 2,5×1,75mm, jest owalne, czekoladowo-brązowe, matowe (bez połysku), na wierzchołku posiada charakterystyczne, guzikowate, kremowo-żółte wieczko. Jaja nie wymagają żadnych dodatkowych zabiegów hodowlanych. Dobrze jednak, szczególnie w okresie sezonu grzewczego (centralne ogrzewanie – suche powietrze), jest przenieść jaja do korzystniejszych warunków, w których wilgotność nie będzie spadać poniżej 70%. W tym celu można umieścić je np. w wysokim, przykrytym gazą słoiku, którego dno wykładamy włókniną kokosową, bądź mieszaniną torfu z piaskiem i codziennie zraszamy ścianki słoika. Czas inkubacji jaj wynosi 70-120 dni, po którym to okresie wylęgają się podobne do osobników dorosłych patyczaki. Procent wyklucia z jaj dochodzi nawet do 80-90%. Rozwój larwalny trwa 3,5-6 miesięcy, samiec przechodzi w tym czasie 5, a samica 6 wylinek. Starą wylinkę czasem zjadają.

Jaja – Carausius morosus – patyczak indyjski

Uwagi

Nie należy trzymać zbyt wielu owadów w jednym terrarium, gdyż może to prowadzić do wzajemnego podgryzania odnóży i czułków. Z tego też względu, szczególnie przy większych zagęszczeniach, należy pamiętać o łatwym i w dostatecznej ilości dostępie patyczaków do pożywienia. Liście podajemy wstawione do wody i w ten sposób, aby uniemożliwić utopienie się owadów – szczególnie małych patyczaków (liście można wstawić np. do słoiczka z podziurawionym wieczkiem). Należy unikać karmienia roślinami, które podlegały intensywnej uprawie (obfitemu nawożeniu i pryskaniu), głównie chodzi tu o warzywa, owoce i zioła, ale także o rośliny z kwiaciarni (np. róże, czy rośliny doniczkowe), gdyż mogą wywoływać zatrucia i w konsekwencji śmierć owadów. Rośliny pozyskiwane z naturalnego środowiska nie mogą pochodzić z rejonów o intensywnym ruchu ulicznym. Należy pamiętać o regularnym spryskiwaniu na noc terrarium (przynajmniej raz na 2-3 dni). Uniknie się wówczas dość częstego u początkujących hodowców problemu z odwodnieniem patyczaków, które w konsekwencji może prowadzić nawet do śmierci owadów. Należy przeciwdziałać rozwojowi pleśni, która może być zgubna dla owadów, a na pewno śmiertelna dla jaj. W tym celu stosuje się odpowiednią wentylację, która usuwa wilgoć podłoża i zapobiega pleśnieniu resztek organicznych. Wentylację najlepiej jest skonstruować tak, aby otwory nie znajdowały się na przeciwległych ścianach terrarium (przeciągi). Można np. dać dodatkowe otwory wentylacyjne na dole jednej z bocznych ścian terrarium – napływ świeżego powietrza. Wówczas odpływ zużytego powietrza będzie odbywał się przez przykrywającą terrarium siatkę. Pojemnik hodowlany musi być na tyle wysoki, aby w czasie przechodzenia wylinki, patyczaki bez przeszkód mogły zawisnąć pionowo w dół (wysokość terrarium przynajmniej 2-3 razy dłuższa od wielkości owada). Należy chronić terrarium z patyczakami przed bezpośrednią penetracją promieni słonecznych (przegrzanie i śmierć owadów).

Opracowanie i źródła informacji

Opracował Grzegorz Dziwak „Agam”, uzupełnił Jaca na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
„Owady w terrarium” J.Bielecka, A.Budziszewski
„Zwierzęta w naszym domu” Hanna i Antoni Gucwińscy

Liczba wyświetleń: 16905