Salamandra salamandra – salamandra plamista

Salamandra salamandra – salamandra plamista

Nazewnictwo

Nazwa polska: Salamandra plamista

Nazwa angielska: The Fire salamander

Nazwa niemiecka: Der Feuersalamander

Nazwa czeska: Mlok skvrnitý

Systematyka

Rząd: płazy ogoniaste (Caudata)
Rodzina: Salamandridae (Gray, 1825)
Rodzaj: Salamandra (Laurenti, 1786)
Gatunek: Salamandra plamista (Salamandra salamandra, Linnaeus, 1758)

Wygląd

Ciało masywne, krępe, dobrze umięśnione. Głowa duża, płaska, szeroki i zaokrąglony pysk. Duże i silnie wystające oczy, szeroko rozstawione nozdrza. Źrenice oczu okrągławe, tęczówki ciemne. Język poduszkowatego kształtu, szczęka i żuchwa uzębione. Kończyny krótkie, masywne i dobrze umięśnione zakończone małymi paluszkami pozbawionymi błon pławnych. Brak na nich modzeli. Po obu stronach głowy silnie rozwinięte gruczoły przyuszne w kształcie nerek. Ogon typu lądowego, gruby, masywny, okrągławy w przekroju i o zaokrąglonym końcu. Ogon jest krótszy od reszty ciała. Skóra na grzbietowej powierzchni ciała jest gruba i gładka, natomiast na brzuchu i gardle cienka i pomarszczona. W skórze znajdują się liczne, duże i silnie rozwinięte gruczoły jadowe. Produkują one gęstą, białawą lub żółtawą ciecz o przyjemnym waniliowym zapachu, lecz gorzkopiekącym smaku. Skóra jest zawsze błyszcząca, wilgotna i lepka. Na czarnym tle grzbietu występuje szereg jaskrawożółtych lub żółto-pomarańczowych plam o rożnych rozmiarach, kształtach i rozmieszczeniu. Każdy osobnik ma inny wzór plam.

Dojrzałe płciowo samce mogą osiągać od około 14 do 21,5 centymetrów długości, ale najczęściej jednak osiągają 16-18 cm. Dojrzałe samice mogą osiągać od 15 do prawie 24 cm długości, ale najczęściej osiągają wymiary 18-20 cm. Rekordową długością salamandry plamistej było 32 cm.

Podgatunki

– Salamandra salamandra salamandra,
– Salamandra salamandra almanzoris, 
– Salamandra salamandra bejarae, 
– Salamandra salamandra bernardezi,
– Salamandra salamandra beschkovi, 
– Salamandra salamandra crespoi, 
– Salamandra salamandra fastuosa,
– Salamandra salamandra galliaica,
– Salamandra salamandra gigliolii,
– Salamandra salamandra longirostris,
– Salamandra salamandra morenica,
– Salamandra salamandra terrestris.

Występowanie

Występuje w regionach Karpat i Sudetów, także od 300 m n.p.m. na różnych regionach Pogórza do ponad 1050 m n.p.m. w Tatrach i na Babiej Górze, a także na całej wysokości w Bieszczadach.

Biotop

Salamandra prowadzi najbardziej skryty i lądowy sposób życia ze wszystkich polskich płazów. Poza okresem rodzenia larw, dorosłe salamandry nie przebywają w zbiornikach wodnych. Pływają słabo i nieudolnie, nie potrafią nurkować, a zanurzone w głębszej wodzie toną. Po lądzie poruszają się powoli, ociężale i niezgrabnie. Zagrożona salamandra nie ucieka, ale nieruchomieje. Aktywna jest o zmierzchu i w nocy. Nazywa się ją czasem „jaszczurką deszczową”, bo za dnia wyłazi tylko w czasie deszczu i ciepłej pogody. Za dnia kryje się we wszelkich norach, pod kamieniami, pniami, grzybami, korą czy wśród korzeni drzew. Potrafi też wykopać sobie własną norę w pulchnej ziemi.

Istnieje powszechny ludowy przesąd wiążąca salamandrę z ogniem. Niedorzeczne ludowe podania głoszą, że ten płaz jakoby jest odporny na ogień i potrafi go nawet ugasić.

Długość życia

W naturze dożywa najczęściej 8-9 lat, w hodowli nawet 15-18.

Ciekawostki

W Polsce salamandra żyje w górskich lasach liściastych lub mieszanych, rzadziej w iglastych. Występuje w paśmie pogórza na wysokości 300-700m n.p.m., gdzie jest chłodno, wilgotnie, cieniście i zacisznie. Żyje w obecności wód płynących. Optymalną dla niej temperaturą jest 10-15°C. Przy wyższych temperaturach czuje się bardzo źle, przestaje się poruszać i przyjmować pokarm. 20-26°C może nie przeżyć, o ile nie ma bardzo wysokiej wilgotności. Pojawia się na wiosnę już przy 9°C ciepła, a w sen zimowy zapada w październiku, listopadzie.

Toksyczność

Skóra salamandry wyposażona jest w liczne i silnie rozwinięte gruczoły jadowe. Wydziela wybitnie toksyczną wydzielinę, tzw. salamandrynę. W kontakcie salamandryny z błonami śluzowymi jakiegoś zwierzęcia wywołuje ostry stan zapalny. Jad ten salamandra wydziela na drodze odruchu, gdy zostanie mocno ściśnięta, uderzona, ugryziona czy, zadrapana. Jest to świetna broń przed drapieżnikami. Salamandra wzięta normalnie do ręki jadu nie wydziela i staje się w takiej sytuacji całkowicie bezbronna.

Żywienie

Salamandra łapie zdobycz bardzo „leniwie”, powoli podchodzi do ofiary, długo obserwuje i dopiero chwyta. Nie ściga jej w przypadku ucieczki. Salamandry pożywiają się zwierzętami lądowymi, przede wszystkim skąposzczetami, stawonogami (w tym wije, owady i pajęczaki) i mięczakami. Nie je wodnych skorupiaków i larw owadów. Dorosłe osobniki mogą bez problemu głodować kilka tygodni.

Dymorfizm płciowy

Salamandry nie mają wyraźnych cech morfologicznych, dzięki którym można by rozróżnić płeć. Nie przybierają też szat godowych. Rozróżnienie płci jest bardzo trudne i wątpliwe. Jedną z dech, dzięki którym można rozróżnić płeć, jest kształt warg kloakalnych. U dojrzałego samca wargi kloakalne są duże, wypukłe i o gładkiej powierzchni, bardziej przesunięte w kierunku ogona niż u samicy. Samiec może też mieć dłuższe nogi niż samica, tak, że przy chodzeniu przednie i tylne nogi się stykają. Zwykle też samce są smuklejsze, ale jest to bardzo mylący sposób rozróżniania płci.

Rozmnażanie

Salamandry plamiste są jajożyworodne, to znaczy że larwy rozwijają się z jaj już w jajowodach samicy. Co ciekawe, gdy ampleksus samców odbywa się np. na wiosnę, rodzenie larw następuje dopiero po kilku miesiącach. Gody, w polskich warunkach klimatycznych, przypadają najczęściej na wiosnę, najwcześniej w kwietniu, ale mogą odbywać się też w lecie, a nawet na jesieni. Zapłodnienie jaj odbywa się w czerwcu. Jaja salamandry są jednolicie jasnożółte i maja ok. 5mm średnicy. Larwy niekiedy mogą się pożerać już w jajowodach matki (to tzw. adelofagia). Samica jest w ciąży około 5 miesięcy, a poród odbywa się od września do listopada. W listopadzie salamandry zapadają w sen zimowy, więc samica czasem rodzi młode dopiero po przebudzeniu, a to oznacza, że ciąża może przedłużyć się nawet do 10-12 miesięcy! Samica rodzi najczęściej w nocy, zanurzając tułów w wodzie. Najczęściej rodzi się od 10 do 48 sztuk potomstwa. Niektórzy badacze zaobserwowali nawet 70-80 sztuk „noworodków” z jednej samicy. Larwy mierzą od 23 do 37mm i rozwijają się w wodach szybko płynących (posiadają więc płetwę ogonową, skrzela, ale i cztery łapki). Są słabymi pływakami i mało się ruszają, spoczywając najczęściej na dnie zbiornika. Są bardzo żarłocznymi drapieżnikami.

 

Opracowanie i źródła informacji

Double

Literatura
Włodzimierz Juszczyk – „Płazy i gady krajowe”

Liczba wyświetleń: 21915