Bombyx mori – jedwabnik morwowy

Bombyx mori – jedwabnik morwowy

Jedwabnik morwowy (Bombyx mori Linnaeus, 1758) jest ćmą z rodziny prządkowatych (Bombycidae). Jest jedynym owadem, który został w pełni udomowiony przez człowieka, w naturze już nie występuje. Stąd jego pierwotny rejon występowania jest nieco problematyczny do określenia – wschodnie rejony Azji – Himalaje? Można jedynie przypuszczać, że w czasach historycznych, gdy był jeszcze spotykany w naturze należał do rzadkich gatunków, albo występował na ograniczonym obszarze. Inne przypuszczenie jest takie, że mimo częstego występowania był tak intensywnie pozyskiwany z natury, że wyginął. Tutaj małe wtrącenie – zgodnie z klasyfikacją IUCN (międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów) stosowaną przy redakcji „Czerwonych List” jedwabnik morwowy jest gatunkiem wymarłym – właśnie, dlatego, że nie występuje już w naturze.

Wygląd

Dorosły motyl ma krępą budowę, ciało jest dość mocno owłosione. Ubarwienie ciała i skrzydeł kremowobiałe. Z powodu masywnego ciała i stosunkowo małych skrzydeł praktycznie stracił zdolność lotu. Samica masywniejsza i o większej rozpiętości skrzydeł niż samiec. Imago nie pobierają pokarmu – ssawka, czyli narząd służący do pobierania pokarmu jest uwsteczniona. Rozpiętość skrzydeł wynosi około 40 mm. Jajeczka są jasne i mają średnicę około 1 mm. Gąsienice są podobnie ubarwione jak motyle. Małe gąsienice mają kilka mm i stopniowo, po kolejnych wylinkach rosną, by uzyskać maksymalną wielkość 50-60 mm przed przepoczwarczeniem się. Poczwarka jest brązowa, wielkości około 40 mm.

Stadia rozwojowe

W ciągu roku występuje jedno pokolenie. Z zimowanych jajeczek wiosną wylęgają się gąsienice. W trakcie rozwoju gąsienice linieją czterokrotnie. Rozwój gąsienic trwa około 4-5 tygodni, w tym czasie gąsienica pochłania niesamowite ilości pokarmu. Po ostatniej wylince gąsienica zaczyna sporządzać kokon, który jest wytworzony z pojedynczej nici jedwabnej. Ujście narządów przędnych znajduje się na głowie gąsienicy. Najpierw gąsienica robi luźny oprzęd, który jest rusztowaniem dla kokonu. Sam kokon jest bardzo gęsto uprzędziony. Całkowita długość nici może wynosić nawet kilka kilometrów! Po tygodniu w kokonie gąsienica przeobraża się w poczwarkę. Po niecałych 3 tygodniach z poczwarek wychodzą dojrzałe motyle. Praktycznie zaraz zaczynają kopulować. Po kopulacji samica składa około 500 sztuk jajeczek (zwanych greną). Motyle żyją do 2 tygodni. Przy wylęgu motyl uszkadza kokon – do uzyskania jedwabiu konieczne jest zabicie poczwarek w oprzędach.

Hodowla

Warunki hodowli dla poszczególnych stadiów rozwoju gąsienic, powierzchnia hodowli w metrach kwadratowych dla hodowli gąsienic z 1 grama jajeczek:

Stadium L	Temperatura	Powierzchnia
L1	25°C	0,15
L2	25°C	0,30
L3	24°C	0,75
L4	23°C	1,50
L5	22°C	3,00

Hodowla gąsienic wymaga dużej staranności. Żywią się liśćmi morwy białej (Morus alba) i to jest ich podstawowy pokarm. Mogą przyjmować również buk (Fagus spp.) i wężymord (Scorzonera spp.) – w trakcie rozwoju gąsienic nie można zmieniać pokarmu. Po „wybudzeniu” jajeczek przez stopniowe zwiększanie temperatury od temp. zimowania 3°C do 25°C. W tym czasie wilgotność powinna wynosić około 85%. Po wylęgu gąsienic wilgotność powinno się utrzymywać w granicach 60-70%. W poszczególnych etapach rozwoju gąsienic temperatura powinna wynosić odpowiednio L1 około 25°C, L5 22°C. Dobowe wahania temperatury nie powinny być większe niż 2°C. Na bieżąco należy dostarczać pokarm gąsienicom i usuwać odchody.

W trakcie wylinki gąsienica przestaje się ruszać i nie przyjmuje pokarmu. Ten okres trwa do 24 godzin (do drugiej wylinki) i może się przedłużyć do 48 godzin przy następnych wylinkach.

Gąsienicom, które szykują się do wylinki należy zapewnić spokój.

Na półkach układa się tak zwane zdejmniki (papier z odpowiedniej wielkości dziurkami) ułatwia to usuwanie odchodów – jest to metoda stosowana przy przemysłowej hodowli. Dla przepoczwarczających się gąsienic trzeba przygotować miejsce, gdzie będą mogły zrobić kokon – mogą to być pęczki suchych gałązek, które będą rusztowaniem dla powstającego oprzędu. Przy temperaturze 22°C i 60% wilgotności powietrza wylęg motyli następuje w ciągu 3 tygodni – motyl wytwarza ciecz o zasadowym odczynie, która pomaga mu wydostać się z kokonu.

Ciekawostki

– Początki hodowli jedwabników sięgają około 2600 lat przed naszą erą. Przez prawie 3000 lat Chiny były monopolistą w tej dziedzinie. Dopiero około roku 550 udało się złamać chiński monopol przemycając jajeczka jedwabników do Stambułu (ówczesne Bizancjum). Według innych źródeł hodowla jedwabników przeniknęła do Japonii około 650 roku przed naszą erą. U umiejętność hodowli jedwabników stopniowo przenikała z Bizancjum do różnych krajów Europy. Dane historyczne wskazują, że jedwabniki w Polsce hodowano od XVII wieku. W 1924 roku, w Milanówku, powstała Doświadczalna Stacja Jedwabnicza, której twórcami byli Stanisława i Henryk Witaszkowie. Obecnie nie prowadzi się w Polsce hodowli jedwabnika, z przeznaczeniem na produkcję tkanin. Z uzyskanych informacji wiem jedynie, że prowadzona jest hodowla zachowawcza.

 
Opracowanie i źródła informacji

Jakub Liberski

Literatura:
HUSZCZ M. 1977. Hodujemy jedwabniki. Zakład Wydawnictw CZSR
HUSZCZ M. 1987. Jedwabniki. WS.
oraz zasoby sieci.

Liczba wyświetleń: 23935