Chelonoidis (Geochelone) carbonarius – żółw żabuti, żabuti czarny

Chelonoidis (Geochelone) carbonaria – żółw żabuti, żabuti czarny

Nazewnictwo

Nazwa polska: żabuti czarny, żółw żabuti

Nazwa angielska: Red-footed tortoise, Savanna tortoise

Łacińska nazwa pochodzi od słowa Carboneum, oznaczającego „węgiel”, i nawiązuje do ciemnego ubarwienia skorupy.

Synonimy

Geochelone carbonaria

Systematyka

Rząd: Testudines – żółwie
Podrząd: Cryptodira –  żółwie skrytoszyjne
Rodzina:  Testudinidae – żółwie lądowe
Rodzaj: Chelonoidis
Gatunek: Chelonoidis carbonaria (Spix, 1824)

Status prawny

Gatunek znajduje się w II załączniku Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) oraz w aneksie B rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97.
W Polsce podlega obowiązkowi rejestracji. W ciągu 14 dni od nabycia żółwia należy go zgłosić do rejestru w Starostwie Powiatowym albo w Urzędzie Miasta (w zależności od miejsca zamieszkania). Koszt to 26 zł.

Aktywność

Żabuti czarny prowadzi dzienny tryb życia. Najwyższa jego aktywność przypada na porę deszczową, kiedy to odbywają się gody.

Występowanie

Ameryka Południowa i Środkowa. Wyspy Karaibskie – trudno określić, na których jest rdzenny, a na których został introdukowany w czasach nowożytnych.

Żabuti czarny występuje na obszarach o różnorodnych warunkach środowiskowych: od względnie suchych sawann aż po lasy deszczowe. Stąd też typowy dla tego żółwia biotop jest wciąż przedmiotem debaty wśród badaczy. Potrzeba więcej badań, aby zrozumieć zasięg ich występowania i dynamikę populacji. Upraszczając problem, żółwie te zamieszkują tereny wokół dorzecza Amazonki. Obszary dla nich typowe to sawanny, świetliste otwarte lasy podzwrotnikowe oraz tropikalne lasy deszczowe – lecz w nich występują przeważnie tylko na obrzeżach lub polanach.

Żabuti czarny nie ma podgatunków, jednak jego lokalne typy znacznie różnią się od siebie rozmiarami, budową ciała oraz ubarwieniem. Obecnie rozróżnia się pięć grup: gujańską, panamską i kolumbijską (tzw. supergrupa północna) oraz paragwajską i brazylijską (supergrupa południowa). Nazwy są nieoficjalne. Podział na grupy i ich nazewnictwo zostały zaproponowane przez Mario Vargas-Ramireza, który przeprowadził w tym kierunku badania DNA. Być może w przyszłości grupy te zostaną wyodrębnione jako podgatunki.

Supergrupa północna:
–> 1. Grupa gujańska (północno-wschodnia) „wayamiu” – rejon od Wyżyny Gujańskiej do Atlantyku (wsch. Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska i płn. część Brazylii)
Typowe środowisko to zielone obszary sawann.
–> 2. Grupa panamska (północno-zachodnia) „morrocoy”– rejon od płd. Panamy do Andów w płn.-wsch. Kolumbii (zach. Wenezuela).
Tereny od obrzeży lasów po sawanny.
–> 3. Grupa kolumbijska (północna) „wayapopi”– rejon pomiędzy Andami a Wyżyną Gujańską (płn. Kolumbia i wsch. Wenezuela).
Tereny zapewne takie jak grupy gujańskiej.

Supergrupa południowa:
–> 4. Grupa paragwajska (południowa) „motelo” – rejon Gran Chaco (Paragwaj, Boliwia, część płn. Argentyny i wsch. Brazylii).
Występuje w strefie bardziej suchego i umiarkowanego klimatu niż biotop supergrupy północnej, na obszarach porośniętych przez busz – kolczaste suchoroślowe krzewy. Stałym elementem ich diety są opuncje.
–> 5. Grupa brazylijska (wschodnia) „japuti”– środkowa i południowa część wschodniej Brazylii.
Obszary położone w strefie bardziej suchego i umiarkowanego klimatu niż supergrupy północnej. Tereny te również bardziej kamieniste niż pozostałych grup. Wybierają doliny i niziny porośnięte roślinnością, lecz nie tak bogatą jak lasy deszczowe czy trawiaste sawanny. Prawdopodobnie owoce w ich diecie mają mniejszy udział niż u grup żyjących na obrzeżach lasów.
Żółwie supergrupy południowej występują na terenach blisko koryt rzek lub okresowo przez nie zalewanych. Latem mają dostęp do obfitości pożywienia, w czasie pory suchej – podstawą ich diety stają suche liście, kaktusy i bromelie. Tylko żółwie tej supergrupy doświadczają naprawdę chłodnych okresów w roku.

Szczegółowa mapa [zasięg występowania Chelonoidis carbonaria oraz Chelonoidis denticulata]:

źródło: https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/range-map

Wygląd

Jak u wszystkich żółwi rodzaju Chelonoidis, tarczka karkowa u żabuti czarnego nie występuje, a tarczka nadogonowa jest szeroka i niepodzielona. Ubarwienie ciała i skorupy żabuti czarnego może wskazywać na dany jego typ, ale występują również znaczne wariacje kolorystyczne w obrębie tego samego typu. Z większym prawdopodobieństwem da się rozróżnić supergrupę północną od południowej niż poszczególne typy.

Północ vs południe:

1. Ubarwienie plastronu
Osobniki supergrupy północnej mają przeważnie jasne plastrony z ciemnymi znakami, natomiast południowej mają plastrony ciemne, z plamami jasnymi.

Porównanie plastronów (po lewej żabuti supergrupy północnej, po prawej brazylijski):

źródło: https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/red-footed–cherry-head

2. Kształ skorupy (związany z dymorfizmem płciowym)
U wszystkich dorosłych samców supergrupy północnej występuje charakterystyczne przewężenie skorupy, tzw. „talia” oraz wklęsły plastron. Dorosłe samce supergrupy południowej przeważnie nie mają „talii” ani wgłębionych plastronów.

3. Ostrogi na przednich łapach
Osobniki supergrupy południowej mają na obu przednich łapach po jednej dużej ostrodze (na „łokciach”), która służy do łatwiejszego rwania roślin:

źródło:https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/red-footed–cherry-head

4. Ubarwienie karapaksu
Karapaks osobników supergrupy południowej jest częściej upstrzony jasnymi plamami w marmurkowy wzór, z powodu powstawania jasnych przestrzeni pomiędzy tarczkami w miarę wzrostu żółwia. U żabuti czarnych supergrupy północnej pierścienie przyrostów są na ogół ciemne.

Szczegółowe omówienie różnic morfologicznych:

Supergrupa północna:

1. Grupa gujańska – to najpopularniejszy typ żabuti czarnego wśród hodowców, najłatwiej dostępny w handlu.
Przeważnie osiąga około 30-35 cm. Samce są większe od samic (inaczej niż u większości gatunków żółwi).
Skorupa dorosłych samic ma wydłużony kształt, przyrównywany do bochenka chleba. U dorosłych samców występuje charakterystyczne przewężenie skorupy, nadające jej kształt klepsydry (tzw. „talia”). Młode mają kulisty kształt skorupy.

Karapaks jest gładki, w kolorze od ciemnobrązowego do czarnego, z dobrze widocznymi pierścieniami przyrostów. Każda z tarczek w swoim centrum ma barwę od jasnożółtej do czerwonej. W miarę wzrostu żółwia, wokół kolorowych centrów tarczek tworzą się coraz ciemniejsze przyrosty.

Ciemna głowa i kończyny są pokryte tarczkami w kolorach od jasnopomarańczowego do czerwonego.
Plastron jest podwinięty z przodu i z tyłu dla ochrony ciała. Plastrony samców są mocno wklęsłe. Plastron jest jasnożółty, czasem z ciemniejszymi, symetrycznymi plamami.

Tarczki szyjne plastronu są małe, wąskie i nie wystają poza karapaks. Tarczki piersiowe łączy bardzo wąski szew, a brzuszne są bardzo szerokie. Tarczki odbytowe zwykle dochodzą blisko do brzeżnych, tworząc wąski otwór na tylne nogi i ogon (ale jednak szerszy u samców). Przez to kończyny tylne mają o wiele węższe pole manewru niż u innych gatunków żółwi.

Głowa ma wydłużone trójkątny kształt. Górna szczęka jest lekko zakrzywiona. Na końcu szczęki dolnej znajduje się rogowy „ząb”, który jest ukryty gdy dziób jest zamknięty. Na przednich łapach znajduje się po pięć pazurów, a na tylnych po cztery. Nie ma kolca na ogonie. Samce mają ogony dużo dłuższe niż samice.

2. Grupa panamska – żabuti czarny podobny do gujańskiego, ale zwykle mniejszy.
Karapaks jest raczej szary lub ciemnobrązowy. Plastron jasny z ciemnymi plamami w środku, przypominającymi wykrzyknik, lub pozbawiony w ogóle plam. Niektóre osobniki panamskiego żabuti czarnego opisywano jako „wyblakłe”. Ubarwienie głowy i nóg od jasnożółtego do pomarańczowego,.

3. Grupa kolumbijska – żabuti czarny podobny do gujańskiego, ale zwykle mniejszy.
Ubarwienie głowy i nóg często różniące się od siebie, kolory od jasnożółtego do pomarańczowego, rzadko czerwonego.

Supergrupa południowa:

4. Grupa paragwajska – znacznie większy niż typowy żabuti czarny (powyżej 40 cm; największy znany 50 cm).
Samice są przeważnie większe od samców. Karapaks zwykle bardziej brązowy, „brudny”, niż u północnych. Plastrony przeważnie ciemne, wręcz jednolicie czarne.
Skorupa samców nie ma kształtu klepsydry, jak u północnych.
Występuje duże zróżnicowanie ubarwienia kończyn i głowy, od żółtego do jasnoczerwonego. Podobne do żółtej odmiany brazylijskiej, ale mają mniej kolorową skorupę i skórę.
Paragwajskie żabuti czarne mają pojedynczą dużą ostrogę na obu przednich łapach.

5. Grupa brazylijska – jest mniejszy niż typowy żabuti czarny.
Typowe rozmiary dla samców: 23 cm, dla samic: 25 cm. Jednak zdarzają się „olbrzymy” powyżej 35 cm. Samice są przeważnie większe od samców.

Skorupa owalna, kształt jajka a nie bochenka. Dorosłe samce nie przejawiają „talii”, i często nie mają wklęśniętego plastronu. Niektóre z nich mają kloszowo wygięte tylne tarczki brzeżne.
Duże samice brazylijskie często rozwijają coś na kształt „górki” na ostatniej tarczce kręgowej, co nadaje skorupie pewne zaostrzenie. Zdają się osiągać dojrzałość wcześniej i przy mniejszych rozmiarach niż gujańskie – przy 15 cm i w wieku około 4-6 lat, w porównaniu do 20 cm i wieku 6-8 lat. Samice przeważnie nie znoszą jaj przed osiągnięciem 24 cm długości.

Brazylijskie żabuti czarne mają pojedynczą dużą ostrogę na obu przednich łapach.
Karapaks ma kolor od prawie czarnego do jasnobrązowego, często występują na nim jasne obwódki między tarczkami. Plastron jest przeważnie ciemny.

Ubarwienie głowy i nóg jest jednolitego koloru, żółte albo czerwone (tzw. odmiana „cherry-head”).
– Osobniki odmiany „cherry-head” mają przeważnie bardzo ciemne szyje ze znakami w kolorze żywo czerwonym lub pomarańczowym. Znacznie częściej mają też nakrapiane skorupy. Zdają się również charakteryzować lekko bulwiastym kształtem nosa. Pojedyncza łuska na nosie jest przeważnie koloru czerwonego (w ang. źródłach określenie: „znak renifera Rudolfa”):
– Osobniki odmiany żółtej są co prawda rozmiarami i kształtem podobne do „cherry-head”, ale ubarwieniem przypominają raczej typ gujański (wyłączając ubarwienie plastronu, ten mają przeważnie ciemny, nie jasnożółty). Często nie mają tak wielu kolorowych łusek jak grupy północne.

Południowe typy żyją na terenach o klimacie z bardziej zróżnicowanymi porami roku, doświadczają więc większych zmian temperatur. Zwykle są bardziej aktywne w niższych temperaturach niż inne żabuti czarne, tak długo jak dzień jest słoneczny, ale mogą chować się podczas zachmurzenia. Lepiej znoszą krańcowe temperatury i wilgotności, ale młode powinny być trzymane w cieple i wilgotności tak jak północne żabuti czarne.
Południowe typy są bardziej terytorialne i agresywne. Dorosłe samce należy zawsze trzymać osobno bądź na terenie dostatecznie dużym, by każdy z żółwi miał własne terytorium oraz szansę unikania spotkań.

Cechy różnicujące od żabuti leśnego (Chelonoidis denticulata)

Żabuti leśne zamieszkują wilgotne lasy deszczowe w północno-środkowej Ameryce Południowej. Zasięg ich występowania ograniczony jest do dorzecza Amazonki (płd. Kolumbia, Wenezuela, Trynidad, Gujana, Surinam, Fr. Gujana, Peru, Brazylia).

Z racji jednolitego obszaru występowania, żabuti leśny nie ma podgatunków ani lokalnych odmian.

Żabuti leśne najczęściej zamieszkują lasy deszczowe, ale występują także na wilgotnych sawannach oraz na innych obszarach obfitujących w wodę. W niektórych miejscach występowania muszą uciekać na wyżej położone obszary gdy nadchodzą sezonowe powodzie podczas pory deszczowej.
Oba gatunki żółwi żabuti w niektórych regionach dzielą tereny występowania, przy czym żabuti leśny zamieszkuje bardziej gęste, zacienione i wilgotne lasy niż żabuti czarny, który preferuje otwarte przestrzenie sawann i co najwyżej leśne obrzeża. Nawet jeśli tereny występowania obu gatunków zazębiają się, nie są one spotykane w tych samych miejscach.

Uważa się, że żabuti czarny łatwiej przystosowuje się do warunków, gdyż jest znajdowany w bardziej różnorodnych środowiskach niż żabuti leśny. Żabuti czarny jest bardziej tolerancyjny na wahania temperatur niż żabuti leśny.

Różnice w hodowli obu gatunków wynikają z różnic warunków środowisk, w jakich żyją. Żabuti leśne są mniej popularne wśród hodowców, m.in. ze względu na większe rozmiary. Żabuti leśne lubią przytłumione światło, stałą temperaturę ok. 29-32°C i wysoką, nie mniejszą niż 95% wilgotność. Są bardziej nieśmiałe niż żabuti czarne. Oba gatunki jednak tak samo nie lubią wygrzewania w pełnym świetle. Lubią ciepły deszcz, który wzmaga ich apetyt oraz zachowania godowe. Oba są bardzo dobrymi pływakami.

Żabuti leśny rośnie do większych rozmiarów niż żabuti czarny. Jest to jeden z największych żółwi lądowych. Rośnie od 35 do ponad 50 cm (największy znany osobnik, samica, miała 73 cm).
Karapaks żabuti leśnego jest przeważnie brązowy, z tarczkami o jasnych środkach w tonacji żółto-brązowej. Małe żabuti leśne przeważnie mają widoczne pierścienie przyrostów na tarczkach, ale u dorosłych ta cecha już nie występuje. Plastron jest ciemny, a jego tarczki mają jaśniejsze centra. Ciemna głowa i kończyny z łuskami w kolorze od żółtego do żółto-pomarańczowego.

Już same rozmiary i ubarwienie pokazują, iż oba gatunki żółwia żabuti znacznie różnią się od siebie. Jednak w pewien sposób wyglądają podobnie, tak że ludzie często je mylą. Warto dodać, że początkowo przez pewien czas były jednym gatunkiem (Testudo tabulata). Nie ma jednej cechy odróżniającej gatunki. Różnicę tworzy zespół cech, i tylko na ich podstawie można te żółwie poprawnie zidentyfikować.
Oto lista różnic. Nie wszystkie z wymienionych cech będą obecne u każdego osobnika:

1. Ząbkowanie krawędzi karapaksu:
Żabuti leśne mają ząbkowane brzegi tarczek brzeżnych z tyłu (i czasem z przodu) karapaksu.
Tylna (i przednia) krawędź skorupy żabuti czarnych jest natomiast gładko zakończona. Co prawda młode żabuti czarne często miewają takie ząbkowanie, jednak szybko z tego wyrastają. Z drugiej strony, u starszych osobników żabuti leśnych w miarę upływu lat opisywane ząbki się wygładzają.

2. Kolor i kształt nosa:
Żabuti leśne mają zaostrzony nos z czarnymi łuskami na jego czubku. Żabuti czarne – zaokrąglony nos zwieńczony jedną, kolorową łuską.

3. Łuski przedczołowe:
Żabuti leśne mają dwie wydłużone, równoległe łuski ułożone wzdłuż pionowej linii, biegnącej od nosa między oczy.
Żabuti czarne mają pojedynczą łuskę na wierzchołku nosa, a kolejne małe łuski oddzielone są linią łącząca poziomo oboje oczu.

Po lewej Ch. carbonaria, po prawej Ch. denticulata:

źródło: http://www.tortoiseforum.org/thread-14270.html

4. Ubarwienie skorupy:
Żabuti leśne mają skorupę w kolorze oliwkowego brązu, mniej kontrastową wobec jaśniejszych plam.
U żabuti czarnego skorupa jest ciemna, często czarna, tworząca duży kontrast z jaśniejszymi na niej wzorami.

5. Przyrosty na tarczkach karapaksu:
Żabuti leśne (za wyjątkiem młodych osobników) mają słabo widoczne pierścienie przyrostów.
U żabuti czarnych jest odwrotnie, wyraźne pierścienie przyrostów są ich cechą charakterystyczną (za wyjątkiem wiekowych osobników).

6. Tarczki szyjne plastronu:
Żabuti leśne mają długie szyjne tarczki plastronu wystające poza karapaks.
U żabuti czarnych tarczki szyjne są krótkie i nie wystają poza linię skorupy.

7. Tylne otwarcie między karapaksem a plastronem:
W porównaniu do żabuti leśnych, żabuti czarne mają szerokie otwarcie między karapaksem a plastronem na nogi i ogon.

8. Kończyny
Żabuti leśne mają duże łuski na kończynach, przeważnie w kolorze żółtym. Te same łuski u żabuti czarnych są małe i zwykle o zabarwieniu czerwonym.

9. Różnice długości szwów między tarczkami plastronu:
Na plastronie żabuti leśnych szew między tarczkami ramiennymi jest dłuższy niż szew między tarczkami udowymi. U żabuti czarnych odwrotnie, szew udowy jest dłuższy niż ramienny.

10. Wielkość tarczek pachwinowych plastronu:
U żabuti leśnych tarczki pachwinowe plastronu są niepozorne, u żabuti czarnych natomiast rzucają się w oczy.

11. Kształt ciała
Samiec żabuti leśnego jest owalny, a samica okrągła. Samiec żabuti czarnego ma kształt klepsydry, a owalna jest samica.

12. Średnia wielkość
Samiec żabuti leśnego ma średnio 40 cm (największy znany 50 cm), a samica 56 cm (największa znana 73 cm).

Samiec żabuti czarnego ma średnio 35 cm (największy znany 50 cm), a samica 30 cm.

Od lewej samce Ch. carbonaria oraz Ch. denticulata:

źródło: http://www.tortoiseforum.org/thread-14270.html

Od lewej samce Ch. carbonaria oraz Ch. denticulata:

źródło: http://www.tortoiseforum.org/thread-14270.html

Od lewej samice Ch. carbonaria oraz Ch. denticulata:

źródło: http://www.tortoiseforum.org/thread-14270.html

Od lewej samice Ch. carbonaria oraz Ch. denticulata:

źródło: http://www.tortoiseforum.org/thread-14270.html

Zakup

Decydując się na zakup osobnika tego gatunku, trzeba zwrócić uwagę na kilka istotnych detali.
Należy brać pod uwagę tylko i wyłącznie gady żywo reagujące na otoczenie. Zwierzak nie powinien mieć załzawionych oczu. Ciężko jednak w polskich sklepach zoologicznych o żółwia tego gatunku, który nie miałby załzawionych oczu. Zjawisko to wynika najczęściej z powodu nieodpowiedniej wilgotności powietrza w zbiorniku sprzedażowym.

Wybrany przez nas osobnik powinien bardzo dynamicznie zareagować na podniesienie. U młodych żółwi zazwyczaj obserwujemy ogromny strach i nieśmiałość w stosunku do ludzi. Zwierzak który jest ruchliwy, chętnie pobiera pokarm, reaguje ciekawskim zachowaniem wobec nowo dostarczonego pokarmu oraz chętnie korzysta z basenu- będzie dobrym wyborem.
Oczywiście kolejną ważną sprawą jest wielkość żółwia. Najlepiej kupować zwierzęta, które mają wchłonięty woreczek żółtkowy.

Nie należy się przejmować u tak młodych żółwi miękkością plastronu. Z wiekiem plastron twardnieje. Niepokojącym zjawiskiem może być jednak miękki karapaks. To sytuacja zdecydowanie naganna i lepiej zrezygnować z zakupu takiego osobnika.

Mimo wszystko, kupowanie tak młodych sztuk jest bardzo ryzykowne. Najlepiej wybierać zwierzęta, które mają już min rok życia za sobą. Zdarzają się sytuacje w hodowlach tego
gatunku, zupełnie takie same jak u Geochelone sulcata: młode często są wydłubywane z jaj i sprzedawane. Najczęściej są to osobniki, które nie dożyją roku. Nie bez powodu natura zadecydowała o tym, by nie wyszły ze skorup.

Aklimatyzacja

Nowo wprowadzony osobnik do terrarium jest bardzo zdezorientowany. Pierwsze tygodnie są bardzo uciążliwe i stresujące. Objawia się to słabym apetytem, nieporadnym poruszaniem się po terrarium lub całkowitym zwolnieniem i przebywaniem w jednym miejscu. Z tego powodu, zbiornik na początku powinien być gęsto obsadzony roślinami, które wypełnią przestrzeń i pozwolą na poczucie bezpieczeństwa. W tym początkowym okresie warto dać nowemu członkowi rodziny spokój. Należy do minimum ograniczyć wszelkie ingerencje w wystrój, oraz wszelkie zabiegi w terrarium. Nie należy w tym czasie przestawiać elementów wyposażenia. Podawanie pokarmu oraz wymianę wody w basenie, najlepiej przeprowadzać późnym wieczorem lub z samego rana, na długo przed włączeniem oświetlenia w zbiorniku. Warto dodatkowo zakleić przednie szyby terrarium papierem w neutralnych barwach tj szarości, brązy. Dzięki temu zwierzak będzie mógł spokojnie i bez rozpraszania się, poznać swoje nowe otoczenie. Przy wyklejaniu szyb, należy unikać jaskrawych kolorów tj żółcie, czerwienie. Szybkość aklimatyzacji zależy również od cech osobniczych. Są osobniki które w kilka godzin po przybyciu do nowego terrarium, zaczynają jeść i prowadzą normalny tryb życia. Długość opisywanego procesu oraz środki jakie zastosujemy, w dużej mierze zależą od osobnika na którego się zdecydujemy.

Terrarium

Projektując terrarium dla tego gatunku, należy brać pod uwagę warunki naturalne w których te żółwie występują.
Decydując się na zakup malucha, powinniśmy mu przygotować terrarium dopasowane do jego wielkości. Zanim nasz gad urośnie do ostatecznych rozmiarów, należy kilkakrotnie zmieniać zbiornik na większy. Szacuje się, że optymalne wymiary docelowego pomieszczenia dla tego gatunku to ok 4 m? przy jednej sztuce, a i tak są to wymiary bardzo ograniczające dla żółwia.

W zbiorniku powinny się znajdować rośliny. Spełniają one bowiem bardzo istotną funkcję w stworzeniu odpowiedniego mikroklimatu. Dzięki roślinom znacznie łatwiej jest utrzymać wilgotność na odpowiednim poziomie. Dodatkowo zielone otoczenie działa bardzo stymulująco na naszego podopiecznego. Flora, którą umieszczamy w terrarium powinna być sprawdzona pod kątem toksyczności. Należy unikać roślin, które po zjedzeniu mogłyby zaszkodzić zwierzakowi. Ze względu na wysoką wilgotność, którą będziemy utrzymywali w zbiorniku, najlepszym materiałem do jego budowy wydaje się szkło. Zachowuje się ono zdecydowanie najlepiej przy kontakcie ze środowiskiem wilgotnym. Projektując szklany zbiornik należy zdecydować się na zamaskowanie boków i tyłu. Nie stanowi problemu wybudowanie szklanego terrarium dla żółwia 10-20 cm. Przy osobnikach dorosłych najtańszym i najprostszym rozwiązaniem będzie płyta OSB. Przy takim założeniu dno i ścianki pomieszczenia na wysokość podłoża, powinny być wyłożone płytkami z wodoodpornymi fugami. Płytę OSB powinno się kilkakrotnie impregnować wodoodpornymi preparatami. Na tego typu zabiegi przy takim materiale terrarium, nie warto oszczędzać. Drewno to bardzo podatny na niszczenie w wysokiej wilgotności materiał. Kolejnym bardzo istotnym wyposażeniem jest domek i obszerny basen. Mitem jest, że żółwie te korzystają z baseniku okazjonalnie. Z moich obserwacji wynika, że żółwie te również bardzo chętnie śpią w wodzie. Podglądając życie Geochelone carbonaria w Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym od kuchni i przyglądając się zachowaniu własnego podopiecznego doszedłem do wniosku, że basen jest jedną z najistotniejszych spraw. Żółwie z ogrodu zoologicznego mają bardzo mały basen, wystarczający na jedną sztukę. Obserwowałem ogromne starania tych gadów o możliwość częstych kąpieli. Gdy już doszło do zajęcia basenu, zwierzę spędzało w nim kilka godzin. Z tego powodu należy bardzo wyczerpująco zaangażować się w projekt części kąpielowej. Można pokusić się o zapewnienie różnych głębokości, które pozwolą żółwiowi na podjęcie decyzji, na jakiej wysokości wody chce w danym momencie przebywać. Trzeba jednak pamiętać, że woda nie powinna być zbyt głęboka. Może jednak śmiało zakrywać karapaks gada w ograniczonym odcinku. Żółwie te mogą wyciągnąć szyję ponad wysokość pancerza. Mitem jest zatem informacja, że woda powinna być płytka. Przy zapewnieniu różnych płycizn warto dać strefę głębszą, ale na tyle by zwierzę mogło wyciągnąć głowę nad taflę. Woda powinna mieć temperaturę ok. 25°C. Takie środowisko terraryjne doskonale komponuje się z całą gamą mchów, które w takich warunkach potrafią bardzo długo zachować żywotność. Jako podłoże doskonale nadaje się czarna ziemia z domieszką gliny wiążącej i piasku. Na tak skomponowane podłoże, można skromnie rozsypać strzępki mchu torfowca. Dobry materiał na podłoże dla tego gatunku cechuje się tym, że jest stabilne i dobrze utrzymuje wilgotność. Należy unikać sypkich substratów typu kora, drewienka bukowe i inne.

Wybieg

Wybieg powinien być bardzo obszerny. Najlepiej gdyby był usytuowany w miejscu o dużej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Przy takim założeniu powinniśmy postarać się o bujną roślinność, która podobnie jak w terrarium pozwoli na utrzymanie wilgotności. Dobrym pomysłem jest zainstalowanie zraszacza ogrodowego który będzie włączał się co godzinę na kilka, kilkanaście minut i podnosił wilgotność na wybiegu. Oczywiście tutaj również nie powinniśmy zapomnieć o budowie basenu. Najlepiej wykonać go z betonu, który jest wspaniałym materiałem do tego typu rozwiązań. Warto wykonać to w ten sposób, by za pomocą korka można było spuścić wodę. Przy zagrodzie ogrodowej możemy pokusić się o naprawdę obszerny zbiornik wodny z różnymi głębokościami. Należy jednak pamiętać, że ten gatunek przebywa w wodzie sporo czasu. Zatem odpowiedni basen to taki, który jest usytuowany w słonecznym miejscu jak również ma miejsca zacienione np. roślinami. Żabuti może przebywać na wybiegu całodobowo pod warunkiem, że temperatura w nocy nie spada poniżej 19°C

Temperatura

Żabuti czarny jest zdecydowanie ciepłolubny. Optymalne temperatury w terrarium to 22-25°C, ponadto w części ciepłej pod lampą grzewczą nawet 35°C. Nocą temperatura może nieznacznie spadać. Warto jednak tak ustalić urządzenia grzewcze, by temperatura nie spadała poniżej 24°C.

Wilgotność

To temat zdecydowanie do głębszej refleksji. Jest on bowiem kluczowy przy hodowli tego gatunku. Żabuti to gad lubiący wilgotności rzędu 80-100%. Za dnia powinna ona wynosić ok +80%, nie powinna jednak nigdy spadać poniżej 75%. Nie należy łudzić się, że tak wysokie wartości osiągniemy spryskując terrarium kilka razy dziennie, zwłaszcza w dużym zbiorniku. Niezbędnym wyposażeniem wspierającym naszą walkę z ciągle obniżającą się wilgotnością będzie pokojowy nawilżacz powietrza. Urządzenie to wytwarza parę wodną, która tworzy delikatną mgiełkę w lokum naszego gada. Nawilżacz należy ustawić z boku terrarium i wyposażyć np. w cienką rurę PCV. Przez otwór w ściance terrarium, należy włożyć wylot rury. Dzięki temu para wodna będzie trafiała bezpośrednio do zbiornika. Osobiście preferuję podłączenie nawilżacza od regulator czasowy ustawiony na 15 co godzinę. Dzięki takiej kombinacji, udało mi się stworzyć wilgotność oscylującą na poziomie 80-90%. Zwierzak ten zamieszkuje tereny obfitujące w wilgotność i częste deszcze. Niektóre rejony: pora chłodna deszczowa (IV-VIII) i gorąca sucha (IX-III).

Oświetlenie

Cykl świetlny w zależności od pory roku to 12-14 godzin. Niezbędnymi elementami oświetleniowego wyposażenia będzie lampa UVB 5.00 oraz lampa grzewcza. Warto zwrócić uwagę na to by UVB była usytuowana w miejscu, które żółw lubi najbardziej i tam spędza najwięcej czasu. Z tego powodu najlepszym wyborem na towarzystwo dla lampy będzie lampa grzewcza i basen.

Jako lampę grzewczą z powodzeniem możemy zastosować zwykłą, punktową lustrzankę. Moc takiej lampy dobieramy metodą prób i błędów do uzyskania wyżej wymienionych wartości temperaturowych. Warto wspomnieć, że pod lampą powinien znaleźć się płaski kamień i najlepiej w ciemnych barwach.

Żywienie

Żółw ten jest wszystkożerny, włączając padlinę, jednak w jego diecie przeważają rośliny. „Jesteś tym co jesz” – pewnie każdy zna to powiedzenie. Doskonale nadaje się ono przy bilansowaniu diety tego, jak i innych gatunków żółwi. Wielkim nieporozumieniem i mitem jest twierdzenie, że skoro jest to gatunek wszystkożerny- możemy podawać mu sałatki jedynie warzywno-owocowe. W rzeczywistości, gatunek ten ma wymagania żywieniowe zdecydowanie nastawione na rośliny zielne. Stanowią one bowiem ok 75-80% jego diety. Przy zbieraniu pokarmu, należy kierować się takimi samymi zasadami jak w przypadku innych żółwi. Rośliny zielone powinny być zbierane w miejscach oddalonych od ruchliwych ulic i innych miejsc powodujących zanieczyszczenia gleby. Nie należy zapominać jednak o podawaniu naszemu podopiecznemu dodatków tj. warzywa, owoce, grzyby i produkty białkowe. Do co 2 karmienia warto podawać te produkty jako uzupełnienie diety. Wybierając owoce, należy brać pod uwagę przede wszystkim takie, które rosną w środowisku leśnym. Dobrym wyborem będą maliny, truskawki, jeżyny, jagody, borówki czy poziomki. Oczywiście nie zapominajmy również o innych owocach. Natomiast te związane ze środowiskiem leśnym, zdają się być bliższe tego gatunku. Przy komponowaniu diety należy brać pod uwagę fakt, iż owoce są bardzo kaloryczne. Dodatkowo warto wzbogacać dietę o bezkręgowce tj świerszcze, mączniki, siekane karaczany. Do białkowego pokarmy zaliczamy również przepiórcze lub gołębie jaja. Warto ugotować je, obrać ze skorupki i rozdrobnić. Skorupek nie warto się pozbywać. Mocno posiekane, zostaną przez żółwia chętnie zjedzone razem z jajkiem. Wielu zagranicznych hodowców podaje swoim żółwiom namoczoną kocią karmę. Ten temat jest jednak mocno dyskusyjny z uwagi na zawartość mięsa ssaków w takiej karmie. Temat białka na jajkach i owadach nie może się zakończyć. Z moich obserwacji wynika, że ślimaki są jednym z chętniej pobieranych pokarmów. Warto postarać się o własną hodowlę któregoś ślimaka z gatunku Achatina. Ślimacze jaja są świetnym dodatkiem do diety. W przypadku podawania większych ślimaków warto jednak zmiażdżyć im skorupę, gdyż ona również jest chętnie pobierana. Grzyby również mogą znaleźć się w menu naszego podopiecznego. Wielu hodowców podaje tylko pieczarki. Postanowiłem jednak pokusić się o podanie żółwiowi kurek, podgrzybków oraz innych bezpiecznych i popularnych grzybów. W terrarium powinno znaleźć się dodatkowe źródło wapnia. Może to być sepia, popularny suplement diety dla papug. Młode żółwie karmimy codziennie rano, dorosłe w zależności od możliwości ruchowych zwierzęcia w terrarium, co 2 dni. W sytuacji gdy mamy małe terrarium dla dorosłego gada, karmienie nie powinno odbywać się codziennie z uwagi na możliwość otłuszczenia się naszego gada. Jednak jestem zwolennikiem zapewnienia komfortowych ruchowo warunków, w takiej sytuacji karmienie powinno odbywać się każdego dnia. Warto pamiętać również o suplementacji wapnia. Najlepiej posypywać pokarm żółwia co 2 karmienie preparatami wapniowymi. U tego gatunku często obserwowano koprofagię. Jest to zjawisko polegające na zjadaniu odchodów własnych oraz innych gatunków zwierząt. Z literatury naukowej wynika, że ma to na celu suplementację organizmu w brakujące mikroelementy.

Zimowanie

Gatunek niezimujący.

Podsumowanie

Piękne ubarwienie karapaksu tego gada sprawia, że jest on niewątpliwie niesamowitą ozdobą terrarium. Sposób zachowania tego gatunku sprawia, że jest on idealnym obiektem do nigdy nie nudzącej się, i wielogodzinnej obserwacji.

Stopień trudności w opiece niestety nie zmniejsza się wraz z wiekiem żółwia, lecz wzrasta. O ile nie stanowi problemu wyżywienie młodego żółwia zimową porą, przy braku dostępności roślin zielnych – przy dorosłym osobniku może okazać się to problematyczne i kosztowne. Bowiem jak wcześniej wspomniałem, zimowa pora i kilkukilogramowy żółw nie jest powodem do podawania kapusty z warzywami i owocami. Zimą jak popularne żółwie stepowe czy greckie, żabuti również powinien być karmiony doniczkowymi roślinami jadalnymi z dodatkiem rukoli czy roszponki. Owoce to nie podstawa, lecz dodatek. To wszystko sprawia, że gatunek ten można uznać za drogi w utrzymaniu, zwłaszcza zimą.

Dodatkowo rozmiary do jakich dorasta żabuti, wymagają od nas ogromnego nakładu pracy, środków, miejsca w domu oraz ogrodzie. Przy zapewnieniu optymalnych warunków życiowych zwierze będzie żyło kilkadziesiąt lat. My w tym czasie będziemy mieli wspaniałego przyjaciela, który codziennie będzie zachwycał swoim pięknym i bogatym behawiorem.

Uwagi

Uwaga! gatunek trudny w hodowli w polskim klimacie, niepolecany dla początkujących.

 

Opracowanie i źródła informacji

Artykuł powstał w oparciu o obserwacje własne oraz anglojęzyczne artykuły i wiadomości dostępne w Internecie.
Część poświęconą hodowli napisał Roger Mateusz Rehmus „Wege”, część dotyczącą systematyki oraz różnic pomiędzy typami i gatunkami napisała Joanna Faleńska „semiramida”.
Linki do źródeł:
http://www.tortoiseforum.org/thread-41582.html
http://www.tortoiseforum.org/thread-6511.html#axzz1mhMvoWah
https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/range-map
https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/red-footed–cherry-head
https://sites.google.com/site/tortoiselibrary/species-information/chelonoidis/red-footed–natural-history
http://www.fundacionbiodiversa.org/pdf/Mario/Vargas_2010_Chelonoidis.pdf
http://www.chelidae.com/pdf/vinke2001.pdf
http://www.tortoise.org/archives/carbdent.html

Składamy serdeczne podziękowania Markowi Adkinsowi oraz Mattowi Morrisowi za zgodę na czerpanie informacji oraz zdjęć z artykułów i postów ich autorstwa poświęconych żółwiom żabuti.
Many thanks to Mark Adkins and Matt Morris for the permission to use the information and pictures from their articles and posts dedicated to Chelonoidis species.

Liczba wyświetleń: 14208