Pterinochilus murinus – ptasznik słoneczny

Pterinochilus murinus – Ptasznik słoneczny

Pterinochilus murinus to ptasznik pochodzący z Afryki. Ze względu na jego silny jad i temperament jest polecany dla bardziej doświadczonych hodowców.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Ptasznik słoneczny
Nazwa angielska: Mombasa Golden Starburst, Orange Baboon Spider

Synonimy

Harpactira elevata
Pterinochilus mamillatus
Pterinochilus hindei
Pterinochilus leetzi

Systematyka

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Systematyka ptaszników.

Domena:	eukarionty (Eucaryota)
Królestwo:	zwierzęta (Animalia)
Typ:	stawonogi (Arthropoda)
Podtyp:	szczękoczułkowce (Chelicerata)
Gromada:	pajęczaki (Arachnida)
Rząd:	Pająki (Araneae)
Podrząd:	Opisthothelae
Infrarząd:	Mygalomorphae
Rodzina:	Theraphosidae

Pterinochilus murinus to afrykański ptasznik opisany przez Pocock w 1897 roku. Jest to drugi gatunek z rodzaju Pterinochilus, który został do niego przypisany (pierwszym był Pterinochilus chordatus).

Wygląd

Dorosłe osobniki Pterinochilus murinus posiadają bardzo ciekawy wygląd. Ich ubarwienie w zależności od odmiany może być oliwkowe, jasnobrązowe, a nawet jaskrawo pomarańczowe z intensywnie czerwonymi włoskami na udach. Głowotułów posiada oprócz podstawowego ubarwienia promieniste czarne pasy, zaś odwłok czarne plamy. Dorosłe samice dorastają do 5-6 cm długości ciała i 13 cm z rozpostartymi odnóżami. Samce są nieco mniejsze i osiągają ok. 4-5 cm długości ciała.

Młode osobniki są ciemno ubarwione z mniej lub bardziej jasnym odwłokiem i włosami pokrywającymi odnóża. Intensywność ubarwienia odwłoka i włosów na odnóżach zależy od odmiany. Ubarwienie dorosłych osobników osiągają po 5-6 wylince.

Odmiany barwne

Samica - Odmiana "RCF" - Pterinochilus murinus - ptasznik słoneczny — Samica – Odmiana „RCF” – Pterinochilus murinus – ptasznik słoneczny

Samiec - Pterinochilus murinus - Odmiana "TCF" - ptasznik słoneczny — Samiec – Pterinochilus murinus – Odmiana „TCF” – ptasznik słoneczny

Każdy, kto próbował kiedyś dojść do tego jaką odmianę Pterinochilus murinus posiada, albo czym różnią się dane odmiany wie, że mnogość nazw i trudność w odróżnieniu takich osobników może przyprawić niejednego o zawrót głowy. Kwestię uporządkowania tych odmian poruszał już niejeden hodowca i niejeden naukowiec. Dla przykładu Richard Gallon zaproponował podział na 3 odmiany pomarańczowe (OCF), beżowe lub jasnożółte (TCF) oraz ciemnoszare (DCF)⁶. W hodowli zazwyczaj wyróżnia się ich więcej. Danielle Sherwood ⁹ zauważyła jednak, że tego typu podziały są bardzo subiektywne. Istnieje bowiem wiele form pośrednich takich odmian.

Jak mocno czerwony musi być ptasznik, żeby zaklasyfikować go jako RCF? Jak bardzo ciemny, aby został przypisany do odmiany DCF? ⁹

Na subiektywną ocenę wpływa oczywiście nie tylko to co widzimy na własne oczy i nasz własny osąd, ale także zdjęcia publikowane w różnych miejscach. Zdjęciami jak wiadomo nie od dziś można manipulować zarówno podczas ich robienia (zmieniając światło zastane lub ustawienia aparatu), jak i w postprodukcji (dodając nasycenie, czy rozjaśniając zdjęcie). Nie zawsze jest to celowy zabieg, wystarczy nie znać się na technicznych aspektach fotografii. Danielle Sherwood zaproponowała zatem, aby odmiany opisywać miejscem pochodzenia, a nie jak dotychczas odmianą do jakiej należą. O ile jest to słuszne w teorii, w praktyce informacja o tym jaką odmianę posiadamy także wydaje się ważna. Istnieje przecież możliwość, że dwie odmiany mogą występować w tym samym miejscu (np. Usambara, RCF i UMV) albo taka, że komuś trafi się dość nietypowy osobnik nie pasujący pod względem wyglądu do danego miejsca występowania. Ostatecznie w hodowli mogą też pojawić się mieszańce, które ciężko będzie opisać samą lokalizacją.

Jak zatem poradzić sobie z problemem nazewnictwa i klasyfikowania odmian? Osobiście oprócz nazwy gatunkowej proponowałbym podanie odmiany i miejsca występowania gatunku. Jest to metoda, którą każdy hodowca w mniejszym lub większym stopniu już praktykuje. Nie podanie miejsca występowania jest równoznaczne z uznaniem odmiany za pochodzącą z hodowli (jeśli ktoś czuje taką potrzebę można określić ją jako “hobby” np. P. murinus DCF “hobby”, nie jest to jednak konieczne i wystarczy samo P. murinus DCF), czyli osobnika o nieznanym pochodzeniu. Zaś przy nazwie odmiany (rozumianej tutaj jako posiadane ubarwienie, a nie miejsce pochodzenia np. DCF, TCF, RCF, OCF itd.) należy pamiętać, że jest to subiektywna ocena osoby sprzedającej. To co dla jednej osoby może być osobnikiem DCF, dla innego może być BCF itd. Można też trafić na osobnika nietypowego, dlatego podczas określania odmiany należy każdorazowo samemu ocenić do jakiej odmiany kolorystycznej pasuje dany osobnik sugerując się zdjęciami innych, a także tym jakich odmian możemy się spodziewać na danym terenie, a jakich raczej tam nie uświadczymy.

Przykładem może tutaj być Pterinochilus murinus pochodzący z Parku Narodowego Mikumi. Kiedyś uważany za odmianę DCF, obecnie coraz więcej osób opisuje go jako odmianę BCF. Jako DCF był opisany podczas pierwszego importu, jednak dorosłe osobniki bardziej przypominają P. murinus BCF ‘Tete’ niż DCF Botswana/Zimbabwe, czy też DCF Kigoma. W przypadku, gdy jego nazwę zapiszemy jako Pterinochilus murinus DCF ‘Mikumi Park’, a następnie spotkamy się z nazwą Pterinochilus murinus BCF ‘Mikumi Park’ każdy może sam wywnioskować, że chodzi tutaj prawdopodobnie o tego samego ptasznika, jako że DCF i BCF mogą być stosunkowo podobnymi odmianami. Gdyby jednak w naszym posiadaniu pojawił się osobnik mocno pomarańczowy oznaczony jako ‘Mikumi Park’ to możemy zacząć podejrzewać że coś jest nie tak z tym oznaczeniem, ponieważ w miejscu występowania jakim jest ‘Mikumi Park’ nie występują pomarańczowe odmiany P. murinus. Takiego ptasznika opisujemy wtedy jako P. murinus RCF lub OCF bez dalszego podawania nazwy pochodzenia, jako że nie jesteśmy jej pewni. Samą ocenę wyglądu należy wykonać na dorosłych już ptasznikach, nie należy jej wykonywać na młodych osobnikach. Zaś nazwa lokalizacji powinna być nietykalna, jeśli jej nie znamy to jej nie podajemy, nie oceniamy po wyglądzie. Tak samo mnożąc 2 osobniki z różnych lokalizacji należy zrezygnować z podawania nazwy lokalizacji przy ich potomstwu. Na samym końcu w nawiasie można też podać nazwę państwa z którego pochodzi dany osobnik.

Przykłady tak zapisanych odmian:

Pterinochilus murinus DCF ‘Kigoma’ (Tanzania)
Pterinochilus murinus TCF ‘Tete’ (Mozambik)
Pterinochilus murinus DCF ‘Mikumi Park’ (Tanzania)
Pterinochilus murinus DCF (Botswana/Zimbabwe)

Odmiany Pterinochilus murinus:

Odmiany pomarańczowe, pomarańczowo-czerwone:

W przypadku tych odmian podawanie pochodzenia mija się z celem, ponieważ każda z nich pochodzi z gór Usambara. Zazwyczaj podaje się:
Pterinochilus murinus OCF (lub częściej Pterinochilus murinus Usambara),
Pterinochius murinus RCF,
Pterinochilus murinus UMV

OCF (orange colour form) – pomarańczowa, najbardziej popularna odmiana tego gatunku. Częściej jednak zapisywana jako P. murinus Usambara. Nazwa ta pochodzi od gór Usambara. Ptaszniki tej odmiany występują zarówno po stronie Kenii, jak i Tanzanii.
RCF (red colour form) – podobnie jak powyższa odmiana OCF posiada pomarańczowe ubarwienie. Wyróżnia się jednak większą ilością czerwonych włosków nadających jej ciemniejszego, mocniejszego koloru. Wywodzi się podobnie jak OCF z gór Usambara.

Pterinochilus murinus UMV (Usambara Mountain Variant) – przyjmuje się, że jest to naturalnie występująca odmiana charakteryzująca się ubarwieniem w kolorze pomiędzy OCF, a TCF, czyli pomiędzy pomarańczowym, a jasnobeżowym. Jest dość rzadko spotykana w hodowli, a jeśli już to zazwyczaj jej ubarwienie nie wyróżnia się niczym szczególnym od zwykłych osobników OCF lub RCF. Stąd też często podważa się czy jest to w ogóle osobna odmiana.

Pterinochilus murinus OCF 'Mwangwamba’ (Kenia) – osobniki pochodzące z Kenii, z okolicy Kwale. Wcześniej nazywana także Pterinochilus sp. Mwangwamba. Obecnie raczej niedostępna odmiana w handlu.

Odmiany o typowym ubarwieniu:

TCF (typical colour form) – osobniki tej odmiany posiadają jasnobeżowy lub jasnożółty stonowany kolor ubarwienia. Osobniki odmiany TCF występują:

Pterinochilus murinus TCF (South Kenya; Kenia Południowa) – osobniki z południowej Kenii, w przeciwieństwie do nich w części północnej występuje odmiana DCF.

Pterinochilus murinus TCF (Mozambique; Mozambik) – czyli osobniki jasnobeżowe pochodzące z Mozambiku. Najprawdopodobniej można je znaleźć w południowej części tego kraju, w północnej części można się spotkać raczej z odmianami BCF (patrz: P. murinus BCF 'Tete’ Mozambik).

Odmiany o ubarwieniu brązowym:

BCF (brown colour form) – opisywane także jako „choccolate” charakteryzują się brązaowym ubarwieniem, a ich karapaks i część odwłoka od strony karapaksu może posiadać delikatną złocistą poświatę. Osobniki tej odmiany występują w:

Pterinochilus murinus BCF 'Tete’ (Mozambik) – pierwszy odłów opisany jako BCF. Osobniki tej odmiany zostały odkryte w 2014 roku, więc stosunkowo niedawno.

Pterinochilus murinus BCF/DCF 'Mikumi’ (Tanzania) – odmiana, która pojawiła się na rynku w 2016 roku. Początkowo opisywana jako DCF 'Mikumi’ z wyglądu przypomina jednak bardziej osobnika BCF 'Tete’ niż DCF 'Botswana/Zimbabwe’, czy też DCF 'Kigoma’. O tych wątpliwościach pisał też sam autor jednego z pierwszych importowanych okazów P. murinus BCF/DCF 'Mikumi’ (Tanzania).

Odmiany o ubarwieniu ciemnym:

DCF (dark colour form) – Odmiana dość charakterystyczna bardzo ciemna w porównaniu z odmianą TCF. Ogólnie jest to jedna z najczęściej występujących odmian na wolności, prawdopodobnie występuje nawet częściej niż odmiana TCF.

Pterinochilus murinus DCF (Botswana/Zimbabwe) – często zapisywana także w skrócie jako P. murinus DCF (B/Z). Osobniki z Zimbabwe były pierwszymi osobnikami DCF dostępnymi w handlu. Ich populacja występuje na granicy Zimbabwe i Botswany stąd ich nazwa.

Pterinochilus murinus DCF (North Kenya; Kenia Północna) – osobniki DCF z północnej części Kenii są znacznie rzadziej spotykane. W południowej części Kenii można o wiele częściej natknąć się na osobniki przypisywane do odmiany TCF.

Pterinochilus murinus DCF 'Kigoma’ (Tanzania) – dość popularna ostatnio populacja P. murinus, która trafiła na rynek najprawdopodobniej w 2016 roku. Pochodzi ona z okolic miejscowości Kigoma w Tanzanii.

Na koniec jeszcze jedna nazwa, bo ciężko nazwać to odmianą:

Pterinochilus murinus SCF (silver colour form), zwana także Kalahari form – odmiana, która została pokazana na zdjęciu przez Ricka Westa ok. 2008 roku na jego stronie birdspiders.com. Obecnie zdjęcie zostało już zdjęte ze strony, więc prawdopodobnie była to tylko sztuczna źle oznaczona nazwa. Poza tym jednym zdjęciem osobniki tak opisane nigdy nie trafiły do handlu, pozostała tylko nazwa, która przez pewien czas była popularna. Zdjęcie tej odmiany można znaleźć poprzez archiwum stron www (Web Archive).

Podsumowanie

Ogólnie za podstawowe można przyjąć 4 odmiany Pterinochilus murinus: pomarańczową (OCF / RCF), TCF, BCF i DCF. Reszta to raczej kwestia osobnicza i ubarwienie samego osobnika, co oczywiście także warto podkreślić dodając np. miejsce pochodzenia w nazwie.

Jeśli ktoś dotrwał do końca i czuje niedosyt, to w linku poniżej są zdjęcia P. murinus z naturalnego środowiska (głównie Malawi, Zambia i Zimbabwe) można spróbować samemu przypisać zdjęciu daną odmianę do lokalizacji (SpiderMAP). Gwarantuję, że do każdej lokalizacji przypiszecie co najmniej dwie odmiany. Stąd też warto osobno opisywać ubarwienie i traktować je z delikatnym przymrużeniem oka, bo nawet osobniki z tej samej lokalizacji mogą się różnić między sobą. Zaś lokalizację powinniśmy podawać bez zmian i przekazywać z pokolenia na pokolenie, oznaczając osobniki jako populacja pochodząca z danego rejonu charakteryzująca się poszczególnymi genami lub też zrezygnować z jej podawania, gdy nie mamy co do niej pewności.

Hybrydy

Pterinochilus murinus x P. lugardi

Niezależnie od naszego nastawienia względem hybryd warto wiedzieć, że takowe istnieją i jak one wyglądają. Krzyżówki P. murinus (usambara lub RCF) x lugardi posiadają pomarańczowy odwłok, karapaks jest koloru kremowego, bardziej przypominający karapaks P. lugardi, zaś odnóża są pomarańczowe, w zdecydowanie bardziej stonowanym kolorze niż odwłok. U krzyżówek tego typu często występują problemy z ich dalszym rozmnażaniem.

Pterinochilus murinus x lugardi - hybryda

Nie zalecamy brania ptaszników na ręce, w szczególności osobom niedoświadczonym w trzymaniu bardziej agresywnych ptaszników. Ptaszniki z tego rodzaju są bardzo jadowite, a ich ukąszenie może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Występowanie

Jest to ptasznik szeroko rozpowszechniony w zachodniej, centralnej i południowej Afryce. Występuje w Angoli*, Botswanie, Kenii, Malawi, Mozambiku, Namibii, Tanzanii, Ugandzie, Zambii i Zimbabwe.

*W Angoli stwierdzono tylko jednego osobnika w południowo-wschodniej części kraju.

Biotop

Środowiska suche: stepy, sawanny, lasy liściaste.

Poniżej dwa filmy z naturalnego środowiska Pterinochilus murinus w Tanzanii (OCF) i Zimbabwe (DCF).

Długość życia

Jak w przypadku większości ptaszników samice żyją dłużej nawet do kilkunastu lat, w zależności od zapewnionych warunków i częstości składania kokonu. Samce dożywają ok. roku licząc od ostatniej wylinki.

Zachowanie

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Zachowanie ptaszników.

Ptaszniki należące do tego gatunku są bardzo szybkimi i agresywnymi pająkami. Zaniepokojone mogą ukąsić. Zanim nastąpi ukąszenie przechodzą najczęściej w defensywną pozycję unosząc przednie odnóża, potrafią także wydawać syczące dźwięki używając organów strydulacyjnych. Gdy ostrzeżenie nie przynosi skutku pająk przechodzi do ataku, często najpierw następuje ostrzegawcze uderzenie odnóżami, a gdy się nie wycofamy faktyczne ukąszenie. Ptasznik ten nie wyczesuje włosów parzących.

Jest to pobudliwy gatunek, który chętnie i często poluje. Plecie także dużo pajęczyny i buduje duże gniazda.

Jadowitość

Pterinochilus murinus to ptasznik posiadający bardzo silny jad, który może być potencjalnie niebezpieczny dla człowieka.

Ukąszenie tego ptasznika należy do bardzo bolesnych. Z relacji osób, które zostały ukąszone wynika, że jad ten powoduje silny ból, który zazwyczaj nasila się po upływie około 15-20 minut. Ból opisywany jest jako parzący, czasami porównywany do oparzenia żelazkiem. Po upływie kilku do kilkudziesięciu godzin pojawiają się mimowolne skurcze, a ugryzione miejsce zaczyna puchnąć. Dodatkowymi objawami mogą być nudności, drętwienie lub zawroty głowy. Objawy ugryzienia zaczynają słabnąć zazwyczaj po kilku (ok. 3-4) dniach, a ustępują całkowicie nawet po tygodniu.

Terrarium

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Terrarium dla ptaszników.

Terrarium typowe dla ptaszników naziemnych imitujące tereny suche Afryki. Za minimalne wymiary terrarium przyjmuje się 30x20x20 cm lub 30x30x20 cm (dł./szer./wys.). Otwierane z przodu lub z góry.

Temperatura

Z racji tego, że jest to ptasznik zamieszkujący strefy klimatu podrównikowego Afryki, to temperatury w dzień powinny utrzymywać się na poziomie ok. 25-30°C. W nocy zaś nie powinny spadać poniżej 20°C.

Wilgotność

Powinna utrzymywać się na poziomie około 50-60%. Ze względu na bardziej suchy biotop preferowany przez ten gatunek można zrezygnować z częstego zraszania terrarium, w zamian zapewnić miskę z wodą.

Żywienie

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Żywienie ptaszników.

Jak wszystkie gatunki należące do tego rodzaju ptaszniki te są bardzo żarłoczne i chętnie polują.

Dymorfizm płciowy

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Dymorfizm płciowy u ptaszników.

Spermateka samicy "RCF" - Pterinochilus murinus - ptasznik słoneczny — Spermateka samicy „RCF” – Pterinochilus murinus – ptasznik słoneczny

Ventral samicy "RCF" - Pterinochilus murinus - ptasznik słoneczny — Ventral samicy „RCF” – Pterinochilus murinus – ptasznik słoneczny

Samce są mniejsze od samic i posiadają typowe dla samców narządy rozrodcze haczyki i bulbusy. Zarówno samiec jak i samica są tak samo ubarwione.

Rozmnażanie

Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Rozmnażanie ptaszników.

Stosunkowo proste. Tak jak w przypadku innych ptaszników oba osobniki przed łączeniem należy dobrze wykarmić. Najlepiej jest wpuścić samca do terrarium samicy. Agresja samic w stosunku do samców zdarza się rzadko. Można zostawić samca w terrarium na dłuższy okres.

Samiec informuje całym swoim ciałem samicę o swojej gotowości do zalotów. Ostrożnie zbliża się do niej, po czym bardzo powoli dotyka przednimi kończynami jej odnóży. Po pewnym czasie wpada w trans – kołysze się całym ciałem z boku na bok. Przy pierwszych sygnałach jego partnerka wykazuje zainteresowanie i odpowiada mu podobnym zachowaniem. Samiec powoli, ale uparcie zbliża się do samicy, głaszcząc ją po odnóżach. W ten sposób oba pająki dają sobie znaki, że nie chodzi o polowanie, ani o atak. Inicjatorem pierwszego kontaktu fizycznego jest przeważnie samiec. Po wzajemnym głaskaniu odnóżami następuje kopulacja. Samiec podnosi samicę, a ona przechyla się do tyłu pod kątem około 45° – wygląda wtedy jakby się miała złamać na pół. Po tym akcie samiec szybko się wycofuje.

Samica wplata kokon w ścianki pajęczynowego gniazda (około 1-2 miesiące po kopulacji) i bardzo agresywnie go broni. Potrafi tak ukryć młode, że czasami nawet doświadczony hodowca zauważa potomstwo dopiero wtedy, kiedy się rozejdzie po terrarium. Najlepszym znakiem tego, że samica wytworzyła kokon jest jej gwałtowne schudnięcie. Po miesiącu może pojawić się drugi kokon, a trzeci po kolejnym miesiącu. Każdy kolejny kokon jest jednak mniejszy.

W kokonie znajduje się od 60 do 200 jaj. Dojrzałość płciową osiągają po 1-1,5 roku (samiczka po ok. 12 wylince, samiec nawet po 8-9 wylince). Maluchy już od pierwszej wylinki plotą zawiłe sieci.

Ochrona

W Polsce nie podlega ochronie. W miejscu występowania (np. w RPA) może być chroniony lokalnym prawem (np. NEMBA – National Environmental Management: Biodiversity Act) zabraniającym jego odłowów.

Opracował: Awikularia

Aktualizacja: Krzysztof Lis (Vulpes90)