Diptera – muchówki

Jeden z najliczniejszych rzędów owadów. Dotychczas opisano ponad 90.000 gatunków (z czego ok. 7.000 w Polsce).

Są przeważnie małymi lub średnimi owadami, długość ich ciała waha się w przedziale 0,3 – 55 mm. Posiadają czułki o zróżnicowanej budowie, co stało się podstawą do dzielenia ich na dwa podrzędy: krótkoczułkie (Brachycera) i długoczułkie (Nematocera). Są przeważnie nitkowate lub pierzaste. Głowa ortognatyczna lub prognatyczna. Obok pary oczu złożonych występują przeważnie trzy przyoczka. Aparat gębowy bardzo różnorodny (patrz poddział anatomia). W tułowiu bardzo silnie rozwinięty śródtułów, pozostałe segmenty dość małe. Muchówki posiadają jedną parę funkcjonalnych, błoniastych skrzydeł. Druga para przekształcona jest w przezmianki, narządy kontrolujące stan równowagi podczas lotu. Niektóre muchówki pozbawione są skrzydeł. Nogi długie, smukłe, czasem znacznie dłuższe od ciała (np. koziułkowate Tipulidae). Na nogach wykształcone przylgi. Odwłok różnie wykształcony, przeważnie duży, 3 – 10 segmentowy z silnie rozwiniętymi tergitami. Na końcu odwłoka często wykształcone przydatki płciowe.

Larwy muchówek nie posiadają dobrze rozwiniętych odnóży, czasem są to tylko wyrostki z haczykami. Głowa ulega silnej redukcji. Żywią się głównie materią organiczną: zwierzęcą i roślinną. Niektóre gatunki są pasożytami, a wiele to drapieżniki. Owady dorosłe żywią się głównie nektarem, ale podobnie jak larwy, spotykane są gatunki drapieżne, saprofagi i pasożytnicze.

Ze względu na przenoszenie wielu chorób (np. malaria, śpiączka afrykańska) muchówki można uznać za najniebezpieczniejsze owady (przyczyniają się do śmierci blisko 3 milionów ludzi rocznie). Jako pasożyty bydła mają negatywny wpływ na hodowlę, istnieją przy tym gatunki atakujące bezpośrednio człowieka. Wiele drapieżnych gatunków odgrywa pozytywną rolę z punktu widzenia człowieka, zapylają też kwiaty i roznoszą zarodniki grzybów. Obecnie larwy much wykorzystywane są w medycynie przy oczyszczaniu trudno gojących się ran. Nie należy też zapominać o wkładzie muszki owocowej (Drosophila melanogaster) w rozwój współczesnej genetyki.

Znani przedstawiciele: komarnica (Tipula maxima), mustyk czyli meszka (Simulium reptans), komary (Culex sp., Aedes sp.), bąk bydlęcy (Tabanus bovinus), giez bydlęcy (Hypoderma bovis), plujka (Calliphora vomitoria), mucha domowa (Musca domestica), wpleszcze (Hippoboscidae).

Należące tu owady nie wyrządzają większych szkód w lesie. Ich znaczenie polega na tym, że należy tu szereg gatunków pasożytniczych, regulujących liczebność szkodliwych owadów.

Są to owady wszędobylskie, bardzo zróżnicowane ekologicznie, często wymagające w stadium larwy środowisk płynnych lub półpłynnych.

Larwy można spotkać w: ściółce, pniakach (łowikowate , leniowate, komarnicowate, dziewierkowate, kobylinkowate), w padlinie, w kale zwierząt, w kałużach (komarowate), na grzybach (bedliszkowate), na roślinach : minują liście , zjadają nasiona i owoce, żerują w korze lub drewnie (pryszczarkowate, trawiszkowate, śmietki), pasożytują na ssakach (gzowate, gzikowate), na owadach (rączycowate). Występują też formy drapieżne : bzygowate (mszyce), niektóre ślepaki (ślimaki, larwy owadów, dżdżownice), łowikowate (owady).

Formy dorosłe przebywają na kwiatach, liściach, pniach drzew z wyciekającym sokiem, na glebie, nad zbiornikami wodnymi. Biorą udział w zapylaniu roślin i przenoszeniu wielu chorób. Jedna para błoniastych skrzydeł, druga zredukowana do kolbkowatych tworów – tzw. przezmianek pełniących rolę zmysłu równowagi podczas lotu.

Aparat gębowy liżąco-ssący lub kłująco-ssący. Oczy duże, ciało i głowa pokryte licznymi szczecinkami. Stopy 3-5 – członowe zakończone 2 pazurkami i przylgą. Przeobrażenie zupełne.

Rozmnażanie: jajorodnie, żyworodnie, hermafrodytyzm, pedogeneza, partenogeneza. Larwy beznogie, czasami bezgłowe.
Poczwarki: typu wolnego, zamknięta, a u wyższych muchówek poczwarka wolna zamknięta w bobówce.

Liczba wyświetleń: 3205