Achatina spp. – afrykańskie ślimaki olbrzymie

Achatina spp. – ślimaki olbrzymie

Do rodzaju Achatina należą ślimaki, których systematyka nie jest jasna już od poziomu rzędu (Systellommatophora), w którym do tej pory nie jest poznany stopień pokrewieństwa między poszczególnymi rodzinami, rozróżnienie gatunków jest tym bardziej trudne. Wszystkie Achatina pierwotnie zasiedlały obszar Afryki, oraz wysp wokół tego kontynentu, dziś są rozprzestrzenione wszędzie tam gdzie klimat im na to pozwala, w większości z tych miejsc nie znajdują naturalnych wrogów, i szybko stają się szkodnikami i niepożądanymi elementami środowiska. Dodatkowo ich rozprzestrzenianiu sprzyja wyjątkowa płodność, szczególnie u Achatina fulica, które potrafią znieść do 1000 jaj rocznie.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Ślimaki olbrzymie

Nazwa angielska: Giant African Land Snails (GALS)

Systematyka

Domena: eukarionty

Królestwo: zwierzęta

Typ: mięczaki

Podtyp: muszlowce

Gromada: ślimaki

Podgromada: płucodyszne

Rząd: Systellommatophora

Nadrodzina: Achatinoidea

Rodzina: Achatinidae

Rodzaj: Achatina (Lamarck, 1799)

 

Występowanie

Gatunek, podgatunek	Odkrywca, rok odkrycia	Występowanie
Achatina achatina	Linnaeus, 1758	Zachodnia Afryka od Liberii do Nigerii
Achatina albopicta	E. A. Smith,1878	Wzdłuż wybrzeża Kenii i Tanzanii
Achatina allisa	Reeve, 1849
Achatina balteata	Reeve, 1849	Od Kamerunu do środkowej Angoli
Achatina craveni	E. A. Smith, 1881	Kongo, Tanzania
Achatina dammarensis	Pfeiffer	Botswana
Achatina fulgurata	Pfeiffer, 1853	Senegal
Achatina fulica	Bowdich, 1822	Pierwotnie wschodnia Afryka, obecnie bardzo rozprzestrzeniony
Achatina fulica castanea		j. w
Achatina fulica coloba		j. w
Achatina fulica hamillei		j. w
Achatina fulica rodatzi	Dunker, 1852	j. w
Achatina fulica sinistrosa	Grateloup, 1840	j. w
Achatina fulica umbilicata	Nevill, 1879	j. w
Achatina glutinosa	Pfeiffer, 1854	Mozambik
Achatina immaculata	Lamarck, 1821	Płd. – wsch. Afryka
Achatina iostoma	Pfeiffer,1852	Kamerun
Achatina iredalei	Preston, 1910	Kenia (na północ od Mombasy), Tanzania, Zanzibar (Populacja w hodowlach pochodzi z Zanzibaru)
Achatina monochromatica	Pilsbry	?
Achatina mulanjensis	Crowley & Pain	Malawi (dawniej Niasa)
Achatina nyikaensis	Pilsbry, 1909	Malawi (dawniej Niasa)
Achatina panthera	Férussac, 1832	Zimbabwe, Mauritius
Achatina passargei	von Martens	Botswana
Achatina reticulata	Pfeiffer, 1845	Zanzibar
Achatina schweinfurthi	von Martens, 1873	Wschodnia Afryka
Achatina schinziana	Bousson	Botswana
Achatina semisculpta	Pfeiffer, 1845	Wschodnia Afryka
Achatina smithii
Achatina stuhlmanni	von Martens, 1892	Uganda
Achatina sylvatica	Putzeys, 1898	Kongo
Achatina tavaresiana	Morelet, 1866	Angola
Achatina tincta	Reeve, 1842	Congo, Angola
Achatina tracheia	Connolly, 1929	Południowe wybrzeże Afryki
Achatina varicosa	Pfeiffer, 1845	Południowa Afryka
Achatina variegata	Roissy
Achatina vignoniana	Morelet, 1874
Achatina weynsi	Dautzenberg, 1891	Kongo
Achatina zanzibarica	Bourguignat	Tanzania
Achatina zebra	Bruguiere, 1792	Południowa Afryka

 

Długość życia

Przeciętnie od 3 do 5 lat, lecz zdarzały się osobniki, które przezywały 9 lat.

Wygląd

Pod względem wyglądu mało wyróżniają się między innymi ślimakami z muszlą, spośród krajowych mięczaków najbardziej przypominają kształtem skorupy i zarysem ciała Błotniarkę stawową. Młode mają owalną skorupę, która w trakcie wzrostu staje się coraz bardziej wrzecionowata, u części gatunków owalny kształt pozostaje, zdarzają się także nietypowe formy zwane „ovo”, które mimo tego, że większość osobników danego gatunku ma wrzecionowatą muszlę zachowują bardziej okrągłą formę. Skorupa dorosłego osobnika posiada od 6 do 9 zwojów, w rzadkich wypadkach jest ich 10. U wszystkich gatunków zaraz po wykluciu następuje gwałtowny wzrost, który w chwili uzyskania przez dojrzałości płciowej staje się coraz wolniejszy, jednak ślimaki rosną przez całe życie.

Aktywność

Zależna od temperatury otoczenia, nasłonecznienia i wilgotności podłoża. Gdy jest gorąco ślimaki są aktywne tylko nocą lub w czasie opadów, w chłodniejszych porach roku mogą być aktywne całą dobę. W okresie suszy, lub braku pożywienia zapadają w sen po zakopaniu się i zamknięciu wejścia do muszli wapienną płytką.

Biotop

Wilgotne tereny, szczególnie okolice zbiorników wodnych. Zamieszkują każdy biotop gdzie jest wystarczająco ciepło, wilgotno oraz mają stały dostęp do pokarmu. Warunki, w których pierwotnie zamieszkiwały w środkowej Afryce pozwoliły im na osiągnięcie tak dużych rozmiarów.

Temperatura

Optimum to temperatura ok. 25°C jednak znoszą jej krótkotrwałe wahania (znosiły wysyłkę przy temperaturach bliskich 0°C. W wypadku przekroczenia wartości krytycznych przestają być aktywne i zapadają w sen. Terrarium nie powinno stać na bezpośrednim słońcu, najlepszym miejscem dla niego jest zacieniona, wewnętrzna część pomieszczenia z dala od okien.

Wilgotność

Powietrze ok. 80%, podłoże powinno być stale wilgotne, ale nie zalane gdyż mogłoby to powodować szybkie pleśnienie pokarmu, oraz zalanie zarodków w jajach zakopanych w gruncie.

Terrarium

Wielkość terrarium zależna jest od wielkości i ilości zwierząt je zamieszkujących. Stadko małych osobników może czuć się dobrze już w pudełku po sałatce. Dla dorosłych osobników staram się, żeby przypadało ok 10 litrów na każdego osobnika o długości muszli powyżej 10 cm.

Ze względu na wysoką wilgotność powietrza i podłoża oraz na duże ilości śluzu, nie są polecane terraria z OSB, najlepszym rozwiązaniem są faunaboxy, oraz terraria wykonane ze szkła, w mojej hodowli zastosowania znajdują także plastikowe pojemniki na żywność, a nawet wiadra z pokrywą z odpowiednio nawierconą wentylacją.

Najważniejszym elementem wystroju jest gruba warstwa podłoża, która może sięgać połowy wysokości terrarium, jej minimalna grubość powinna być przynajmniej równa długości muszli największego ze ślimaków. Podłoże służy im do zakopywania się w okresie niesprzyjających warunków oraz do składania jaj, cały czas musi być wilgotne, lecz nie można dopuścić do tego żeby było przesączone wodą, gdyż wtedy zarodki w składanych jajach mogą ulec utopieniu.

W celach dekoracyjnych, oraz aby zwiększyć powierzchnie życiową zwierząt możemy umieścić w terrarium kamienie oraz fragmenty niepleśniejących korzeni mangrowca dostępnych w sklepach zoologicznych. Stosując je musimy pamiętać o tym, że mogą być potencjalnie niebezpieczne, jeżeli ślimak spadnie na nie. Nie ma sensu układanie dekoracji w skomplikowane ekspozycje, gdyż po kilku dniach cała zostanie ona pokryta śluzem, oraz rozrzucona w nieładzie poprzez ciągle kopiące zwierzęta. Poza tym nie stosuje roślin, które były by stale tratowane oraz zjadane przez achatiny. Pokrywa terrarium powinna być przymocowana ze względu na dużą siłę, jaką ślimaki dysponują – są w stanie odsunąć szybę przykrywającą akwarium.

Oświetlenie

Wystarczające jest światło dzienne, nie ma potrzeby stosowania lamp ani świetlówek. Jednak jeśli ze względów estetycznych zdecydujemy się na oświetlenie powinna być to świetlówka niewielkiej mocy oddzielona od reszty terrarium tak, aby ślimaki nie mogły dostać się na jej powierzchnię i się poparzyć.

Żywienie

Dieta tych ślimaków składa się wyłącznie z roślin, których zjadają ponad 500 gatunków, więc możemy je karmić praktycznie wszystkimi gatunkami warzyw i owoców, jakie są dostępne w sklepach, więc dieta zależy praktycznie od naszej fantazji, ważne jest, aby zwierzęta miały stały dostęp do świeżego pokarmu. Ja dotychczas używałem:

• Warzywa: ogórki, marchew, ziemniaki, kabaczki, cukinie, fasola, pomidory,
• Owoce: jabłka, gruszki, śliwki, winogrona, truskawki, banany
• Liście: winogron, mleczu, jeżyn, malin, lucerny, natka pietruszki, selera

Konieczne jest podawanie wapnia, najlepszymi i łatwo dostępnymi formami są skorupy kurzych jaj, sepia (szkielety mątw), kostki wapienne sprzedawane w sklepach zoologicznych oraz kreda szkolna, którymi po roztarciu posypujemy podawany pokarm lub podłoże w terrarium.

Nie podajemy roślin zawierających szczawiany, a w szczególności sałaty. Poprzez łatwe wiązanie wapnia zaburzają funkcjonowanie organizmu, co może powodować wolny wzrost lub wytwarzanie słabej i łatwo pękającej skorupy. Unikamy też karm dla psów i kotów, które są zalecane w niektórych starszych opisach. Mogą one powodować nienaturalnie duże przyrosty ze względu na duży udział białka zwierzęcego, przy jednoczesnym wyniszczeniu układu pokarmowego i zaburzeniu gospodarki makro i mikro elementów.

Pokarm powinien być podawany na niewielkich spodeczkach, lub miskach, które z powodzeniem można zastąpić pokrywkami od słoików. Takie wystawianie jedzenia ułatwia sprzątanie oraz zapobiega jego zabrudzeniu.

Zdrowie

Leczenie i diagnozowanie chorób u ślimaków jest niemalże niemożliwe, jednakże możemy próbować. Gdy znajdziemy osobnika wykazującego jakieś zmiany na płaszczu, skorupie, lub schowanego głęboko we wnętrzu skorupy jest do jednoznacznym objawem jakieś dolegliwości. W wypadku wszystkich chorób przydatnym elementem leczenia jest przeniesienie chorych zwierząt do izolatki w postaci sterylnego terrarium lub faunaboxu.

• Choroby pasożytnicze – na wolności bardzo często atakują one ślimaki, są one żywicielami różnych stadiów rozwojowych pasożytów. Możemy się ich obawiać tylko gdy mamy okazy pochodzące z odłowu lub prowadząc hodowle na podłożu zawierającym jaja lub przetrwalniki. Zwierząt z odłowu nie ma w polskich hodowlach, więc przy odpowiednim poziomie higieny lub wysterylizowaniu podłoża niebezpieczeństwo zarażenia się przez nasze ślimaki pasożytami jest niemalże równe zeru.
• Zatrucia – możemy ich uniknąć poprzez podawanie wyłącznie nie pryskanych oraz nienawożonych roślin. Jeśli już się zdarzy zatrucie jedyne co możemy zrobić to usunięcie z terrarium pokarmu będącego przyczyną zatrucia i podanie nowego nie skażonego niczym. Zatrucie może nastąpić także poprzez wniknięcie chemikaliów z zewnątrz poprzez przenikalną w dużym stopniu skórę ślimaka, profilaktyką przed tym jest każdorazowe mycie rąk samą wodą przed wzięciem zwierzęcia do rąk.
• Uszkodzenia mechaniczne – Następują one najczęściej przy upadku lub upuszczeniu zwierzęcia z dużej wysokości na twardą powierzchnię. Najczęściej nie są one groźne i zwierze jest w stanie samo odbudować utracony fragment muszli, gdy uszkodzenie jest zbyt wielkie może wystąpić potrzeba łatania skorupy za pomocą tworzyw sztucznych, jednak jest to tylko ostateczność.

Głównym antidotum na większość z tych chorób jest uważne analizowanie tego co podajemy naszym ślimakom, oraz ostrożne obchodzenie się z nimi. Zły stan ślimaka widać najczęściej wtedy gdy jest on już w stanie agonalnym i nie ma już możliwości pomocy.

Dymorfizm płciowy

Brak, wszystkie achatiny są hermafrodytami (obojnakami).

Rozmnażanie

Stosunkowo łatwe, większość gatunków jest jajorodna. Dojrzewają w wieku od 6 miesięcy do ok. 2 lat, w zależności od diety i warunków hodowli. Ich wielkość waha się wtedy od 5 do 12 cm. Dojrzałość płciową można poznać po tym, że u ślimaka po prawej stronie płaszcza, zaraz za głową pojawia się często białe wybrzuszenie, jest to organ kopulacyjny – tak zwana miłosna strzałka. W trakcie trwającej od kilku do kilkudziesięciu godzin kopulacji następuje zapłodnienie krzyżowe, dzięki któremu może nastąpić kilka następnych lęgów, często następujących w kilkumiesięcznych przerwach. Około miesiąc później w wykopanych przez zwierze komorach lęgowych, lub na powierzchni ziemi są składane owalne jaja (zależnie od gatunku od ok. 4 mm do 2 cm średnicy, z których po około dwóch tygodniach wykluwają się młode ślimaki. Gdy znajdziemy złożone jaja możemy je pozostawić w terrarium razem z dorosłymi ślimakami, lub przenieść do innego pojemnika o podobnych warunkach. W obu wypadkach prawie ze 100% jaj wykluwają się młode, jednak zaletą przeniesienia jest to, że nie trzeba wyłapywać młodych z dużej powierzchni terrarium i to, że jajka nie zostaną zjedzone przez dorosłe osobniki. Czas inkubacji jest zależny od temperatury i może się przykładowo wahać od pięciu dni przy temperaturze 29°C do prawie trzech tygodni w 20°C. Większość z pośród achatin ulega łatwemu krzyżowaniu między sobą w dużej mierze dając w pierwszym pokoleniu płodne potomstwo. Jeśli chcemy mieć kontrolę nad składaniem jaj, możemy próbować to zrobić poprzez czasowe okresy przesuszenia terrarium, po których następowałyby okresy, w których podnosimy wilgotność, co stymuluje achatiny do rozrodu. Może być to jednak niebezpieczne – w tym roku gdy zbyt długo przesuszyłem terrarium A. iredalei większość rodzących młodych była martwa. Jedyną pewną metodą na uniknięcie nadmiernego rozmnażania jest oddzielenie od siebie osobników zdolnych do rozrodu, lub gdy już dojdzie do złożenia jaj zniszczenie ich. W żadnym wypadku nie należy wypuszczać młodych ślimaków na wolność, gdyż w naszych warunkach klimatycznych nie przetrwają one zimy, a pozatym wprowadzanie obcych gatunków fauny i flory do naszych ekosystemów jest szkodliwe i prawnie zabronione.

Zimowanie

Nie zimujemy, jednak w niesprzyjających warunkach Achatina mogą zapadać w sen letni estywację.

Uwagi

Aby utrzymać czystość należy sprzątać resztki pokarmu, oraz odchody zwierząt, co 1-2 dni zapobiega to rozwojowi pleśni, jednocześnie przy okazji można przekopać podłoże w celu sprawdzenia czy nie ma w nim nowych jaj.

W hodowlach większość osobników to mieszańce, lub osobniki źle oznaczone, w celu prawidłowego oznaczenia gatunku, lub podgatunku należy szukać odpowiedników swoich ślimaków w zbiorach muzealnych, których zdjęcia można znaleźć w Internecie. Młodych najczęściej nie da się rozróżnić, szanse na określenie przynależności rosną wraz z wiekiem i charakterystycznym wybarwieniem się przyrastającej muszli.
W ogrodach zoologicznych często są utrzymywane duże hodowle Achatina jako zwierząt karmowych, podobną rolę spełniają w Afryce, gdzie są jedzone przez tubylców.

W trakcie II Wojny Światowej były rozprzestrzeniane w tropikach jako szybko odnawiające się źródło pokarmu dla żołnierzy.

Przed wzięciem ślimaka na ręce należy je umyć, aby stopa ślimaka nie miała kontaktu z solą kuchenną, ani detergentami, których resztki często przenosimy na skórze dłoni.

 

Poszczególne gatunki

• Achatina achatina – achatina zwyczajna
• Achatina reticulata
• Achatina iredalei
• Achatina glutinosa

 

Zobacz również opis Lissachatina (Achatina) fulica

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracowali: Mateusz Rawski , Bartosz Kierończyk na podstawie własnych doświadczeń oraz informacji literatury:
Lucie Mann. How to Care for Your Giant African Land Snail, Kingdom Books Londyn 2002
Beata M. Pokryszko, Katarzyna Bulman. Mięczaki z muszlą i bez muszli. Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1994
D. G. Robinson. Achatina achatina, 22 listopada 2002
D. G. Robinson. Achatina fulica, 28 listopada 2002
Praca wspólna: Joel Floyd, Carolyn Cohen, Connie Rieherd, Dawid Robinson, Amy Roda, James Smith, Tim Stevens, Jeffrey Stibick, Fred Zimmerman. New Pest Response Guidelines. Giant African Snails: Snail Pets In the Family Achatinidae, 21 marca 2005
Artykuły te pochodzą ze strony internetowej departamentu rolnictwa USA www.aphis.usda.gov

Liczba wyświetleń: 115700