Varanus niloticus – waran nilowy

Varanus niloticus – waran nilowy

Nazwa „waran” została użyta po raz pierwszy w 1820 r. przez niemieckiego przyrodnika prof. Blasiusa Merrema właśnie w stosunku do waranów nilowych.

Jest jednym z 4 gatunków zamieszkujących Afrykę (Varanus albigularis, Varanus exanthematicus, Varanus griseus, Varanus niloticus) , należy do największych jaszczurek Czarnego Lądu.

I niestety jako gatunek inwazyjny występuje też na terenie USA w stanie Floryda gdzie wraz z pytonem tygrysim stanowią ogromne zagrożenie dla rodzimej fauny w tym dla jaj i młodych żółwi morskich, Malaclemys terrapin, Gopherus polyphemys, dla młodych aligatorów Alligator mississippiensis i krokodyli Crocodylus acutus (Campbell 2003, Enge i współ. 2004).

Zamieszkuje różne środowiska w tym lasy, sawanny, bagna i namorzyny. Zazwyczaj spotykany w pobliżu zbiorników wodnych – rzek, jezior, stawów (Steel 1996). Spotykany równie często w okolicach osiedli ludzkich i pól uprawnych.

Z racji swej oportunistycznej natury nie pogardzą żadnym pokarmem od owadów i innych bezkręgowców (ślimaki z rodzaju Achatina to ich przysmak), płazy, ryby, gady, ptaki i ich jaja, odpadki i ludzkie odchody (Sprawls i współ. 2002).

Dieta młodych waranów nilowych składa się przede wszystkim z bezkręgowców – pająki i prostoskrzydłe to ok 45% diety tak wynika z przeprowadzonych badań zawartości żołądków u osobników z terenów Black Volta River w Ghanie (D. Bennett 2002).

Ich piękna i wyjątkowo trwała skóra jest przedmiotem handlu – w 1988 r. z terenów Mali, Ghany, Kamerunu i Sudanu wyeksportowano do Europy (zwłaszcza do Francji) aż 700 000 sztuk (Luxmoore i Groombridge 1990).

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Rodzina: Varanidae – waranowate
Rodzaj: Varanus
Podrodzaj: Polydaedalus
Gatunek: Varanus niloticus

Synonimy

Lacerta monitor LINNAEUS 1758: 201 (nomen rejectum)
Lacerta nilotica — LINNAEUS 1766: 369
Stellio saurus LAURENTI 1768: 56
Lacerta capensis SPARRMAN 1783: 749
Lacertus tupinambis LACÉPÈDE 1788 (in part)
Tupinambis elegans DAUDIN 1802 (in part)
Tupinambis stellatus DAUDIN 1802 (in part)
Tupinambis ornatus DAUDIN 1803: 353
Monitor niloticus — LICHTENSTEIN 1818
Monitor pulcher LEACH in BOWDICH 1819
Varanus niloticus — FITZINGER 1826: 50
Varanus niloticus — DUMÉRIL & BIBRON 1836: 476
Monitor elegans senegalensis SCHLEGEL 1844
Varanus ornatus — GRAY 1845
Varanus niloticus — BOULENGER 1885: 317
Varanus niloticus — SCHMIDT 1919: 485
Varanus (Polydaedalus) niloticus — MERTENS 1942
Varanus (Polydaelus) niloticus ornatus — MERTENS 1942
Varanus niloticus — AUERBACH 1987: 136
Varanus niloticus — DE LISLE 1996: 131
Varanus ornatus — BÖHME & ZIEGLER 1997
Varanus (Polydaedalus) ornatus — SCHMITZ et al. 2000
Varanus niloticus — AST 2001
Varanus ornatus — PAUWELS et al. 2004
Varanus niloticus — TRAPE, CHIRIO & TRAPE 2012
Varanus (Polydaedalus) ornatus — BUCKLITSCH et al. 2016: 50
Varanus (Polydaedalus) niloticus — BUCKLITSCH et al. 2016: 50
Varanus ornatus — PAUWELS et al. 2016
Varanus niloticus — SPAWLS et al. 2018: 309
Varanus ornatus — PAUWELS et al. 2019

źródło reptile-database.org

Długość życia

Około 15 lat i więcej (Bartlett 1996).

Aktywność

Waran nilowy tak jak i inne warany jest jaszczurką o aktywności dziennej.

Wygląd

To duże o imponującym wyglądzie jaszczurki mogące osiągać powyżej 2 m długości całkowitej, choć to przypadki sporadyczne i zwykle ich długość w warunkach terraryjnych nie przekracza 170 cm. O bardzo atrakcyjnym brązowym lub szaro-zielonym ubarwieniu z kremowo-żółtymi plamami lub pasami na grzbiecie i kończynach i z żółto-zielonymi plamami na głowie, co czyni je jednymi z najpiękniejszych dużych waranów. O dość szczupłym, dobrze umięśnionym tułowiu, z niedużą trójkątnie zarysowaną głową oraz długą szyją. Posiadają silne kończyny z ostrymi pazurami, którymi bez trudu potrafią rozszarpać swoją zdobycz oraz kopać w ziemi (np. w poszukiwaniu jaj) oraz dobrze umięśniony i bocznie spłaszczony ogon ułatwiający im pływanie.

Terrarium

Wiele osób podejmujących pochopną i nieprzemyślaną decyzję o kupnie warana nie zdaje sobie sprawy, że po kilku latach z małej jaszczurki wyrośnie potężny waran wymagający ogromnego i solidnego terrarium oraz znacznej ilości pokarmu. Budowa, ogrzewanie, wyżywienie i ewentualna opieka weterynaryjna generuje wysokie koszty utrzymania.
Dla dorosłego osobnika zaleca się terrarium o powierzchni dna 8 m² oraz 2,5m wysokości. Musi być ono odpowiednio wyposażone w solidne konary, pnie i skały umożliwiające wspinaczkę oraz spełniające rolę kryjówek, w których waran będzie mógł się schronić.

Niezbędnym elementem wyposażenia jest basen, na tyle duży aby waran mógł swobodnie się w nim cały zanurzyć. Przy instalacji należy wziąć pod uwagę fakt, że waran prócz gaszenia pragnienia i zażywania kąpieli będzie się w nim wypróżniał, a wodę trzeba będzie często zmieniać i czyścić cały basen. Idealnym rozwiązaniem więc byłoby podłączenie basenu do odpływu kanalizacji co znacznie ułatwi nam te czynności. Przy czym ograniczy stres jaszczurki, a nam zapewni bezpieczeństwo i zmniejszy zagrożenie ataku ze strony podopiecznego.

Waran nilowy tak jak inne warany podobnej wielkości np. Varanus albigularis czy też Varanus salvator osiąga dużą wagę i sporą siłę więc zarówno terrarium jak i całe wyposażenie musi być bardzo solidnie wykonane, a elementy wystroju odpowiednio przymocowane.

Nie należy zapominać, że wszystkie warany są wyjątkowo inteligentnymi i ruchliwymi jaszczurkami o dużych potrzebach eksploracyjnych, wymagają więc zróżnicowanego wystroju, który z pewnością zwiększy im przestrzeń życiową, umożliwi penetrację terenu, a tym samym zapewni dobrą kondycję zarówno psychiczną jak i fizyczną.

Oświetlenie

12 godzin dziennie. UVB 8-10%.

Temperatura

W dzień należy utrzymywać gradient temperatur na poziomie 27-32°C , a pod promiennikiem nawet do 40-45°C. Nocą temperatura powinna spaść do 20-25°C.

Wilgotność

Wilgotność należy utrzymywać na poziomie 70-90%.

Żywienie

Młode warany z racji swojego szybkiego metabolizmu karmimy codziennie podając im bezkręgowce takie jak świerszcze, karaczany czy szarańcze, możemy także uzupełnić ich dietę o złapany plankton łąkowy. Bezkręgowce posypujemy wapniem i raz w tygodniu uzupełniamy dietę w witaminy. Oczywiście w warunkach niewoli nie jesteśmy w stanie odzwierciedlić w pełni ich naturalnej diety. Dlatego tak ważna jest różnorodność podawanego pokarmu; jest to niezwykle istotne dla zapewnienia prawidłowego rozwoju, dobrej kondycji i zdrowia wszystkich gadów. Wraz z szybkim wzrostem dietę jaszczurek poszerzamy o jaja, ryby, drób czy gryzonie. Dobrym rozwiązaniem jest założenie hodowli bezkręgowców (np. ślimaków Achatina). Na okres zimowy warto zgromadzić zapas ślimaków skorupowych np.winniczki (poza okresem ochronnym) i wstężyki. Jako urozmaicenie diety możemy podawać podroby zwierzęce (wątróbka czy serce). W terrarium większe warany karmimy kilka razy w tygodniu nie doprowadzając do ich otłuszczenia.

Nie podajemy wszelkich karm przeznaczonych dla psów czy kotów!!!

Rozpoznawanie płci

Jak w przypadku innych waranów trudne i wymaga diagnostycznego badania: endoskopii, usg, rtg lub sondowania. U większych osobników w przypadku samców podczas wypróżniania można zauważyć hemipenis wychodzący z kloaki. Dorosłe samce są większe i mają masywniejsze głowy oraz grubszą nasadę ogona.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową warany nilowe osiągają przy dł.całkowitej ok 90 cm.(Pianka i Green). Należy jednak pamiętać, aby nie dopuszczać zbyt wcześnie samic mimo iż osiągnęły dojrzałość, może to spowodować śmierć samicy w wyniku zatrzymania jaj lub wycieńczenia podczas ich składania. W naturze samica składa od 20 do 60 jaj (maksymalną ilość jaj mogą złożyć jedynie wyjątkowo duże samice i będące w doskonałej kondycji) w wykopanej przez siebie jamie lub w kopcu termitów, większość jaj waży w granicach 46-52 g i mierzy około 6x4cm. Inkubacja w warunkach naturalnych może trwać nawet i 10 miesięcy (Branch 1998, Borquin 1991). W warunkach terraryjnych samica składa zwykle kilkanaście jaj, które inkubujemy w wilgotnym substracie (wermikulit, perlit lub ich mieszanka). Czas trwania inkubacji przy temp 28-30°C to 129-175 dni. Wyklute warany mierzą 20-30 cm długości, a ich odchowanie nie powinno sprawiać problemów opiekunowi.

Podsumowanie

Gatunek ten często kupowany jest przez ludzi pod wpływem impulsu na giełdach terrarystycznych jako młode, bardzo atrakcyjnie ubarwione jaszczurki lub też po obejrzeniu filmów w Internecie na których widać te warany spacerujące po mieszkaniu lub spędzające czas na rękach swoich opiekunów. Przypadki spokojnych i oswojonych okazów należą do ogromnej rzadkości i nie należy się tym kierować przy zakupie.
Z kilku gatunków waranów jakie miałem przyjemność i okazję hodować Varanus niloticus sprawiał mi najwięcej problemów. Są to bardzo nieufne i płochliwe jaszczurki, a jednocześnie agresywne i jeżeli nie mają do dyspozycji dużego terrarium i możliwości ucieczki stają się agresywne uderzając z dużą precyzją ogonem – uderzenie nie należy do przyjemnych, a wręcz jest bolesne; nie zawahają się też przed użyciem swoich zębów. W przypadku ugryzienia może dojść do szczękościsku (jednym ze sposobów zwolnienia uścisku jest polanie pyska warana wysokoprocentowym alkoholem np. wódką bądź spirytusem). Warany te są bardzo podatne na stres co pokazują w momencie ich schwytania, chociażby poprzez wydalanie ekskrementów na opiekuna – to kolejny przykład gatunku, którego bronią defensywną jest defekacja.

Reasumując, mimo swego niezaprzeczalnego piękna, dostępności oraz kusząco niskiej ceny jest to jeden z najmniej odpowiednich gatunków waranów do hodowli w domu. Po kilkunastu miesiącach z pięknej, uroczej i małej jaszczurki wyrasta duży inteligentny i niebezpieczny gad o ogromnej sile i niepohamowanej agresji przy którym obsługa staje się koszmarem. Wtedy opiekun stara się rozwiązać problem sprzedając lub oddając za darmo jaszczurkę, która stała się ciężarem tłumacząc się przyczynami osobistymi. Chociaż i tak jest to lepsze rozwiązanie od męczenia tych zwierząt i ich wegetacji w ciasnych terrariach. Dlatego też nie polecam tego gatunku nikomu kto nie jest w stanie zapewnić odpowiednich warunków oraz nie posiada doświadczenia.

Powyższy opis powinien zmusić potencjalnego nabywcę do refleksji czy podoła tak trudnemu zadaniu jakim jest domowa hodowla dużego, nieposkromionego w swej agresji i potencjalnie niebezpiecznego gada jakim jest Varanus niloticus.

 

Opracowanie i źródła informacji
Podziękowania dla Piotra „kurimu” i Sebastiana „varanus”.
Opracowanie

Łukasz Matyja ” terra_2006″
na podstawie własnych doświadczeń w chowie oraz
Varanoid Lizard of the World E.Pianka, D.King i R.King
Little Book of Monitor Lizard D.Bennett
Journal of Herpetology 2002
USDA National Wildlife Research Center

Liczba wyświetleń: 11183