Pogona vitticeps – agama brodata

Agama brodata – Pogona vitticeps

Agama brodata jest jedną z najpopularniejszych jaszczurek hodowanych w terrariach.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Brodatka środkowoaustralijska (obecnie obowiązująca nazwa), Agama brodata (nazwa powszechna), Brodatogama kontynentalna
Nazwa angielska: Bearded dragon, Central bearded dragon, Inland bearded dragon
Nazwa niemiecka: Bartagame, Streifenköpfige Bartagame, Farbbartagame
Nazwa czeska: Agama australská, Agama vousatá
Nazwa francuska: Dragon barbu, Agame barbu

Synonimy

• Amphibolurus vitticeps Ahl, 1926

Systematyka

Agamy brodate czyli z łaciny Pogona vitticeps są jednym z większych przedstawicieli rodzaju Pogona, obejmującego obecnie 7 gatunków.  Należą do rodziny agamowatych (Agamidae) do podrodziny Amphibolurinae.

Długość życia

Agamy utrzymane w dobrych warunkach żyją około 10-12 lat, najstarsza agama według rekordów Guinnessa przeżyła 18 lat i 237 dni 4 . Istnieją także doniesienia o starszych 19- i 21-letnich agamach, ale nie zostały one dostatecznie udokumentowane. W naturze agamy żyją znacznie krócej, od 3 do 8 lat. Warto zaznaczyć, że w ostatnim czasie długość życia tych zwierząt w niewoli również się skróciła i coraz rzadziej można spotkać osobniki starsze niż 7-8 lat. Jest to spowodowane wieloma czynnikami, między innymi błędami opiekunów takimi jak brak odpowiedniej diety czy nieutrzymywanie odpowiednich warunków w terrarium.

Wygląd

Agamy brodate to jaszczurki osiągające 35-50 cm długości ciała, osobniki odmiany German Giant mogą osiągać nawet do 60 cm długości. Waga dorosłych agam brodatych waha się w granicach 300-500 g powyżej 500g to najczęściej osobniki z nadwagą, albo agamy wyjątkowo duże (powyżej 50 cm). Ich ubarwienie jest zmienne od brązowego, poprzez czerwone, pomarańczowe, żółte, a nawet białe w zależności od odmiany. W odpowiedzi na temperaturę środowiska, a także w zależności nastroju agamy mogą zmieniać swoje ubarwienie na nieco ciemniejsze, lub jaśniejsze. Najlepiej wybarwione stają się po ciepłej kąpieli. Wzdłuż ciała agamy, a także na brodzie znajdują się kolce.

Odmiany barwne

Hodowla agam brodatych sięga lat 70-tych kiedy to po raz pierwszy agamy trafiły do hodowli. Od tego czasu do dnia dzisiejszego pojawiło się wiele odmian agam brodatych. Żeby je trochę usystematyzować odmiany można podzielić na recesywne, czyli takie które dziedziczą się za pomocą jednego genu. U tych odmian występują heterozygoty (w skrócie zwane często het), czyli osobniki posiadające zróżnicowane allele danego genu (np. Aa). W praktyce oznacza to, że osobniki są nosicielami danego genu (opisywane jako np. het trans) i jeśli skrzyżuje się takiego osobnika z drugim osobnikiem który jest nosicielem tego samego genu, to u części potomstwa taki gen się ujawni (w tym przykładzie będą to osobniki trans)… czytaj więcej

Występowanie

Australia (od środkowego Queenslandu po południowo wschodnie tereny Terytorium Północnego).

Biotop

Naturalnym środowiskiem zamieszkiwanym przez agamy brodate są sawanny, stepy oraz kamieniste pustynie i półpustynie. Są to tereny często porośnięte krzewiastymi gatunkami akacji i eukaliptusa tworzące formację roślinną zwaną scrub. Agamy potrafią bardzo dobrze się wspinać, spędzając tyle samo czasu na drzewach, czy ogrodzeniach w pobliżu siedzib ludzkich, co przy ziemi. Wspinanie pozwala agamom widzieć większą część okupowanego terenu, a wyższe miejsca stanowią często także bardziej dogodne miejsca do wygrzewania się na słońcu. Agamy wygrzewają się na wolności najczęściej w godzinach porannych i wczesnym wieczorem, w południe gdy słońce świeci najmocniej agamy wycofują się do swoich kryjówek.

Ochrona gatunkowa

Agama brodata jest chroniona w Australii, skąd pochodzi. Każdy stan posiada własne regulacje co do tego, czy wolno hodować agamy. Najczęściej wymagane jest dostanie licencji przed zakupem, która pozwala na posiadanie agamy (i innych gadów) 20 . Nie istnieje żadna inna ochrona międzynarodowa.

Aktywność

Agamy brodate to typowo dzienne jaszczurki. Do prawidłowego funkcjonowania wymagają odpowiedniego, mocnego oświetlenia w terrarium. Światło w terrarium powinno być włączone na ok. 10-14h (krócej zimą, dłużej latem), najwygodniej jest zastosować jakiś programator czasowy.

Zachowanie

• Kopulacja (patrz: Rozmnażanie i rozwój – kopulacja i ciąża)
• Pseudokopulacja – jest to kopulacja pomiędzy dwoma samicami, zdarza się najczęściej u agam, gdzie jedna samica dominuje nad drugą.
• Waving – charakterystyczne dla agam machanie łapką i powolne zataczanie kręgu w powietrzu, najczęściej obserwowane przy agamach brodatych które dopiero się poznały, agamy często też machają do nowego właściciela. Jest to najprawdopodobniej oznaka podporządkowania się, niepewności i pokazania drugiej agamie swojej obecności.
• Lizanie, dotykanie wszystkiego językiem – dotyk językiem w przypadku agam służy jako węch. Agamy dotykają elementu, który chcą powąchać językiem, a następnie przenoszą ten zapach na tak zwany narząd Jacobsona (narząd przylemieszowy), który znajduje się wewnątrz pyska na podniebieniu.
• Zaniepokojenie – przestraszenie się agamy może być ukazywany w dwojaki sposób. Agama brodata  może przybrać postawę obronną rozpłaszczyć swój grzbiet i ustawić go pod kątem tak aby ukazywała się większa, do tego agama otwiera pyszczek i grozi że ugryzie. Czasami agamy też delikatnie syczą. Nowo nabyte agamy nie lubią być dotykane, muszą do tego się przyzwyczaić. Drugą opcją jest zmiana koloru ubarwienia na ciemniejszy. Ciemnieje głównie ogon i broda, a sama agama brodata ucieka i chowa się przestraszona po kątach.
• Odczuwanie bólu – gdy agama brodata jest chora i odczuwa ból robi się ciemniejsza, broda przyjmuje wręcz czarne kolory, ciemnieje także końcówka ogona. Sama agama brodata jest ospała, mało aktywna, należy wtedy niezwłocznie udać się z nią do weterynarza.
• Wspinanie się – wbrew pozorom agamy bardzo chętnie lubią się wspinać i obserwować co dzieje się poniżej. W naturze często można spotkać agamy na powalonych kłodach, niekiedy agamy wspinają się aż na gałęzie drzew.

Terytorializm

Agamy brodate pomimo tolerowania się nawzajem w grupach, są gatunkiem terytorialnym. Nie trzeba hodować agam w grupach, agamy bardzo dobrze czują się będąc utrzymywane w pojedynkę, a zapewniając odpowiednie warunki i poświęcając im trochę naszej uwagi nadal są bardzo aktywne i ciekawskie. Agamy mogą być ospałe niezależnie od tego czy są trzymane w grupach, czy w pojedynczo i zależy to najczęściej od warunków panujących w terrarium (oświetlenie, odpowiednio duże terrarium, odpowiednia dieta, zdrowie agamy, odpowiednia ilość wysp ciepła i kryjówek itd.), a nie od ilości agam w terrarium. Trzymanie kilku agam jest możliwe, niemniej decydując się na kilka osobników w jednym terrarium musimy spełnić szereg warunków. Przede wszystkim terrarium powinno być odpowiednio duże. W grupach najlepiej jest trzymać same samiczki, samce wygodniej trzyma się osobno. Samiczki muszą się „dogadywać” między sobą, należy zwracać szczególną uwagę na jakiekolwiek walki pomiędzy samiczkami, oznaki dominacji jednej z agam nad drugą, pseudokopulacje pomiędzy dwoma samiczkami i być w każdej chwili gotowym na oddzielenie jednej agamy od drugiej. Agamy muszą być podobnych rozmiarów, najlepiej łączyć agamy dorosłe (lub takie powyżej 30-35 cm). Łączenie dużej agamy z mniejszą zazwyczaj skutkuje paniką u mniejszego osobnika, jego zdominowaniem, odmawianiem jedzenia (nawet wtedy gdy agamy widzą się tylko przez szybę). Jeśli dorosła agama brodata ma dostęp do malucha, to może potraktować go jak pokarm.

Niektórzy hodowcy trzymają też swoje agamy w haremach, czyli jeden samiec i kilka samic. Taki układ jest niekorzystny z kilku względów. Nie mamy kontroli nad rozmnażaniem agam, samice są ciągle stymulowane do produkcji nowych jaj. Drugie terrarium jest i tak konieczne na czas składania jaj przez samicę, aby zapewnić jej spokój w tym krytycznym momencie, a przecież równie dobrze można wykorzystać je do trzymania samca osobno. Samiec stale nęka samice swoimi zalotami, samice nawet w najbardziej przestronnym. Z tego też względu nie należy trzymać agam w parach.

Oswajanie

• Oswajanie jaszczurek

Trudność hodowli

Agama brodata jako pierwsza jaszczurka
Agamy brodate to dość popularny gatunek jaszczurki spotykany w wielu prywatnych hodowlach. Swoją popularność zyskały głównie dzięki dużej ilości odmian, przyjaznemu usposobieniu, łatwemu rozmnażaniu, a także dużą odpornością na błędy w ich hodowli (co oczywiście nie oznacza, że powinniśmy je popełniać). Dlatego też często są polecane na pierwszą jaszczurkę.

Należy jednak pamiętać, że agamy brodate są dość dużą jaszczurką, przez co będą wymagały dość sporych rozmiarów terrarium, a także specjalistycznego oświetlenia, które wiąże się z wydatkami. Całość często kosztuje o wiele drożej niż sama jaszczurka. Jeśli nie możemy zapewnić odpowiednich warunków, nie posiadamy miejsca, albo poszukujemy tańszego rozwiązania to polecam zerknąć na inne równie piękne jaszczurki, jak np. karłowata agama brodata (u której powoli zaczynają pojawiać się nowe odmiany barwne na rynku), a także eublefar (gekon) lamparci, gekon orzęsiony, legwan obrożny, czy nawet małe gekony płaczące. W świecie terrarystyki istnieje bardzo duży wybór jaszczurek spełniających rożne wymagania wystarczy poszukać… czytaj więcej

Zakup

Wbrew pozorom zakup pierwszej agamy (jak i każdej innej jaszczurki) polecam rozpocząć od przygotowania odpowiedniego terrarium (patrz: Terrarium). W przypadku tego gatunku terrarium to największy koszt, który poniesiemy. Przygotowanie dużego, docelowego terrarium w pierwszej kolejności pozwoli uniknąć wielu popełnianych błędów, a także zapewni dobry start świeżo zakupionej, często młodej, agamie. Zakup agamy w pierwszej kolejności skutkuje tym, że nie jesteśmy na nią przygotowani, posiadamy małe, przejściowe terrarium, słabą lampę UVB, równie często nie zdajemy sobie sprawy z wydatków jakie nas czekają w związku z budową właściwego terrarium, przez co jego budowa zaczyna się przeciągać, idziemy na niewłaściwe kompromisy np. zmniejszając wielkość terrarium i przestrzeń życiową agamy. Pierwsza, często młoda, agama brodata wymaga dużych dawek UVB by móc się odpowiednio rozwijać, urosnąć do odpowiednich rozmiarów. Posiadanie docelowego terrarium od samego początku pozwoli agamie na swobodne wybieganie się, a także na oswojenie się z miejscem, w którym zamieszka, dzięki czemu uniknie się stresu związanego z ciągłą zmianą otoczenia i konieczności ponownego oswajania, czy problemów z brakiem apetytu. Podczas kupna nowej agamy brodatej często towarzyszą pytania, czy lepiej jest kupić młodą agamę brodatą, czy też dorosłą, albo jakiej płci powinna być pierwsza agama brodata? Na te pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi, a przy zapewnieniu dobrych warunków nie powinno być większych problemów z żadną z nich. To na co naprawdę warto zwrócić uwagę, to zdrowie agamy, którą chcemy kupić. Jak zatem kupić zdrową agamę brodatą? Kupując agamę warto zwrócić uwagę na warunki w jakich agama brodata była przetrzymywana, należy sprawdzić czy agama brodata nie jest wychudzona, czy nie posiada ubytków palców, ogona, a także czy agama brodata nie przymyka oczu, nie jest ospała.

Terrarium

Lampy UVB: Strefa Fergusona 3 i 4

Terrarium dla agam brodatych często jest ich domem przez wiele lat, dlatego warto zadbać o to aby już na starcie było to terrarium jasne, odpowiednio duże i jak najlepiej wyposażone. W ten sposób agama brodata już na starcie będzie się prawidłowo rozwijała i urośnie do maksymalnych swoich rozmiarów….czytaj więcej

Żywienie

Agamy brodate są gatunkiem wszystkożernym. W hodowli powinny być karmione zarówno pokarmem zwierzęcym, jak i roślinnym. Mówi się o tym, że pokarm roślinny powinien stanowić 40%, 50%, a nawet 80% diety¹³ (dorosłego osobnika).  Przez wiele lat w warunkach domowych agamy karmiono głównie samymi owadami z niewielkim dodatkiem pokarmu roślinnego, często nawet bez żadnego dodatku roślin lub zastępując rośliny zielone owocami i warzywami. Dziś wiadomo, że takie praktyki wpływają niekorzystnie na organizm tych zwierząt i znacząco skracają długość ich życia. Najważniejszym czynnikiem przy doborze odpowiedniej ilości roślin w diecie jest wiek agamy. Maluchy do ok 4 miesiąca życia powinny otrzymywać ok 10% pokarmu roślinnego w diecie. Jest to idealny czas aby powoli i bez pośpiechu przyzwyczaić malca do jedzenia roślin… czytaj więcej

Dymorfizm płciowy

Płeć u agam brodatych najłatwiej rozpoznać uginając ogon ponad grzbiet agamy. Jeśli u nasady ogona, zaraz nad kloaką, widać dwa wybrzuszenia (hemipenisy) jest to samiec, jeśli jedno na środku samica. Podczas określania płci (albo robienia zdjęcia do oznaczenia) warto jest się tak ustawić, żeby źródło światła padało z boku, wtedy wypukłości są najmocniej widoczne. U świeżo wyklutych agam można w podobny sposób określić płeć prześwietlając ogon podręczną latarką. Obecność, lub brak hemipenisów to najpewniejszy sposób na określenie płci u agam brodatych. Trzeciorzędowe cechy płciowe, takie jak masywniejsza głowa, broda oraz budowa ciała, ostrzejsze brzegi głowy, szerszy ogon u nasady, a także bardziej wyraźne pory udowe u samców, to cechy którymi nie należy się nadto sugerować (nie dają 100% pewności). Czasami bywają dość subiektywne i ciężkie do odróżnienia dla niewprawnego oka, a czasami można trafić na osobniki nie wpisujące się w powyższy podział.

Płeć agam brodatych można określić w każdym wieku, niemniej u młodszych osobników wypukłości są po prostu mniejsze, co może czasami stanowić problem dla niedoświadczonej osoby (trudniejsze wydaje się zazwyczaj określenie samicy niż samca).

Rozmnażanie

Rozmnażanie agam brodatych powinno być procesem przemyślanym i odpowiednio wcześnie zaplanowanym. Jeśli zastaniemy jaja, nie jesteśmy na nie przygotowani i nie posiadamy odpowiedniego inkubatora, czy też miejsca na odchów młodych, to nie ma nic złego w tym żeby te jaja wyrzucić. Agamy brodate mnożą się bardzo łatwo i wydają na świat mnóstwo potomstwa, co już na dzień dzisiejszy jest problematyczne… czytaj więcej

Zdrowie

Agamy brodate, jak każde inne zwierzęta mogą zachorować, niekiedy ma to związek z niewłaściwymi warunkami w terrarium, ale nie zawsze jest to wina właściciela, agamy czasami chorują i nie da się tego przewidzieć. Żeby zgłębić wiedzę na temat chorób agam i ogólnie jaszczurek polecam zerknąć na dział jaszczurki – weterynaria, gdzie na bieżąco są dodawane nowe artykuły… czytaj więcej

Zimowanie

Zimowanie w przypadku agam brodatych jest ich naturalną odpowiedzią na zbliżające się niekorzystne warunki środowiskowe. W Australii zima przypada na okres od czerwca do sierpnia, w którym to temperatury spadają do ok. 14-16°C (w nocy nawet do 10°C)¹⁷. Agamy zimują w tym czasie przez okres ok. 2-3 miesięcy zakopując się w norach. W hodowli, tak samo jak w naturze jaszczurki mogą wyczuć zbliżającą się zimę (głównie spadek temperatur zarówno tych w dzień, jak i w nocy), w okresie późnojesiennym i zimowym. Symptomami wskazującymi na chęć do zimowania u agam brodatych jest:
– Zmniejszenie aktywności,
– Mniejszy apetyt, albo odmowa przyjmowania pokarmu,
– Przyjmowanie ciemniejszych barw,
– Chowanie się w chłodniejszych miejscach,
– Kopanie i przysypianie zarówno w chłodniejszych miejscach, jak i pod promiennikiem… czytaj więcej

Uwagi

Podobnie hodujemy inne agamy z rodzaju „brodatych” (Pogona sp.) – Pogona nuchalis, Pogona minior, Pogona henrylawsoni, które z rzadka dostają się do naszych terrariów od terrarystów z Niemiec czy Czech.

Opracowanie

Opracowanie i źródła informacji

Krzysztof Lis (Vulpes90)

Poprawki i uzupełnienia Agnieszka Oborska

– Pogona.pl
Strona ta często nazywana jest biblią dla hodowców agam brodatych, zawiera wiele podstawowych, przydatnych informacji na temat gatunku i mimo, że od jakiegoś czasu nie jest aktualizowana warto się z nią zapoznać.

Biblografia

Liczba wyświetleń: 211061