Chlamydosaurus kingii – agama kołnierzasta

Chlamydosaurus kingii – agama kołnierzasta

 

Systematyka

Agama kołnierzasta (Chlamydosaurus kingii Gray, 1825) jest jaszczurką należącą do rodziny agam (Agamidae). Jest jedynym gatunkiem w rodzaju Chlamydosaurus. Wszystkie populacje należą do podgatunku nominatywnego Chlamydosaurus kingii kingii.

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Frilled lizard, Frill necked Lizard

Nazwa niemiecka: Kragenechse

Nazwa czeska: Agama limcová

Nazwa hiszpańska: Dragón crestado

Nazwa francuska: Lézard ŕ collerette

Nazwa włoska: Clamidosauro ornato

Nazwa rosyjska: Plaszczenosnaja jaszczerica

Nazwa holenderska: Grijze Kraaghagedis

Nazwa węgierska: King galérosgyíkja

Nazwa szwedzka: Kragagam

Nazwa w języku Aborygenów: ekemb oraz egemb

Długość życia

Długość życia w niewoli jest słabo rozpoznana i mało jest danych na ten temat. Przyjmuje się, że żyją co najmniej 12 lat. Wiadomo na pewno, że jeszcze 9-letnie samice są zdolne do rozrodu.

Wygląd

Szczególną cechą agamy kołnierzastej jest posiadanie specjalnego fałdu skórnego (kołnierza) wokół tylnej części głowy podtrzymywanego przez chrzęstne przedłużenie kości gnykowej. Język jest zaokrąglony i wsparty przez szereg kości i mięśni formujących szkielet gnykowy. Odpowiednie połączenie z żuchwą i szereg mięśni występujący w tej okolicy wzmacnia okolice przełyku przy jedzeniu, piciu i oddychaniu oraz powoduje stawanie kołnierza. Gdy zwierzę jest nagle przestraszone otwiera pysk i naciąga mięśnie powodując rozpostarcie kołnierza. W normalnych warunkach kołnierz jest złożony i leży pozginany wzdłuż ciała. Średnica rozpostartego kołnierza u największych osobników osiąga 35 cm. Podnoszenie kołnierza u dorosłych agam ma miejsce w czasie godów, u młodych jest częstsze i występuje często np. w czasie jedzenia. Tylko w czasie maksymalnego rozpostarcia kołnierza można zobaczyć barwę i plamki które się na nim znajdują (czerwone, żółte, czarne i białe). Są one kontrastowe w porównaniu z szarawo-brązowym ciałem. Kończyny przednie są krótsze niż tylne.

Wygląd

Samce osiągają długość całkowitą – 95 cm (bez ogona – 28 cm). Wyjątkowo w naturze spotyka się osobniki przekraczające 1 metr długości. Samice pozostają mniejsze. W hodowli najczęściej wymiary dorosłych osobników wahają się w granicach 55-90 cm. Samce ważą do 950 g, samice do 400 g.

Występowanie

Występuje w północnej i północno-wschodniej Australii (w trzech stanach Australii) oraz na południowych obrzeżach Nowej Gwinei. Formy z poszczególnych rejonów różnią się nieco morfologicznie, nie podzielono ich jednak dotąd na różne podgatunki.

Cechy szczególne

Agama kołnierzasta posiada szczególnie dużo specyficznych cech związanych zarówno ze swoim wyglądem jak i zachowaniem. Większość z nich omówiono w poszczególnych częściach niniejszego opisu. Charakterystyczny kołnierz u młodych zwierząt jest często rozkładany, szczególnie w czasie karmienia, przestrachu, agresji. Łączy się z otwieraniem pyska. U starszych pełne rozpościeranie kołnierza jest rzadsze i u dorosłych występuje wyłącznie w okresie godowym. W warunkach naturalnych rozpostarty kołnierz i otwarty pysk stanowi sposób ochrony przed zagrożeniem i jest w stanie przestraszyć nawet dużego drapieżnika. W takiej sytuacji jaszczurka korzystając z zaskoczenia agresora ucieka szybko na drzewo.

Kończyny tylne agamy kołnierzastej są blisko dwa razy dłuższe niż przednie. Jest to związane z utrzymywaniem spionizowanej (w stosunku do podłoża) postawy w czasie odpoczynku (agamy wybierają do tego celu tylko lekko pochylone, niemal pionowe gałęzie) gdzie kończyny tylne stanowią główne podparcie oraz ze sposobem ucieczki. Agama kołnierzasta biega na ziemi dość szybko i tylko na dwóch, tylnych kończynach.

Aktywność

Jaszczurka ta jest zwierzęciem dziennym. W warunkach naturalnych najliczniej jest widziana w czasie pory deszczowej, w okresie od grudnia do kwietnia. Wynika to z faktu, że agamy często po deszczu opuszczają gałęzie i żerują na ziemi polując na liczne w tym okresie owady. W trakcie pory suchej (od maja do września) zwierzęta są spotykane bardzo rzadko. Ostatnie odkrycia wskazują, że o tej porze roku agamy ukrywają się wśród liści wysoko w koronach drzew i bardzo rzadko zmieniają pozycję. Temperatura ciała zwierząt i powietrza często sięga w tym czasie 40°C. Dla tych nadrzewnych jaszczurek pokryte gęstymi liśćmi gałęzie są jedynym miejscem ochrony przed wysoką temperaturą. W czasie pory suchej agamy jedzą zaledwie połowę tego co w porze wilgotnej. Jaszczurki redukują w tym czasie swoją metabolizm przez ograniczenie ruchliwości, interakcji socjalnych (np. rozrodu), aktywność trawienną. Przy zachowaniu tempa metabolizmu na poziomie pory wilgotnej skutkuje utratą 1/3 wagi ciała i powoduje śmierć z głodu.

W naturze blisko 90% czasu agamy te spędzają na drzewach, pozostałe 10% na żerowaniu na ziemi. Również w terrarium większość część dnia siedzą nieruchomo na gałęziach, zdecydowanie ożywiając się w czasie karmienia lub starć o terytorium.

Biotop

Agamy kołnierzaste żyją na otwartych przestrzeniach porośniętych krzewami, w prześwietlonych, suchych lasach. 90% swojego życia spędzają na drzewach i krzewach. Nie mają stałych miejsc odpoczynku, można je spotkać w różnych miejscach: na powalonych drzewach, na ziemi, na budowlach termitów. W przypadku zagrożenia na gałęzi agamy chowają się na przeciwległą w stosunku do agresora stronę gałęzi i przylegają do niej całym ciałem. Jeśli decydują się na ucieczkę schodzą w dół gałęzi ale nie głową w dół lecz przesuwają się tylną częścią ciała do dołu i dopiero bezpośrednio nad ziemią odwracają się, zeskakują i uciekają tylko na tylnych kończynach. Agamy kołnierzaste występują najczęściej na terenach porośniętych przez takie gatunki jak: Eucalyptus tetrodonta, E.porrecta, E.miniata, Xanthostemum paradoxus, Livistona humilis, Calytrix sp. Natomiast unikają wspinania się na Melaleuca sp., Pandanus spiralis, Eucalyptus contertiflora.
Bieg na dwóch kończynach agamy kołnierzaste stosują przy ucieczce oraz w czasie pościgu za pasikonikami. Młode natomiast biegają zawsze na wszystkich czterech kończynach.
Badania z użyciem przekaźników radiowych wykazały, że agamy przebywają na ziemi rzadko i nawet polując na naziemne owady nie przebywają na ziemi jednorazowo dłużej niż 5 minut, a promień dobowego przemieszczania się samców jest trzy razy większy niż samic. U samców wynosi on 50-80 m.
Zwierzęta spotyka się zwykle na wysokości 2-3 metrów nad ziemią, jakkolwiek zwierzęta widywano też często na wysokości ok. 10 metrów.

Pewnym paradoksem może wydawać się fakt, że często występujące pożary buszu w czasie pory suchej przyczyniają się do polepszenia sytuacji pokarmowej agam. Większość zwierząt przeżywa małe pożary na początku pory suchej ukrywając się wysoko w koronach drzew, natomiast silne pożary pod koniec pory suchej mogą powodować śmierć nawet 30% jaszczurek. Dla tych które przeżyją obfitość pokarmu występuje krótko po pożarze. Szybko rozwijające się owady przez pewien okres, zanim roślinność pokryje glebę mają ograniczone możliwości ukrycia się. Badania żołądków wykazały, że agamy z terenów gdzie były pożary są zdolne do złowienia większej liczby owadów niż te pochodzące z terenów, gdzie pożaru nie było. Drobne zwierzęta są łatwiejsze do złapania na oczyszczonych przez pożar terenów i agamy właściwie chętnie kolonizują takie obszary.

Terrarium

Agamy kołnierzaste wymagają przestronnych, wysokich i właściwie wyposażonych terrariów. Istnieją różne zdania co do sposobu hodowli tego gatunku. Część hodowców preferuje trzymanie agam kołnierzastych pojedynczo i łączenia pary tylko na kilka miesięcy w czasie sezonu rozrodczego. Inni uważają, że najlepszy jest chów w parach, a jeszcze inni dopuszczają nawet trzymanie razem dwóch samców i kilku samic. To ostatnie rozwiązanie bywa najbardziej krytykowane, do jego stosowania potrzeba szczególnie dużych terrariów. Ważna jest ciągła obserwacja zwierząt i rozdzielenie ich w przypadku aktów agresji. Jako podłoże stosuje się piasek, korę, substraty torfowe lub mieszanki tych materiałów. Najważniejszą częścią wyposażenia są gałęzie, które powinny być lekko pochylone, ustawione prawie pionowo. Przewód pokarmowy u tego gatunku jest przystosowany do właściwego funkcjonowania gdy jaszczurki przebywają na lekko pochylonych gałęziach. W terrarium nie powinno być poziomo ustawionych gałęzi. Najbardziej preferowane są gałęzie z czarnego bzu. Ściany najlepiej wyłożyć korkiem lub innym materiałem umożliwiającym jaszczurkom wspinanie się. W terrarium mogą być umieszczone rośliny co zwiększa wilgotność i daje możliwość ukrycia się, jednak szczególnie w przypadku dorosłych agam należy liczyć się z ich niszczeniem. Można też stosować sztuczne rośliny. W terrarium powinien znaleźć się pojemnik w wodą oraz jeden lub kilka pojemników na pokarm, a w przypadku trzymania dorosłych samic pojemnik w wilgotnym substratem do składania jaj.

W okresie letnim byłoby wskazane, o ile istnieją takie możliwości, umożliwienie agamom przebywania w obszernych wolierach na zewnątrz i korzystanie z bezpośredniego nasłonecznienie i ruchu na świeżym powietrzu. Ze względu na szybkość biegania nie można ich jednak puszczać wolno w ogrodzie, zwierzęta w krótkim czasie będą nie do odnalezienia. Ze względu na swoje kryptyczne ubarwienie na gałęziach stają się zupełnie niewidoczne. Jedynym wyjściem jest zbudowanie osiatkowanych dużych wolier ogrodowych lub balkonowych. Agamy umieszczamy w nich w czasie słonecznej pogody, gdy temperatura w cieniu przekracza 20°C. Na noc zwierzęta trzeba zabrać chyba, że noc jest szczególnie ciepła i temperatura nad ranem nie spadnie poniżej 16°C (młode poniżej 18°C). Agamy na słońcu są bardziej aktywne i często bardziej agresywne. Jest to zjawisko zupełnie normalne. W wolierach konieczne jest zapewnienie także miejsc zacienionych i pojemnika z wodą.

Kontrowersje wzbudza wypuszczanie zwierząt z terrarium na mieszkanie. Wielu hodowców uważa, że jest to dopuszczalne a zwierzęta korzystające z ruchu mają znacznie lepiej rozwiniętą muskulaturę niż siedzące stale w terrarium. Ważne jest jednak zapewnienie jaszczurkom właściwej temperatury, spacery takie nie mogą być zbyt długie, aby zwierzęta nie wychłodziły się. Należy zabezpieczyć też okna i wszelkie zakamarki, w których agamy mogłyby się ukryć lub uciec. Niedopuszczalne jest hodowanie agam kołnierzastych w ogóle bez terrarium, w mieszkaniu ze względu na trudność w zapewnieniu im właściwych warunków.

Wielkość terrarium

Dla jednego osobnika lub dorosłej pary poleca się, według różnych źródeł, terrarium o wymiarach 130x100x220 (dł. x szer. x wys.), 160x100x250 lub 200x80x130 cm. W niektórych przypadkach, że w terrarium 200x200x300 cm hodowcy trzymają 2 samce i 7 samic. Dla młodych terrarium powinno być mniejsze (np. 100x50x150 cm). Generalnie im większe terrarium tym lepsze.

Oświetlenie

Agamy kołnierzaste pochodzą z terenów otwartych i mają ogromne zapotrzebowanie na światło oraz promieniowanie UVB. Do oświetlenia najlepiej stosować lampy o spektrum zbliżonym do światła naturalnego. Bardzo dobry zakres widma i dużą intensywność mają lampy typu HQI. Niestety ze względu na cenę są one trudne do powszechnego stosowania. Osoby o zainteresowaniach elektronicznych mogą same znacznie mniejszym kosztem (ok. 200 zł) zbudować lampę HQI wykorzystując oprawki do halogenów, odpowiednie zapłonnik i kondensator oraz oczywiście żarnik HQI (szczegóły m.in. w „Magazynie Akwarium” z lutego 2003) O ile to możliwe terrarium powinno stać w pobliżu południowego okna.

Jako źródło UVB koniecznego do syntezy wit. D. najlepiej wykorzystać żarówkę Ultravitalux 300W firmy Osram. Lampę te stosuje się do naświetlań 2-3 razy w tygodniu każdorazowo po 15-20 minut z odległości ok. 1 metra. Można też stosować świetlówki emitujące UV o możliwie wysokim udziale UVB (jak dla zwierząt pustynnych), a więc np. Repti Glo 8.0 lub 5.0, Reptisun 5.0 lub inne (na opakowaniu świetlówki musi być napisane jaki jest udział UVB). Świetlówki powinny być zapalone przez cały dzień i wymieniane raz w roku. Nawet jeżeli świecą to po takim czasie nie emitują już UVB (można je nadal używać, ale wyłącznie jako źródło światła, a nie UV).

Trzeba też pamiętać, że między UV nie przechodzi przez szkło i wiele tworzyw sztucznych, dlatego między zwierzęciem a świetlówką nie powinno być żadnych szyb i innych przeszkód. Świetlówki UV powinny być tak umieszczone, aby zwierzęta przebywały często możliwie blisko nich (największa efektywność występuje gdy zwierzę jest 10-30 cm od świetlówki).

Temperatura

Temperatura pod lampą grzewczą powinna sięgać 40°C. W innych częściach terrarium ok. 28-32°C. W nocy wskazana jest temperatura pokojowa (18-22°C). Przy większej liczbie zwierząt wskazane jest umieszczenie kilku punktów świetlnych, przy których jaszczurki mogłyby się wygrzewać. W wysokich terrariach umieszczonych w chłodniejszych pomieszczeniach często wskazane jest umieszczenie dodatkowo kabli lub mat grzewczych. powinny być one ułożone na dnie terrarium i przykryte np. szybą, a następnie podłożem.

Wilgotność

Chociaż agamy kołnierzaste to gady środowisk suchych to w porze deszczowej czy w nocy wilgotność na zamieszkiwanych przez nią terenów wzrasta. Polecana wilgotność 50-60%. rano i ewentualnie późnym popołudniem należy spryskać terrarium w celu zwiększenia wilgotności. Również przy jakichkolwiek zaburzeniach w linieniu jaszczurek konieczne jest, obok innych środków, także zwiększenie wilgotności powietrza.

Żywienie

W warunkach naturalnych agamy kołnierzaste zjadają różnorodne owady (w tym: pasikoniki, cykady) oraz pająki. Badania zawartości żołądków 124 żywych i muzealnych egzemplarzy prowadzone w latach 80-tych wykazały, że w większości żołądków były gąsienice motyli. Ponadto liczne były tzw. zielone mrówki (Oecophylla smaragdina), termity i chrząszcze oraz pszczoły i osy. Agamy polują głównie rano (ok. 9.00) oraz po południu (ok. 17.00). Zwykle siedzą na krzewach lub drzewach na wysokości 2-3 metrów i obserwują powierzchnię gruntu. Gdy pojawi się ofiara schodzą szybko w dół i biegną na dwóch kończynach, a po jej schwytaniu i zjedzeniu wspinają się na następne drzewo. Ulubionym pokarmem agam kołnierzastych sa mrówki, które są łowione przez jaszczurki na trasie ich ścieżek i w gniazdach. Są również doniesienia o wybieraniu przez agamy jaj z ptasich gniazd. Zjadają również drobne ssaki i jaszczurki.

W warunkach terrarium podstawowym pokarmem są świerszcze, karaczany, szarańcza, larwy drewnojadów (Zophobas morio), larwy mączników, larwy moli woskowych. Zwykle chętnie jedzą noworodki mysie, pisklęta małych gatunków ptaków. W lecie warto wzbogacić ich dietę o wszelkie owady łowione na łące. Należy unikać podawania larw mączników i drewnojadów młodym agamom kołnierzastym w związku z możliwymi zaburzeniami w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Młode często źle trawią chitynowe osłonki tych larw (ponadto zawierają one bardzo dużo tłuszczu), ten typ pokarmu można podawać od 4-6 miesiąca życia, należy przy tym sprawdzać odchody agam czy larwy sa właściwie strawione. Niektóre osobniki, szczególnie młode mogą przyjmują też pokarm roślinny. Jest to jednak zjawisko dość rzadkie i w znacznym stopniu zależy od indywidualnych upodobań poszczególnych osobników. Wydaje się, że pokarm tego typu przyjmują zwykle jaszczurki karmione z ręki, które kojarzą ludzką rękę z pokarmem i próbują często nawet pokarmów, które się nie poruszają. Spośród tego typu pokarmu można stosować paski chudego mięsa (wołowina, serca) czy suszone lub mrożone kawałki krewetek podawane z pęsety. W zachęceniu zwierząt pomaga ruszanie pokarmem w pobliżu pyska agamy. Początkowo wymaga to wiele cierpliwości. Trzeba jednak liczyć się z tym, że nie wszystkie osobniki będą przyjmować martwy pokarm zwierzęcy czy owoce i koniecznie mieć na uwadze, że jest to tylko dodatek do normalnego, żywego pokarmu.

Konieczny jest dodatek witamin i wapnia, szczególnie u zwierząt młodych. Ze stosowanych preparatów można polecić stosowane u gadów preparaty takie jak Sera reptilin (zawiera również wapń) czy Tetra ReptoSol (brak w składzie wapnia), preparaty dla ptaków np. Pantosal New (w odpowiednim rozcieńczeniu, zawiera w składzie wapno). Jako dodatkowe źródło wapnia można stosować Calcium Vitrum, Calcium pantothenicum, płynne preparaty wapnia dostępne w aptece, sepię. Preparaty witaminowo-mineralne w płynie najłatwiej podawać z pipetki, zwierzęta w chwilę po umieszczeniu kropli preparatu na pysku zaczynają go zlizywać. Preparaty w formie stałej należy sproszkować i posypywać podawane do jedzenia owady. Wszystkie preparaty należy podawać zgodnie z zaleceniami producenta, zwykle raz w tygodniu.
Młode do 3-4 miesiąca życia karmi się codziennie, starsze, do ok. 1 roku co drugi dzień, a dorosłe co 3-4 dni. Gatunek ten ma tendencję do otłuszczenia, które negatywnie wpływa na długość życia i zdolność do rozmnażania. Każdorazowo powinny one zjeść tyle ile chcą. Wyrośnięte osobniki potrafią w czasie jednego posiłku zjeść nawet 20 świerszczy, młode zwykle 1-3 świerszcze, zależnie od wielkości i indywidualnego apetytu.
Osobnym problemem jest dostarczenie wody do picia. Terrarium należy codziennie rano spryskiwać wodą, agamy spijają wodę cieknącą ze ścian i roślin w terrarium. Jednak jej ilość jest niewystarczająca. Agamy często nie korzystają z basenów urządzonych na dnie terrarium, dlatego wskazane jest umieszczenia pojemniczka z wodą wyżej. Musi być on łatwo osiągalny dla zwierząt. Młode agamy trzeba początkowo poić z pipetki aż do momentu gdy nauczą się pić z pojemnika. Dwa razy w tygodniu można robić im delikatne kąpiele w baseniku w terrarium czasie których mogą uzupełnić też braki wody.

W sytuacjach przewlekłego stresu, nieodpowiednich warunków w terrarium oraz w przebiegu różnych chorób może wystąpić odmowa przyjmowania pokarmu. Przy dłuższej, kilkutygodniowej anoreksji trzeba zastosować karmienie przymusowe. W przypadku młodych najwygodniejsze są różnego rodzaju papki produkowane dla niemowląt (bez soli, zawierające zarówno owoce jak i mięso) wzbogacone w roztarte owady i preparaty witaminowo mineralne. Papka powinna być ogrzana do 35°C i podawane plastikową pipetką. Głaskanie podgardla wywołuje zwykle efekt otwarcia pyska. Najczęściej zwierzęta same zlizują pokarm z pipetki. Należy uważać na szczęki, gdyż łatwo wówczas o uszkodzenie zębów i naskórka w tym rejonie. U dorosłych po otwarciu pyska tą samą metodą należy umieścić np. dużego owada, gad powinien sam połknąć pokarm.

Oswajanie

Jest to gatunek łatwo ulegający stresom i szczególnie u młodych może się on objawiać odmową przyjmowania pokarmu. Najczęściej ma to miejsce przy zmianie miejsca pobytu. Zwykle jednak, jeśli mają kontakt z człowiekiem, oswajają się szybko. Bardzo chętnie przyjmują pokarm z ręki. Przy karmieniu z ręki trzeba uważać na palce gdyż omyłkowy chwyt szczęk dorosłej agamy jest bardzo bolesny.

Dymorfizm płciowy

Płeć można rozpoznać u osobników najmłodszych, do 3 miesiąca życia lub u całkowicie dorosłych. U młodych samców nasada ogona jest rozszerzona, znajduje się tu podwójny narząd kopulacyjny – hemipenes. U starszych agam nasada ogona robi się szeroka i rozpoznanie płci na tej podstawie staje się niemożliwe. Różnice ujawniają się ponownie u ponad jednorocznych agam kołnierzastych. Samce stają się znacznie większe i masywniejsze niż samice. Dorosłe samice są zwykle 200-400 g lżejsze niż samce.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiągają w wieku 1,5-2 lat. W naturze pora godowa rozpoczyna się przed porą deszczową. W Australii, Na Terytoriach Północnych zwykle trwa od grudnia do kwietnia. Samice mają w naturze zwykle dwa lęgi w odstępach kilku tygodni. W hodowli uzyskuje się od jednego do trzech zniesień w ciągu sezonu rozrodczego.
W warunkach terrarium stymulująco na rozpoczęcie godów wpływa zimowanie, jednak i bez niego nierzadkie są przypadki rozrodu. W warunkach hodowli wielu hodowców stosuje oddzielne trzymanie samca i samicy, w takiej sytuacji należy je połączyć kilka tygodni po zimowaniu. Zbyt wczesne połączenie powoduje często, że pierwsze zniesienie jest niezapłodnione. Gatunek ten ma bardzo zrytualizowane zachowania godowe. Jest to też okres w którym u dorosłych agam można obserwować rozpościeranie kołnierza. W czasie godów samiec często mocno gryzie samicę. Gdy zranienia są duże lub samica jest długo i bezskutecznie nagabywana przez samca potrzebna jest interwencja i jej oddzielenie.

Ciąża trwa 4-6 tygodni. W tym czasie trzeba zwiększyć ilość wapnia w pokarmie. Kilka dni przed zniesieniem jaj samica przestaje jeść, wzrasta natomiast jej zapotrzebowanie na wodę. pierwsze próby szukania odpowiedniego miejsca i kopania nory mogą mieć miejsce na tydzień przed zniesieniem jaj. W terrarium powinny być stale obecny duży pojemnik z lekko wilgotnym i ciepłym (28-30°C) piaskiem, mieszanką piasku i torfu lub vermiculitem, w którym samica kopie norę i do którego samica składa 10 do 23 jaj (najczęściej 10-15). Ich waga w dniu zniesienia wynosi średnio 2,7 g, u starszych samic średnio 4,4 g. Składanie jaj trwa zwykle 0,5 do 2 godzin.

Jednym z częstszych schorzeń jest tzw. zatrzymanie jaj. Przyczyn tego zjawiska upatruje się w: braku wystarczającej ilości wapnia w organizmie samicy, braku miejsca odpowiedniego do złożenia jaj, słabego stanu zdrowotnego samicy, zbyt małego terrarium i braku ruchu. W każdej takiej sytuacji konieczna jest interwencja weterynaryjna i działanie farmakologiczne, a jeżeli to nie daje efektów, zabieg chirurgicznych.
Są one lekko wydłużone i mają ok. 30 mm długości. Po zniesieniu jaja ostrożnie powinny być przeniesione do inkubatora, gdzie w wilgotnym podłożu inkubują się w temperaturze 28-31°C przez 70-95 dni. Jak u wszystkich gadów jaja nie powinny być w żadnym wypadku odwracane. Wylęg rozpoczyna się od przebicia otoczki jajowej i pokazaniu się głowy młodej jaszczurki. Do pełnego wylęgu upływa jeszcze wiele godzin, a nawet więcej niż doba. Po wylęgu młode jeszcze przez dobę powinny pozostać w inkubatorze (można przenieść je do plastikowego pojemnika z siatką wyłożonego wilgotnym papierem). Pomoc w wylęgu w żadnym wypadku nie powinna być wcześniejsza niż dwie doby od przebicia osłon jajowych. Wielu hodowców uważa, że takie młode należy eliminować z hodowli gdyż są one słabe i w dalszej perspektywie nieprzydatne w hodowli. W tym czasie następuje resorpcja woreczka żółtkowego i zamknięcia powłok brzusznych. Młode w momencie wylęgu mają długość całkowitą od 13,5 do 16,5 cm.

Wychów młodych
Zaczynają jeść zwykle już 1-2 dni po wylęgu. Młode powinny być trzymane w grupie przez pierwsze 4 miesiące życia. Potem często rozwijają się zachowania terytorialne i dochodzi do wzajemnego gryzienia się młodych. Słabsze osobniki pozostają w dolnej części terrarium, często na podłożu. Takie osobniki muszą być bezwzględnie odłączone. Akty agresji mają miejsce zwykle w czasie podawania pokarmu. Pewnym rozwiązaniem jest podawanie jednocześnie pokarmu wszystkim żyjącym razem osobnikom z ręki lub umieszczenie kilku miseczek z pokarmem. Zjadają te same rodzaje pokarmu co dorosłe, tylko musi on być odpowiednio mniejszych rozmiarów. Młode rosną szybko zwiększając długość ciała nawet o jeden centymetr w ciągu 7-14 dni.

W naturze młode po wyjściu z nor lęgowych przebywają początkowo w grupach (podobnie jak legwany zielone, ale krócej) co, być może, przyczynia się do ochrony przed potencjalnymi drapieżnikami.

Najczęstsze problemy z młodymi wynikają z odmowy przyjmowania pokarmu lub trudnościami w znalezieniu w terrarium pojemniczka z wodą. Sposoby postępowania w takich sytuacjach omówione zostały w dziale „Pokarm”. Przy pojawieniu się problemów z wylinką należy zwiększyć wilgotność w terrarium oraz podać dodatkowe dawki wit.C, której brak u agam kołnierzastych może być przyczyną zaburzeń linienia.

Łączenie

Najlepiej agamy trzymać pojedynczo lub w grupach jednogatunkowych. Przypuszczalnie dobrze współżyją z dużymi scynkami. Istnieją dobre doświadczenia w łączeniu ich ze scynkami Egernia hosmeri. Sa też doniesienia o trzymaniu młodych razem z agamami brodatymi (Pogona sp.). Przypuszczalnie można je łączyć również z innymi gatunkami żyjących o podobnych warunkach klimatycznych i środowiskowych. Każdorazowo potrzebna jest obserwacja wzajemnych interakcji i w przypadku zauważenia agresji czy wzajemnego prześladowania, rozdzielenie zwierząt.

Zimowanie

Przeprowadza się u dorosłych osobników. W tym celu należy wyłączyć wszelkie ogrzewanie w terrarium na 6-10 tygodni. Również oświetlenie powinno być minimalne. Idealna temperatura zimowania wynosi 16-20°C. Przed zimowaniem konieczne jest opróżnienie przewodu pokarmowego. Wskazane jest także wykonanie kilka tygodni przed zimowaniem badań kału na obecność pasożytów, gdyż w tym czasie są one szczególnie niebezpieczne. Na 2 tygodnie przed zimowaniem zaprzestajemy podawania pokarmu, kilka razy kąpiemy zwierzęta w celu łatwiejszego pozbycia się kału. Jednocześnie stopniowo zmniejszamy temperaturę, intensywność i dobowy czas działania światła. Metabolizm zwierząt w tym czasie jest spowolniony. W czasie zimowania nie karmimy i niepokoimy zwierząt. Po zimowaniu stopniowo w ciągu 7-10 dni podnosimy temperaturę, zwiększamy oświetlenie i zaczynamy karmić gady. Tylko w wyjątkowych przypadkach zwierzęta jedzą od razu po zimowaniu. Zwykle potrzeba 10-14 dni, aby powróciły do normalnej aktywności i zaczęły jeść.

Uwagi

Pierwsza żywa agama kołnierzasta została przywieziona z Australii i zaprezentowana na zebraniu naukowców w 1893 roku w Muzeum w Londynie. Później przez wiele lat była dość rzadko widywana w kolekcjach ogrodów zoologicznych i u prywatnych hodowców. Uchodziła za gatunek szczególnie trudny. W ciągu ostatnich kilkunastu lat notuje się coraz więcej przypadków rozrodu w niewoli. Niemieckie Stowarzyszenie Herpetologiczne i Wiedzy o Terrarystyce (DGHT) szacowało, że w 1993 roku w Niemczech żyło prawie 30 osobników tego gatunku. W 1997 roku liczba trzymanych agam kołnierzastych wzrosła do ok. 400 sztuk. Obecnie agamy te są również legalnie importowane z Indonezji. Trzeba jednak podkreślić, że zwierzęta z importu są często słabsze niż pochodzące z hodowli i mają zwykle pasożyty. W Australii są chronione i ich wywóz jest całkowicie zabroniony. Nie są chronione konwencją CITES i nie podlegają rejestracji.

Obok koali i kangurów są jednym z symboli Australii, sylwetka agamy kołnierzastej została uwieczniona na australijskiej monecie 2-centowej.

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracował: dr Robert Maślak na podstawie własnych doświadczeń oraz poniżej podanej literatury.
Hauschild, A., Bosch, H. 2000: Bearded Dragons and Frilled Lizards. Natur und Tier-Verlag.
Kocian, M. 1998: Leguani a agamy. Polaris.
Reisinger, M. 1995: Erfahrungen bei der Haltung und Vermehrung der Kragenechse Chlamydosaurus kingi. Elaphe 3/3: 16-20.
www.pogona.ch
www.kingii.de

Liczba wyświetleń: 30011