[21]
Loading...
Pseudopus apodus – żółtopuzik bałkański
Nazewnictwo
Nazwa angielska: Sheltopusik, European Legless Lizard
Nazwa niemiecka: Scheltopusik, Panzerschleiche
Nazwa czeska: Blavor žlutý
Nazwa rosyjska: Змиегущер
Synonimy
Nadal dość często można się spotkać z nazwą Ophisaurus apodus w odniesieniu do tych jaszczurek, aktualnie jednak żółtopuzik bałkański jest traktowany jako jedyny przedstawiciel rodzaju Pseudopus.
Wielkość
Żółtopuziki bałkańskie (Pseudopus apodus Pallas, 1775) są najdłuższymi europejskimi jaszczurkami, za maksymalne rozmiary przyjmuje się około 120 cm długości. Co prawda niektóre źródła podają za maksymalne rozmiary 140 cm długości, jednak należy te dane traktować jako wyjątek. Przeważnie osiągają około 100-120 cm długości. Prawie 2/3 długości całkowitej przypada na ogon.
Długość życia
To długowieczny gatunek, w niewoli mogą dożyć nawet 50 lat. Mój najstarszy osobnik ma przynajmniej 40 lat (stan na rok 2020).
Wygląd
Duża, beznoga jaszczurka o silnie wydłużonym ciele i dość masywnej budowie ciała, dorosłe w najszerszych miejscach mogą osiągać grubość ludzkiego nadgarstka. Widoczne jedynie przy szczegółowych oględzinach szczątkowe, kilkumilimetrowe wyrostki (będące pozostałością po tylnych kończynach) występują po obu stronach kloaki. Całe ciało jest szczelnie pokryte dużymi prostokątnymi tarczkami rogowymi powodującymi, że w dotyku ich ciało wydaje się być twarde i sztywne. Ubarwienie zależy od podgatunku, u europejskiej populacji dominuje ciemny brąz na prawie całym ciele, jedynie brzuch, szyja i głowa są szarawe lub oliwkowe, choć zdarzają się osobniki z jedynie nieco jaśniejszymi barwami tych części ciała. U populacji azjatyckiej populacji barwa ciała jest ceglasta z jasnymi przebarwieniami na całej powierzchni ciała. Brzuch, szyja i głowa jest kremowa. Młode osobniki charakteryzują się jednolicie jasnoszarą barwą, na tym tle występują ciemne ułożone poprzecznie pręgi.
Występowanie
Żółtopuziki bałkańskie zasiedlają obszar od Półwyspu Bałkańskiego do Krymu, a także miejscowo w Azji Mniejszej.
Podgatunki
- Pseudopus apodus apodus
- Pseudopus apodus thracius
Cechy szczególne
Pierwsze co rzuca się w oczy patrząc na te jaszczurki to brak kończyn. Z tego powodu wielu przychodzi na myśl krajowy padalec zwyczajny (Anguis fragilis) który z resztą jest z żółtopuzikami bałkańskimi dość blisko spokrewniony, są przedstawicielami tej samej rodziny – padalcowatych (Anguidae), Pseudopus apodus jest największym członkiem tej rodziny. W wyglądzie zewnętrznym uwagę przykuwa biegnąca po obu boków ciała bruzda. Ogon ulega autotomii, jednak odrasta bardzo nieznacznie, nigdy już nie osiągając nawet zbliżonej długości jaki miał „oryginał”. Wylinka podobnie jak u węży jest zrzucana w jednym kawałku. Żółtopuziki bałkańskie, nawet te od lat żyjące w niewoli nie przepadają za bezpośrednim kontaktem z człowiekiem co wyraźnie manifestują przy prawie każdej próbie ich łapania. Pierwszą linią obrony jest głośne syczenie, uderzanie ogonem i symulowany atak z zamkniętym pyskiem. Trzymane w rękach bardzo energicznie się wyrywają i wykonują „beczkę” podczas której trudno jest utrzymać pewnie gada w rękach. Nawet na pozór spokojne i pobierające pokarm z ręki osobniki nie przepadają za wyciąganiem z terrarium. Warto dodać, że wśród tych wszystkich technik obronnych nie ma gryzienia, nawet osobniki od niedawna przebywające w niewoli nie próbują gryźć, choć są to jaszczurki o dość silnych szczękach.
Aktywność
Dorosłe wykazują typowo dzienny tryb życia, największa aktywność przypada jednak na popołudnie.
Synonimy
W naturalnym środowisku zamieszkują dość suche tereny, często kamieniste zbocza wzgórz, obrzeża lasów, nieużytki.
Terrarium
Podstawą wystroju terrarium powinna stanowić dość gruba warstwa gruboziarnistego piasku który żółtopuziki bardzo często będą przekopywać. Ważne jest też zapewnienie kilku kryjówek, dobrze w tym celu spisują się korzenie drzew liściastych. Ze względu na dość spore rozmiary, ciężar i naturę tych jaszczurek żywe rośliny nie są najlepszym rozwiązaniem. Jedynym z nielicznych dość dobrze spisującym się gatunkiem jest bluszcz pospolity (Hedera helix), jednak najprostszym rozwiązaniem wydają się być sztuczne rośliny. Woda powinna być podawana w dość ciężkich najlepiej ceramicznych miseczkach.
Wielkość terrarium
Pomimo sporych rozmiarów tych jaszczurek terrarium nie musi być tak duże jak choćby dla warana porównywalnej wielkości ze względu na niezbyt aktywny tryb życia. Dorosłą parę trzymam w terrarium o rozmiarach 160x60x60cm, młode w nieco mniejszym. Należy jednak przyjąć zasadę, że długość terrarium nie może być krótsza niż długość całkowita jaszczurek.
Oświetlenie
Należy stosować 12 godzinny cykl oświetlenia terrarium. Stosowanie promieniowanie UV jest jak najbardziej wskazane. Promienniki ciepła muszą być zabezpieczone przed bezpośrednim kontaktem ze zwierzętami, żółtopuziki bałkańskie dość często starają się „sięgnąć” źródeł światła co w przypadku promienników może się skończyć poparzeniem.
Temperatura
Średnio powinna być utrzymywana na poziomie 24-30°C. W najcieplejszych miejscach może dochodzić do około 35°C. Nocą temperatura powinna spadać do około 22-24°C.
Wilgotność
Niezbyt wysoka, powinna utrzymywać się na poziomie 50-60%.
Żywienie
Karmienie żółtopuzików nie powinno stanowić problemu, przeważnie nie gardzą żadnym pokarmem zwierzęcym. Nie są przy tym zbyt łakome, zdarzają się dni w których zwyczajnie podaną karmę ignorują. Podstawę ich diety powinny stanowić wszelkie bezkręgowce o odpowiednich rozmiarach, najlepiej w do tej roli spisują się karaczany, łącznie z większymi gatunkami jak Bleberus sp. czy Archimandrita tesselata, świerszczami, szarańczą wędrowną i pustynną, rzadziej larwy drewnojadów (Zophobas morio) czy kruszczyc (Cetonia aurata, Pachnoda sp.). Co jakiś czas można też podać kręgowce (młode myszy czy szczury). W miesiącach wiosennych i letnich dobrze jest karmić je planktonem łąkowym; wszelkimi prostoskrzydłymi, motylami, ślimakami. Raz na jakiś czas można podać im krojone mięso, jednak nie powinno być podawane często, należy to traktować bardziej jako przysmak, nigdy jako podstawa. Jako urozmaicenie można też co jakiś czas podać przepiórcze jaja.
Dymorfizm płciowy
Jest to jeden z problematyczniejszych aspektów hodowli tych jaszczurek. Różnice pomiędzy płciami są nieznaczne i na pierwszy rzut oka niezauważalne. Samce są nieco masywniejsze, mają też nieco masywniej zbudowaną głowę i dłuższy ogon w porównaniu z samicami.
Rozmnażanie
O ile samo utrzymanie nie powinno sprawiać większych problemów o tyle rozmnażanie nie jest już tak proste. Niezbędnym warunkiem stymulującym do godów wydaje się być zimowanie w temperaturze około 10°C przez okres grudzień-luty. Jednak przeważnie wystarczającymi czynnikami stymulującymi do odbycia godów jest okresowe obniżenie temperatury do około 20°C w dzień, skrócony czas naświetlania terrarium i nieco podwyższona wilgotność przez okres około 2 miesięcy (grudzień-styczeń). Po tym okresie wczesną wiosną powinny następować gody. Kopulacja może trwać nawet do około godziny. W przeciwieństwie do krajowych krewniaków (padalców zwyczajnych) żółtopuziki są jajorodne, samica po trwającej około 10 tygodni ciąży znosi od 6 do nawet 12 dość dużych (około 5 cm długości) jaj. Należy zapewnić samicy odpowiednie miejsce do znoszenia jaj, dobrym rozwiązaniem jest dość duże plastikowe pudełko z przykrywką z wyciętym otworem w jednym z boków. Na wyściółkę najlepiej nadaje się nieco wilgotny piasek. Jaja powinny być przeniesione do inkubatora żeby zapewnić im optymalne warunki i ułatwić ich kontrolę. Jaja należy inkubować w temperaturze około 28°C. Sama inkubacja w takiej temperaturze trwa około 45 dni. Świeżo wyklute żółtopuziki mają około 10 cm długości.
Młode żółtopuziki poza rozmiarami i ubarwieniem różnią się od dorosłych trybem życia. Są o wiele bardziej skryte od dorosłych i wykazują przeważnie główna aktywność o zmierzchu. Poza tymi różnicami wymagają takich samych warunków jak dorosłe.
Uwagi
Pomimo iż zdecydowana większość przedstawicieli tego gatunku to osobniki pochodzące z odłowu wydają się być dość odporne na stres, przez co można z powodzeniem polecić te jaszczurki średnio doświadczonym hobbystom.
Opracowanie i źródła informacji
Grzegorz Mulkowski (tokaga) na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
Vladimír Cerha, Miroslav Kocián Scinkové, varani a ještěrky
Cyryl Przybyszewski Zwierzęta w terrarium
Piotr Sura Encyklopedia współczesnych płazów i gadów
Liczba wyświetleń: 11056
