Lasius fuliginosus – kartonówka zwyczajna

• Królowa: 5-6 mm,
• Samiec: 4-5 mm,
• Robotnice: 3-4 mm

Znalazłszy ją, stara się wniknąć do wnętrza takiej kolonii. W większości przypadków udaje jej się to przynajmniej częściowo – niestety, kolonia L.umbratus mająca czerwiącą własną królową, raczej zawsze takiego intruza zabije. Natomiast jeżeli kolonia jest z jakiegoś powodu osierocona, czy królowa jest chora – rajd taki ma spore szanse na pełny sukces.

Zaobserwowano również jak młode królowe L.fuliginosus próbują w taki sposób wniknąć do gniazda własnego gatunku. Biorąc pod uwagę, że gatunek uznawany jest za monoginiczny, wychodziłoby na to, iż pęd młodych matek jest samobójczy, a na dodatek bezcelowy. Królowe takie giną, ale nie są zjadane a po prostu wyrzucane z gniazda.

Królowa po udanym wniknięciu, usadawia się w bocznym tunelu gniazda L.umbratus i stara się przyciągnąć zainteresowanie przechodzących obok robotnic. Robi to poprzez głaskanie czółkami, aby zachęcić je do oddania części pokarmu zmagazynowanego w „wolu”.

Początkowo, może się zdarzyć, że do jednego gniazda wniknie kilka królowych, jednak po pewnym czasie pierwotnie zaakceptowane i dobrze karmione królowe zaczynają wydzielać mocne feromony. Dochodzi pomiędzy nimi do wojny chemicznej na zapachy – zwyciężczyni zostaje – reszta ginie pod żuwaczkami robotnic. Zdarza się również, że giną wszystkie.

Gdy królowa jest już w pełni zaakceptowana, karmiona i czerwiąca, zaczyna się drugi etap – pojawiają się pierwsze robotnice własnego gatunku, które w początkowym okresie towarzyszą robotnicom L.umbratus w wyprawach podziemnych do mszyc korzeniowych, a następnie – w miarę rozrostu liczebności kolonii – zaczynają poszukiwać pokarmu. Dochodzi do tego dosyć szybko – królowa L.fuliginosus jest niezwykle plenna.

Z czasem „mieszana” kolonia nie jest już w stanie wyżywić potężnej ilości larw jedynie dzięki mszycom. Zaczynają się intensywne poszukiwania pokarmu na drzewach, zaczyna się polowanie na pająki, chrząszcze i inne bezkręgowce. W wyprawach takich można zaobserwować dwugatunkowe szeregi robotnic.

Lasius umbratus buduje prymitywne, kartonowe gniazda podziemne, często w korzeniach drzew i krzewów. W miarę przybywania robotnic kartonówki, gniazda stają się coraz mniej funkcjonalne. Mrówki zaczynają poszukiwać drzewa z szczelinami w pniu, gdzie budują już bardzo zaawansowane gniazdo z masy kartonowej, dzielone symetrycznymi komorami o ściśle określonym i stałym kształcie.

Po pewnym czasie robotnice L.umbratus wymierają, a kolonia rozwija się już autonomicznie. Po bliżej nieokreślonym czasie dojrzewa i wydaje na świat następne pokolenie skrzydlatych form płciowych.

Obserwacja laboratoryjna powinna – w razie sukcesu – pozwolić na wyjaśnienie wielu zagadek wiążących się z tą prześliczną mrówką. Na razie eksperymentalny model szklanego pnia stworzony do obserwacji tego gatunku, sprawdza się, jednak aby mieć pewność co do jego funkcjonalności, potrzeba jeszcze sporo czasu.