Xenopus spp.

Albino – Xenopus laevis – żaba szponiasta

Spis treści

Xenopus spp. – ogólna charakterystyka rodzaju

Xenopus jest jednym z rodzajów należących do rodziny bezjęzycznych (Pipidae). Oprócz niego należą tu jeszcze rodzaje Hymenochirus i Pseudhymenochirus z Afryki oraz południowoamerykański rodzaj Pipa. Rodzaj Xenopus wykazuje cechy typowe dla całej rodziny. Żaby tego rodzaju nie posiadają języka, mają silnie spłaszczone grzbieto-brzusznie ciało, bardzo dobrze rozwinięte błony pławne tylnych kończyn. Oczy są mało wystające i stosunkowo niezbyt duże, o górnym położeniu. Linia boczna występuje przez całe życie płaza (nie zanika podczas metamorfozy). Brak błony bębenkowej i powiek. Trzy wewnętrzne palce tylnych kończyn są zakończone keratynowymi pazurkami. Żaby z rodzaju Xenopus prowadzą ściśle wodny tryb życia. Na obszarze swego występowania obejmującym całą środkową i południową Afrykę są niezwykle pospolite i zasiedlają zbiorniki wodne wszelkiego typu. Xenopusy w czasie godowym emitują dźwięki pod wodą za pomocą zmodyfikowanej krtani. Nie mają strun głosowych ani rezonatorów. Kijanki nie mają typowego aparatu gębowego złożonego z rogowych listewek. Zamiast tego mają aparaty filtracyjne umożliwiające odfiltrowywanie drobnych cząstek pokarmowych z wody. Posiadają też charakterystyczne wąsy będące narządem równowagi (narząd Rusconiego).

Gatunki z rodzaju Xenopus

Wszystkie gatunki należące do rodzaju są do siebie bardzo podobne z wyglądu, mają też zbliżone właściwości ekologiczne i biologię rozrodu. Różnią się głównie osiąganą wielkością oraz zasięgiem występowania.

Gatunki

Xenopus amieti
Występowanie: Kamerun.
Xenopus andrei
Występowanie: Kamerun, introdukowany w Republice Środkowoafrykańskiej.
Xenopus borealis
Występowanie: Kenia, introdukowany w Tanzanii. Wielkość: do 9,5 cm.
Xenopus boumbaensis
Występowanie: Kamerun.
Xenopus clivii
Występowanie: Etiopia, Kenia.
Xenopus fraseri
Występowanie: Angola, Kamerun, Kongo.
Xenopus gilli
Występowanie: Ograniczony obszar na południu RPA, głównie teren Cape Peninsula National Park.Wielkość: do 6 cm.Opis: Jest to gatunek endemiczny, występujący na bardzo niewielkim obszarze, obecnie skrajnie zagrożony wyginięciem na skutek niekorzystnych zmian zachodzących w środowisku wodnym. Ponadto nie wytrzymuje konkurencji ekspansywnego gatunku Xenopus laevis, stale poszerzającego swój zasięg występowania, i doskonale radzącego sobie w zdegradowanych wodach. Tworzą się też mieszańce międzygatunkowe między Xenopus laevis i Xenopus gilli. Ten ostatni gatunek w czystej formie występuje już bardzo nielicznie.
Xenopus itombwensis
Występowanie: Kongo.
Xenopus laevis – żaba szponiasta, żaba szponiasta platana, żaba platana, platanaWystępowanie: Cała Afryka na południe od Sahary.
Xenopus largeni
Występowanie: Etiopia.
Xenopus longines
Występowanie: Jezioro Oku w północno-zachodnim Kamerunie.Wielkość: do 4 cm, najmniejszy gatunek z rodzaju Xenopus. Jest to gatunek endemiczny, występujący tylko w jednym zbiorniku wodnym, obecnie skrajnie zagrożony wyginięciem.
Xenopus muelleri
Występowanie: Afryka na południe od Sahary.Wielkość: do 6 cm.
Xenopus petersi
Występowanie: Republika Środkowoafrykańska.
Xenopus pygmaeus
Występowanie: Republika Środkowoafrykańska, Kongo.
Xenopus ruwenzoriensis
Występowanie: Uganda.
Xenopus vestitus
Występowanie: Kongo, Rwanda, Uganda.
Xenopus victorianus
Występowanie: Środkowa Afryka.
Xenopus vitti
Występowanie: Kongo, Rwanda, Uganda.
Xenopus [Silurana] tropicalis
Xenopus [Silurana] epitropicalis
Te 2 ostatnie gatunki ze środkowej Afryki przez niektórych badaczy są zaliczane do odrębnego rodzaju Silurana. Osiągają 5-6 cm. długości. Spośród pozostałych gatunków wyróżniają się przede wszystkim obecnością 4,a nie 3 pazurków na tylnych kończynach, i to jest najważniejsza cecha rozpoznawcza.Xenopus tropicalis to drugi obok X. laevis gatunek spotykany w hodowlach laboratoryjnych i amatorskich. U nas jest niestety spotykany sporadycznie. Podobnie jak X. laevis jest to gatunek bardzo żywotny, o dużym potencjale rozrodczym. Dojrzewa bardzo szybko, już w 5-6 miesiącu życia żaby są zdolne do rozrodu. Warunki chowu i rozmnażania są właściwie takie same jak dla X. laevis, jednak z uwagi na znacznie mniejsze rozmiary żab można stosować niewielkie zbiorniki. Akwarium 50-60 litrów będzie zupełnie wystarczające do ich hodowli.

Biotop

Żaba szponiasta zamieszkuje wszelkie dostępne wody, zarówno stojące jak i szybko płynące, stałe i okresowe, krystalicznie czyste i zanieczyszczone, słodkie i słonawe.

Opanowała nawet półpustynne okolice, gdzie w porze suchej zapada w estywację (sen letni). Zagrzebuje się wtedy w mule na głębokość nawet 40 cm. I czeka na deszcz, nawet 8 miesięcy. Czasem podejmuje też krótkie lądowe wędrówki z okresowych zbiorników do nie wysychających. Jest to gatunek niezwykle plastyczny ekologicznie, jeden z niewielu, jaki nie jest zagrożony wyginięciem w obecnych czasach. Wprost przeciwnie, stale poszerza swój zasięg występowania. Obecnie występuje chyba we wszystkich cieplejszych strefach świata, również poza Afryką. Ta niekontrolowana ekspansja stała się możliwa dzięki „pomocy” człowieka. Żaba szponiasta od dawna jest popularnym zwierzęciem laboratoryjnym i odegrała istotną rolę w rozwoju medycyny. Uważa się, że rozprzestrzenienie się tej żaby poza naturalnym zasięgiem jest jedną z przyczyn epidemii chytridiomykozy dziesiątkującej populacje płazów na całym świecie. Żaby szponiaste wykazują dużą odporność i nie chorują, są natomiast bezobjawowymi nosicielami. Obecnie niezbyt popularne, niegdyś były jednym z nielicznych gatunków płazów dostępnych do amatorskiej hodowli. Ze względu na ciekawe zachowania, łatwy i bezproblemowy chów i niezbyt trudny rozród jest to na pewno gatunek godny polecenia, nie tylko dla początkujących miłośników płazów.

Odmiany żab szponiastych

Podstawowa odmiana to forma dzika-nominalna (Wild type). Posiada ciemne, charakterystyczne dla całego rodzaju ubarwienie.

Najczęściej spotykana w handlu jest odmiana albinotyczna (Albino) o barwie białej, z czerwonymi oczami.

Wyhodowano także inne odmiany, u nas praktycznie nie spotykane. Są to:

Albino reticulated – żaba o białym ubarwieniu, z ciemnymi cętkami na grzbiecie.
Odmiana leucystyczna (Leusitic). Żaba o białym ubarwieniu, o jaśniejszym odcieniu niż Albino, z ciemnoniebieskimi lub czarnymi oczami.

Zbiornik dla żab szponiastych

Xenopus laevis to duża (osiągająca do 15 cm) i ruchliwa żaba a więc i zbiornik dla niej powinien być obszerny. Dla kilku dorosłych żab minimum to standardowy zbiornik o wymiarach 80x35x40 cm. Osobiście stosuję specjalny zbiornik robiony na zamówienie, niższy, ale o zwiększonych wymiarach dna (90×40 cm). Poziom wody nie musi być wysoki, wystarczy ok. 20-30 cm, jakkolwiek i przy głębszej wodzie też czują się dobrze. W takim przypadku warto zrobić płytsze miejsca z kamieni lub korzeni, ponieważ żaby czasem lubią wystawiać głowy z wody, opierając się o dno. Szczególną uwagę należy zwrócić na podłoże. Odżywiając się żaby mogą połykać drobne cząstki żwiru, co stanowi zagrożenie dla ich zdrowia i życia.

Osobiście nie polecam żadnego podłoża, a jedynie elementy dekoracyjne (kamienie i korzenie).Taki wystrój jest bardzo praktyczny i ułatwia czyszczenie zbiornika. Jeśli ktoś nie wyobraża sobie akwarium bez podłoża, to wchodzi w grę tylko miękki, drobny piasek. Nawet, jeśli żaby go połkną, to im nie zaszkodzi. Rośliny są bardzo pożądane. Żaby uwielbiają się ukrywać w ich gąszczu. Jest pewien problem, gdyż duże i ruchliwe płazy szybko niszczą roślinność. Można zastosować silne i odporne rośliny, na przykład żabienice i posadzić je w doniczkach zabezpieczonych kamieniami. U mnie sprawdził się wywłócznik. Żaby co prawda go niszczą, ale ta roślina bardzo szybko odrasta. Jeśli zbiornik traktujemy jako hodowlany, a nie dekoracyjny, to mogą też być rośliny sztuczne. Niezbędne jest przykrycie zbiornika z uwagi na możliwość sporadycznego opuszczania wody przez xenopusy. Nie zdarza się to często, ale jest możliwe. Ogrzewanie natomiast jest zbędne, chyba że akwarium stoi w wyjątkowo zimnym pomieszczeniu. Żaby szponiaste mają szybką przemianę materii. Produkują sporą ilość odchodów stałych i płynnych, a jednocześnie, jak wszystkie płazy są dość wrażliwe na zatrucia. Konieczna jest więc bardzo wydajna filtracja. Stosuję 2 filtry kubełkowe -mechaniczny z wkładem gąbkowym i biologiczny wypełniony wyłącznie ceramiką, z wstępnym filtrem gąbkowym na wlocie. Sprawdzą się również tańsze rozwiązania – duże filtry kaskadowe lub wewnętrzne. Niezbędne są też częste podmiany – w tygodniu należy wymienić około 50% wody.

Żywienie

Wykarmienie dorosłych żab nie stwarza żadnych problemów. Zjadają właściwie wszystko. Dżdżownice, nagie bezmuszlowe ślimaki, wszelkiego rodzaju owady, ćmy koniki polne to doskonały pokarm, który można pozyskać z natury. Dzięki temu wyżywienie żab w okresie wiosenno-letnim praktycznie nic nie kosztuje. Zimą też nie ma kłopotu – chętnie jedzą wszelkie dostępne w handlu pokarmy mrożone, oraz mączniki. Te ostatnie nie mogą być jednak podstawowym pokarmem. Podawane w nadmiarze mogą powodować schorzenia przewodu pokarmowego. To samo dotyczy koników polnych czy świerszczy. Odradzam karmienie kawałkami chudego mięsa wołowego. Jeżeli już, to w bardzo niewielkich ilościach, gdyż nie zjedzone resztki silnie zanieczyszczają wodę. Żywe ryby też są chętnie zjadane, jak ktoś ma taką możliwość, to warto założyć hodowlę gupików. Dorosłe żaby karmimy raz dziennie niewielkimi porcjami, lub co drugi dzień bardziej obficie. Pokarm najlepiej podawać wieczorem, gdyż wtedy aktywność żab wzrasta.

Rozmnażanie

Doprowadzenie do rozrodu żab szponiastych jest łatwe i często dochodzi do niego samorzutnie. Symulacja pory deszczowej (podniesienie poziomu wody i częste, intensywne podmiany, lub przeniesienie wybranej pary do innego zbiornika ze świeżą wodą) zwykle szybko doprowadza do godów, Podstawa sukcesu to odpowiedni dobór pary rodzicielskiej. Żaby powinny pochodzić z różnych źródeł, aby wykluczyć pokrewieństwo. Nigdy nie łączymy ze sobą dwóch osobników albinotycznych – wystąpi bardzo duża śmiertelność kijanek, sięgająca ponad 90%. Należy zestawić 2 osobniki nominalne, czyli o naturalnym ubarwieniu, lub nominalny + albinos. Płeć rozróżnić można bardzo łatwo. Samce mają czarne modzele na przednich kończynach. Samice są większe i mają wystającą kloakę. Samce wydają głos godowy, szczególnie intensywnie w nocy. Ponieważ czynią to pod powierzchnią wody jest on przytłumiony, cichy, i nie jest dokuczliwy dla domowników. Ampleksus następuje zwykle pod wieczór lub nocą. Duża, wyrośnięta samica może złożyć nawet kilka tysięcy jaj. Rozwój kijanek następuje bardzo szybko. Przedstawiam swoje doświadczenia związane z rozrodem tych żab. Po raz pierwszy przystąpiły do godów w styczniu 2009 roku. Ta pierwsza próba zakończyła się niepowodzeniem. Wszystkie kijanki padły we wczesnych stadiach rozwojowych.

Niewątpliwie z przyczyn genetycznych – było to potomstwo albinosów i to bardzo blisko ze sobą spokrewnionych. Wiosną 2010 udało się zdobyć nominalne żabki z innego źródła. Około roku musiałem czekać, aż dorosną i dojrzeją, i wreszcie, wiosną 2011 roku doczekałem się – żaby przystąpiły do rozrodu.

Data:	Opis:
05.04	Tego dnia żaby złożyły mnóstwo skrzeku. Zdając sobie sprawę, że takiej ilości nie odchowam, odłożyłem tylko część, resztę zostawiając żabom do zjedzenia.
08.04	Nastąpił wylęg kijanek. Wisiały nieruchomo, przyczepione do roślin i ścian zbiornika.
11.04	Kijanki zaczęły pływać w toni wodnej i poszukiwać pokarmu. Podstawą była woda stawowa zawierająca niezbędne mikroorganizmy: pierwotniaki, wrotki, jednokomórkowe glony. Woda taka była używana do podmian. Uzupełnienie stanowiły pyliste pokarmy dla narybku oraz mrożone-ochotka, oczlik, artemia, larwa komara. Pokarmy te były dokładnie rozdrabniane, tak, aby tworzyły w wodzie zawiesinę. Kijanki były dokarmiane wielokrotnie w ciągu dnia, ale bardzo małymi porcjami, aby nie zepsuć wody. Rosły w oczach, a śmiertelność praktycznie nie występowała.
01.05	Pojawiły się zawiązki tylnych kończyn.
12.05	Tylne kończyny w pełni rozwinięte, ruchliwe.
15.05	Rozpoczęcie metamorfozy. Przebijanie się przednich kończyn przez kieszenie skórne. W tym stadium, krytycznym w życiu płaza, wystąpiła niewielka śmiertelność kijanek.
18.05	Przednie kończyny ruchliwe.
22.05	Redukcja ogonów, zakończenie metamorfozy.

Większość (około 70%) to były żabki odmiany nominalnej, reszta to albinosy. I różnicę było widać już od najwcześniejszych stadiów rozwojowych – kijanki od samego początku były białe. To udane rozmnożenie sprawiło mi wiele satysfakcji.

Odchów młodych żab

Zazwyczaj zaczynamy hodowlę od zakupu bardzo młodych żabek, gdyż takie są najczęściej dostępne. Ich odchów nie sprawia najmniejszego problemu. Podstawowa sprawa to utrzymanie czystości wody i prawidłowe żywienie. Ja odchowałem swoje niemal wyłącznie na mrożonym pokarmie. Jest naprawdę ogromny wybór tych pokarmów: ochotka, wodzień, oczlik, rozwielitka, larwa komara, artemia. W miarę możliwości można też podawać żywą ochotkę i wodzień. Jeśli mieszkamy w okolicy czystej ekologicznie, możemy sami łowić plankton w zbiornikach wodnych. Młode, rosnące żabki karmimy 2-3 razy dziennie niewielkimi porcjami i systematycznie usuwamy nie zjedzone resztki. I oczywiście, podobnie jak w przypadku dorosłych żab niezbędne są częste podmiany wody i filtracja. W tym przypadku wystarczy niewielki filtr wewnętrzny. Do odchowu można oczywiście zastosować mniejsze akwarium niż dla dorosłych żab. Polecam zbiornik higieniczny, bez podłoża, co ułatwia zachowanie czystości. Starannie pielęgnowane i prawidłowo żywione żabki rosną i dojrzewają niesamowicie szybko.

W tabeli przedstawiam w skrócie historię rozwoju moich żab.

Data:	Opis:
Czerwiec 2008	Zakup maleńkich żabek odmiany albinotycznej, tuż po metamorfozie. Ich długość nie przekraczała 1 cm.
Sierpień 2008	Żaby mają już 3-4 cm długości.
Październik 2008	Żaby mają 5-6 cm długości, samce zaczynają wydawać odgłosy godowe.
Listopad 2008	Pierwsze, krótkotrwałe amplexusy.
Styczeń 2009	Żaby po raz pierwszy przystępują do rozrodu.

Żaba szponiasta w oczku wodnym

Żaba szponiasta dobrze się czuje w szerokim zakresie temperatur, więc utrzymywanie jej w okresie wiosenno – letnim (od połowy maja do początków października) w zbiornikach na wolnym powietrzu jest jak najbardziej możliwe. Takie półnaturalne warunki są bardzo korzystne dla żab. W warunkach domowych nie możemy zapewnić im tyle przestrzeni. Można zaadoptować już istniejące oczko lub zbudować specjalny zbiornik dla naszych żab. Zbiornik koniecznie musi być przykryty. Najlepiej zrobić taką pokrywę z rozpiętej na ramce siatki ogrodniczej estetyczna i tania. Taka siatka chroni żaby przed drapieżnymi ptakami i kotami. Zwłaszcza żaby odmiany albinotycznej mogą padać ich ofiarą, gdyż nie mają ubarwienia ochronnego i są dobrze widoczne. Konieczne jest też uniemożliwienie kontaktu z krajowymi, dziko żyjącymi płazami, aby uniknąć wzajemnego zakażania się różnymi chorobami i pasożytami. I wreszcie taka siatka zapobiega ucieczkom żab. W naturze często wykorzystują deszczową pogodę i podejmują krótkie wędrówki w celu zasiedlenia nowych zbiorników. Mój zbiornik dla żab ma wymiar ok. 2 na 1 m. Są też płytkie miejsca, gdzie żaby swoim zwyczajem mogą wystawiać głowy z wody opierając się o dno. Letnie obserwacje są bardzo ciekawe. Żaby zachowują się zupełnie inaczej niż w akwarium. Są bardziej płochliwe, ostrożne i nieufne. A więc ich zachowanie jest zbliżone do tego, jakie wykazują dziko żyjące osobniki w środowisku naturalnym. Gdy ktoś się zbliża do oczka, natychmiast przenoszą się w najgłębsze miejsce, i tam z upodobaniem przebywają. Oddychanie nie sprawia im żadnego problemu. W ciągu sekundy bardzo szybko i sprawnie pokonują 1m głębokości, aby zaczerpnąć powietrza. A więc w środowisku naturalnym zapewne mogą przebywać na znacznie większych głębokościach. Jest jeszcze jedna zaleta takiego zewnętrznego chowu. Żaby w dużym stopniu żywią się same. Do oczka ciągle wpadają różne owady, po deszczach trafiają tam dżdżownice i ślimaki. Tylko sporadycznie są dokarmiane. Pomimo tego nie wykazują żadnych oznak wychudzenia, gdy odławiam je po sezonie, na jesieni. Wprost przeciwnie – są tłuste i w bardzo dobrej kondycji.

Opracowanie i źródła informacji
Opracował:Wojciech Szawerna na podstawie własnych doświadczeń oraz:
LITERATURA :Joanna Mazgajska; Płazy świata. Warszawa 2009
Strony internetowe :
http://www.xenopus.com/index.html
http://aquaticfrogs.tripod.com/index.html

Liczba wyświetleń: 12644