Rhynchophis boulengeri – rogowąż Boulengera

Nazewnictwo

Nazwa polska: Inne nazwy polskie: rogowąż, wąż nosorożec, wąż długonos, wąż długonosy, wietnamski jednorożec, wietnamski wąż długonosy, rogowąż Boulengera
Nazwa angielska: Rhinoceros Snake, Rhino Rat Snake, Long – nosed Rat Snake, Vietname Long nose Snake, Green Unicorn.
Nazwa niemiecka: Spitznasennatter, Boulengers Spitznasennatter, Vietnamesischen Langnasennatter, Schnauzennatter Boulengers.

Synonimy

Rhynchophis boulengeri – MOCQUARD 1897,
Proboscidophis FAN versicolor 1931,
Rhynchophis boulengeri – SMITH 1943,
Rhynchophis boulengeri – ZIEGLER 2002,

Komentarz do nazwy:
Według dostępnych źródeł nazwa węża wywodzi się od nazwiska belgijsko – brytyjskiego biologa George Albert Boulenger (1858 – 1937) – herpetologa z Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Natomiast jego potoczna nazwa związana jest z budową głowy, a dokładnie pyska z wyróżniającym się prawie centymetrowym (u dorosłych) elastycznym wyrostkiem przypominającym róg. Nikt tak naprawdę nie zbadał do czego ten wyrostek służy. Według obserwacji zachowań węża uważam, że jest on wykorzystywany podczas poruszania się w gęstwinie roślin, w poszyciu leśnym oraz w płytkich zbiornikach z mało przejrzystą wodą podczas polowania na różnego rodzaju mniejsze stworzenia, którymi się żywi.

Występowanie

Obszary występowania Rhynchophis boulengeri to Azja południowo-wschodnia, a dokładnie północny Wietnam: rejony Narodowego Parku Tam Dao, prowincje Vinh-Phu oraz Yen-Bai, a także południowe Chiny: prowincja Guanksi, wyspa Hai-nan w zatoce Tonkin.

Biotop

Gatunek ten jest uznawany za rzadki. Ograniczony zakres występowania boulengeri obejmuje klimat subtropikalny (klimat ten obejmuje obszar, w którym średnia temperatur w najchłodniejszych miesiącach wynosi +10ºC i więcej, zaś opady występują przeważnie w chłodnym półroczu – monsuny). W środowisku naturalnym przebywa w wilgotnych i gęsto zalesionych terenach górskich na wysokości od 300 do 1100 m n.p.m. szczególnie blisko potoków czy też leśnych strumieni. Jest traktowany jako nadrzewny gatunek, lubiący się wspinać po drzewach i krzakach, choć można go spotkać w najniższych partiach lasu podczas przekopywania podłoża oraz przebywania w znajdujących się tam niedużych zbiornikach wodnych.

Długość życia

Według opisów węże te żyją około 15 lat, jednak uzyskanie takiego wieku w niewoli wymaga wielu staranności ze strony hodowcy, m.in. utrzymania właściwych dla tego gatunku warunków w hodowli.

Wygląd

Rynchophis boulengeri należy do rodziny „Colubridae” (węży właściwych) posiadających uzębienie typu „Aglypha” (zęby w górnej szczęce są jednakowe, umożliwiają przede wszystkim przytrzymywanie zdobyczy, „aglypha” od greckiego: a – zaprzeczenie, glyphe – zagłębienie, jama). Jest smukłym wężem o silnej budowie, u którego trójkątna głowa jest wyraźne wyodrębniona od reszty ciała węższą szyją. Na końcu głowy znajduję się elastyczny wyrostek przypominający róg stanowiący przedłużenie nosa, pokryty drobniutką łuską. Kolorystyka głowy jest dość charakterystyczna dla tego gatunku. Jej dolna część jest biało – kremowa, natomiast górna wyraźnie odznaczona ciemnym prawie brunatno – czarnym paskiem, posiada jednolitą barwę, odpowiadająca całemu ciału węża. Oczy są duże okrągłe, wyraźnie widoczne o barwie ceglasto – brązowej. Ubarwienie tego węża jest zmienne. Z chwilą wyklucia malutkie boulengeri mające wówczas wielkość około 30 centymetrów są jasnobrązowe, z ciemniejszymi kropeczkami. W miarę zrzucania kolejnych wylinek ich ciało staje się początkowo szare. Następnie po upływie około roku, zaczyna się zmieniać od strony głowy i dalej wzdłuż ciała przybiera barwę szarości pokrywanej zielonym nalotem. Ta sytuacja trwa stopniowo, aż do osiągnięcia 20 – 24 miesięcy, wówczas ciało węża zostaje przemienione i posiada piękną zieloną barwę z dodatkiem jaśniejszych i ciemniejszych kropek między łuskami. Spotykane są też węże, które już jako dorosłe posiadają odcień zieleni przechodzący w kolor niebieski. Bardzo rzadko zdarzają się osobniki, które mimo dorosłego wieku nadal pozostają szare. Boulengeri swoim wyglądem przypomina też inne gatunki:
– Phylodrias baronii,
– Rhadinophis frenatum,
jednak, w żaden sposób nie jest z nimi spokrewniony.

Wąż tego gatunku osiąga średnie wielkości ok 120-140 cm, choć zdarzają się też i większe okazy, których rozmiary mogą wynosić nawet około 160 cm.

Zachowanie

Wąż tego gatunku jest dość skryty, generalnie spokojny, choć łatwo się płoszy, szczególnie osobnik młody. W miarę wzrostu staje się bardziej „charakterny”, mogą też być bardziej agresywne, szczególnie podczas karmienia, gdy wyczują zapach karmówki. Atakują wtedy wszystko co się rusza, a więc palce hodowcy czy też innego węża. To oznacza, że podczas karmienia najbardziej powinniśmy uważać. Dlatego należy unikać podawania pojedynczego pokarmu osobnikom będącym w jednym terrarium. W takiej sytuacji może dochodzić do atakowania jednej ofiary przez dwa węże, co w konsekwencji może doprowadzać do okaleczeń.

Podgatunki

Rynchophis boulengeri jest jedynym przedstawicielem swojego gatunku. Na chwilę obecną nie ma żadnych informacji na temat, aby istniały inne jego podgatunki.

Odmiany barwne

Jak już wcześniej wspomniałem węże te w zasadzie są tylko zielone, zdarzają się odmiany w kolorze niebieskim oraz szarym.

Cechy szczególne

Z pewnością do szczególnych cech tego gatunku węża można zaliczyć zmianę kolorystyki w miarę wzrostu od jasnobrązowego poprzez szary do pięknej mocnej soczystej zieleni oraz wygląd związany z wyrostkiem stanowiącym przedłużenie nosa. Niestety cechą tego gatunku jest też problem z przyjmowaniem pokarmu przez młode osobnik, co trwa od momentu wyklucia się z jaja, przez kilka miesięcy.

Ciekawostki

Rhynchophis boulengeri po raz pierwszy wprowadzono do hodowli w niewoli dopiero w 1996 roku poprzez grupę naukowców z Tula Tula Exotarium z Rosji, Instytutu Zoologii Rosyjskiej Akademii Nauk, Królewskiego Muzeum Ontario, Uniwersytetu Berkeley, Akademii Nauk Wietnamu i Laosu. Pracę z schwytanymi egzemplarzami prowadzono w Wietnamie. Jak wynika z uzyskanych informacji, większość węży w hodowlach Europy znalazła się właśnie od tych wprowadzonych do niewoli ww. roku, a ich początki rozpoczynały się od węży przekazywanych dla komunistycznych przyjaciół, początkowo Rosjanom jako prezenty od władz wietnamskich. Uznaje się również, że obecne w hodowli węże zawierające najwięcej pigmentu niebieskiego wywodzą się z tzw. rosyjskiej linii.

Aktywność

Wąż tego gatunku w warunkach hodowlanych jest aktywny w ciągu dnia. Można powiedzieć, że „budzi” się do życia z chwilą zapalenia się światła w terrarium. Według opisów w naturze węże te, są również aktywne w nocy, czego w warunkach terraryjnych nie udało mi się potwierdzić. Aktywność dzienna szczególnie jest widoczna podczas karmienia, gdy polują, wówczas węże te opierają się głównie na zmyśle wzroku, reagując na każde poruszenie żywej ofiary.

Terrarium

Dla Rhynchophis boulengeri terrarium powinno być typu pionowego. Proponowane minimum to wysokość: 100–120 cm, szerokość: 80 cm, głębokość/długość: 50 cm. Dla pary dorosłych węży, kubatura terrarium powinno być odpowiednio większa: 150x80x60 cm. Natomiast wielkość dla młodych węży może wynosić np. 60x40x40 cm.

W terrarium powinno być luźne i chłonne podłoże np. granulki drewniane, bądź włókno kokosowe oraz kilka gałęzi do wspinania. Do wystroju mogą być zastosowane naturalne rośliny (np. fikusy), gdyż węże te nie są ciężkie, a więc nie niszczą roślinności. Odpowiednim elementem wyposażenia jest stworzenie naturalnej kryjówki np. w kształcie ptasiego gniazda, dziupli z drzewa korkowego. Węże te lubią kąpiel, często widać jak nurkują, a czasami leżą w pełni zanurzone, w związku z czym powinny mieć odpowiednio duży basen, pojemnik z czystą wodą. Oprócz kąpieli od czasu do czasu co kilka dni należy rośliny, bądź też szyby terrarium zraszać wodą, wówczas będzie można zaobserwować, jak węże te, szczególnie młode spijają powstałe krople. Dodatkowo w podłożu powinny mieć schronienie na wydzielonym polu, zrobione np. z mchu torfowca, gdyż takie zróżnicowane będzie dawało możliwość wyboru miejsca na dnie terrarium.

Temperatura

Węże te powinny być trzymane w niewysokiej temperaturze od 22 do 24°C w dzień, lokalne ogrzewanie do 30°C – nie wyższej, w nocy temperatura może spadać do 18-20°C.

Wilgotność

Sprawa wilgotności jest dość dyskusyjna, gdyż według opisów powinna wynosić od 50 do 80%. Jednak najczęściej możemy spotkać się z podawaną wilgotnością na poziomie 70%. Sprawa wilgotności obok przejściowych problemów z przyjmowaniem pokarmu oraz stresu należy do najistotniejszych warunków hodowli i zarazem najsłabszych stron tego gatunku, bowiem jeżeli przesadzimy z nadmiarem wilgotności, to dość szybko możemy doprowadzić do schorzenia jakim będzie zapalenie skóry objawiające się powstałymi pęcherzami na całym ciele, a które w konsekwencji przy nieprawidłowym leczeniu może doprowadzić do śmierci węża. Niebezpieczne dla tego gatunku jest również „odwodnienie”, gdyż węże te nie są odporne na wysuszenie. Nie jest wytrzymały na brak wody do picia, już kilkudniowa „susza” może go zabić.

Oświetlenie

Oświetlenie powinno przypominać światło dzienne, stworzone za pomocą lamp fluorescencyjnych (świetlówek). Czas oświetlenia w terrarium powinien obejmować cykl -12 godzinny.

Żywienie

Wąż ten w naturze zjada różnorodny pokarm zwierzęcy począwszy od żab, poprzez jaszczurki, ptaki i gryzonie. Co jest ciekawe wąż ten polując np. za żabami nurkuje penetrując wodę z otwartym szeroko pyskiem, zamykając go w momencie zetknięcia się z ciałem ofiary. W warunkach terraryjnych węże te żywią się głównie myszami (od noworodków poprzez biegusy) oraz małymi szczurami. Podczas okresu przymusowego karmienia najczęściej młodym boulengeri podaje się martwe noworodki mysie tzw. „mrożonki”. Można je też karmić (choć nie każdemu to będzie pasowało) kawałkami większych gryzoni (kończyny). W próbach wymuszenia połykania, czy też samodzielnego polowania, są wykorzystywane inne kręgowce podawane w pojemniku z wodą np. małe rybki, bądź też żabki (np. szponiaste). Jednak ten pokarm należy traktować jako ostateczność. Można też próbować karmić przemiennie, tzn. raz przymusowo, raz inne żywe i małe zwierzątka.

Dymorfizm płciowy

U węży tych, tak naprawdę bez dokładnego sprawdzenia, porównania dwóch osobników, czy też tzw. sondowania nie można określić płci. Również długość „rogu” nie wskaże czy mamy do czynienia z samcem czy też z samicą. Obecnie trwają wśród hodowców amerykańskich badania, które pozwolą wyselekcjonować wśród samic niebieskie zabarwienie. Takie zabarwienie, najbardziej widoczne wokół głowy jaki i górnej części ciała węża jest to szczególną cechą, która w przyszłości będzie wyróżniała właśnie samice.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową Rynchophis boulengeri uzyskują po 3 latach, wówczas wielkość ich przekracza metr. Gody boulengeri odbywają się w okresie kwietnia i maja. Po upływie około 4-6 tygodni samica składa jaja. Ilość złożonych jaj może wynosić od 6-7 do nawet 15-16. Inkubacja powinna odbywać się w temperaturze około 27°C. Po około 55-63 dniach zaczynają się wykluwać młode boulengeri o długości około 25-35 cm o jasnobrązowym ubarwieniu.

Wylęg – Rhynchophis boulengeri – rogowąż Boulengera

Młode węże – Rhynchophis boulengeri – rogowąż Boulengera

Zimowanie

Czas trwania spoczynku zimowego powinien trwać minimum miesiąc (5 tygodni), choć według różnych opisów powinien rozpoczynać się od grudnia i trwać do lutego, a nawet do marca, by od kwietnia można było rozpocząć łączenie i gody. Temperatura w trakcie zimowania powinna wynosić od 12 do 15°C choć w niektórych opracowaniach można się spotkać z informacją o wyższej stałej temperaturze zimowania tj. 18°C, czyli w tzw. „temperaturze pokojowej”.

Uwagi

Młode boulengeri mimo, że na pierwszy rzut oka wyglądają dość niepozornie, są jednak „wężykami”, które mają stosunkowo szerokie pyszczki umożliwiające połykanie większego pokarmu, co ułatwia ich karmienie w początkowym okresie życia. Niestety początkowy okres życia młodych R. boulengeri związany jest z notorycznym odmawianiem przyjmowania podawanego pokarmu, co wiąże się z karmieniem przymusowym. Okres przymusowego karmienia młodych boulengeri może trwać od 1 do 2, czasami do 6 miesięcy, ale nie dłużej. Później jednak, jak wspaniała jest chwila, gdy widzimy, że nasz „maluch” zaczyna samodzielnie polować. Przyjmowanie „mrożonek”, może jeszcze przesunąć się w czasie o kolejnych kilka miesięcy, co nie jest już wielkim problemem ale i regułą.

Musimy też wiedzieć, że stres oraz nadmierna wilgotność przy wyższej temperaturze i słabej wentylacji może spowodować chorobę skóry. Trzeba pamiętać, aby przy karmieniu dorosłych węży, które są bardziej agresywne i chętne do jedzenia, nie dochodziło do ataków jednej zdobyczy w chwili, gdy trzymamy w terrarium kilka osobników. Szczególnie do takich sytuacji może dochodzić, gdy nasze węże są już mocno rozkarmione.

Opracowanie i źródło informacji

Opracował: Marek Struski – „Mareksss” na podstawie własnych doświadczeń hodowlany oraz m.in.:
http://en.wikipedia.org/wiki/Rhinoceros_Ratsnake
http://www.enotes.com/topic/Rhinoceros_Ratsnake
http://www.elaphe.info/content/arten/boulengeri.php
http://www.elaphe-basel.ch/cms/index.php?option=com_content&task=view&id=92&Itemid=47
http://www.schlangenland.de/rhynchophis.htm
http://www.breeders-expo.de/species/Colubridae/Rhynchophis-boulengeri.html
http://www.toxinology.com/fusebox.cfm?fuseaction=main.snakes.display&id=SN2188
http://www.pioneerschooldistrict.org/education/components/scrapbook/default.php?sectiondetailid=3693&linkid=nav-menu-container-4-30537
http://reptoterraclub.discutforum.com/t791-rhynchophis-boulengeri
http://www.reptilob.de/projects-E/colubridae/boulengeri.html
http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Rhynchophis&species=boulengeri
http://trac.inaturalist.org/taxa/28754
http://www.ratsnakezone.com/ratsnake-information/199-rhino-ratsnakes-rhynchophis-boulengeri-.html
http://reptoterraclub.discutforum.com/t791-rhynchophis-boulengeri
http://nationalzoo.si.edu/Animals/ReptilesAmphibians/Meet_the_zoos_herps/default.cfm?id=88
http://www.dschungelbox.com/Tierbestand/Rhynchophis-boulengeri/1,000000408556,8,1
http://mypets.by/rhynchophis-boulengeri
http://reference.findtarget.com/search/Rhinoceros%20Ratsnake/
[url=http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=de&u=http://kauf-dir-ein-reptil.phpbb8.de/sonstige-nattern-f14/rhynchophis-boulengeri-vietnamesische-langnasennatter-t4.html&ei=3GZ3TuvOHMPcsgawpfnFDQ&sa=X&oi=translate&ct=result&resnum=4&ved=0CDgQ7gEwAzj6AQ&prev=/search%3Fq%3Drhynchophis%2Bboulengeri%26start%3D250%26hl%3Dpl%26safe%3Dactive%26sa%3DN%26biw%3D1024%26bih%3D463%26prmd%3Dimvns]http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=de&u=http://kauf-dir-ein-reptil.phpbb8.de