Elaphe dione – wąż diony

Nazewnictwo

Nazwa polska: Wąż diony

Nazwa angielska: Steppes Ratsnakes

Nazwa niemiecka: Dionenatter, Steppennatter

Nazwa czeska: Užowka stepni

Synonimy

Coluber Dione – PALLAS 1773: 717
Coluber diana – LATREILLE 1802: 159 Chironius dione – FITZINGER 1826: 60
Coluber eremita – EICHWALD 1831: 174 (FIDE STEJNEGER 1907)
Coluber maeoticus – RATHKE 1837: 433 (FIDE STEJNEGER 1907)
Coluber trabalis – SCHLEGEL 1837: 167 (FIDE DUMÉRIL & BIBRON 1854)
Coelopeltis dione – EICHWALD 1841: 120 (FIDE BOULENGER 1894)
Zamenis trabalis – DUMÉRIL, BIBRON & DUMÉRIL 1854: 689
Elaphis dion – DUMÉRIL & BIBRON 1854: 248
Elaphis dion – GÜNTHER 1864: 240
Coluber dion – BOULENGER 1894: 44
Zamenis trabalis – MULLER 1895: 203
Coluber dion – STONE 1899: 184
Elaphe dione – STEJNEGER 1907: 315
Zamenis pellioti – MOCQUARD 1910
Coluber dion – BOULENGER 1913
Elaphe czerskii NIKOLSKY 1914
Elaphe dione niger – GOLUBEVA 1923
Elaphe dione tenebrosa – SOBOLEVSKY 1929
Elaphe dione – ENGELMANN. 1993
Elaphe dione – SCHULZ 1996
Elaphe dione – UTIGER et al. 2002

Elaphe dione – epitet gatunkowy „dione” prawdopodobnie wywodzi się z mitologii greckiej od imienia kochanki Zeusa – Diony, która w jednej z wersji mitu urodziła Afrodytę – boginię miłości, piękna i płodności.

Występowanie

Wąż diony – Elaphe dione (Pallas, 1773) jest gatunkiem, który posiada przypuszczalnie największy obszar występowania z jednoczesnym zróżnicowaniem siedlisk. Od Europy – tj. od Morza Czarnego, poprzez Azję Środkową, Chiny, aż po wybrzeże Pacyfiku na wschodnich krańcach kontynentu. W naturze jego siedliska rozciągają się na terenach należących do Afganistanu, Armenii, Azerbejdżanu, Chin, Gruzji, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu, Korei, Mongolii, południowej i wschodniej Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy, Uzbekistanu. Najbardziej jednak jest rozpowszechniony na obszarze południowo – wschodniej części kontynentu azjatyckiego. U tego węża, nie ma podgatunków, natomiast istnieje wiele odmian barwnych. Szeroka gama wzorów i różnice w kolorystyce ubarwienia Elaphe dione powodowała, że kiedyś uznawano je jako podgatunki, a nawet odrębne gatunki. Jednak inne cechy morfologiczne w tym kształt ciała i ilość łusek nie wykazywały różnic między nimi i nie pozwalały na wyodrębnienie podgatunków. Preferuje raczej suche środowiska takie jak półpustynie oraz stepy, zarówno na obszarach nizin i jak i wyżyn. Spotykane są również w górach nawet na ich skalistych zboczach, do wysokości 3500 m n.p.m. Ulubione tereny to obszary o podłożu gliniastym, żwirowym lub kamienistym, porośnięte trawami i krzewami. Niektóre ich populacje dostosowały się również do bardziej wilgotnego środowiska, zarówno na łąkach, w zaroślach pobliżu rzek, w rzadkich lasach, jak i na plantacjach roślin uprawnych zwłaszcza w zbożu, a nawet w ogrodach w bezpośrednim sąsiedztwie siedzib ludzkich.

Wygląd

Gatunek ten, należy do rodziny Colubridae (węży właściwych) i nie jest jadowity. Elaphe dione należy do węży średniej wielkości. Na przykładzie europejskiej populacji możemy stwierdzić, że jego zabarwienie jest mniej zróżnicowane niż u odmian azjatyckich. Grzbiet ciała jest jasnokremowy lub żółty, w odcieniach ochry. Na tym tle widoczne niezbyt wyraźne najczęściej brązowe lub czarne rysunki złożone z rzędu poprzecznych plam wzdłuż kręgosłupa i mniej wyraźne zwykle poprzecznie wydłużone wzory wzdłuż boków ciała. Plamy na grzbiecie i po bokach mogą być ze sobą połączone tworząc mniej lub bardziej jednolite obrączki. Wzdłuż ciała mogą również biec wzdłużne jasne niezbyt wyraźne linie. Grzbiet głowy pokryty jest wyraźnym wzorem w kształcie litery „W” lub „U” ze skierowanym rozwarciem do tyłu. Głowa jest wydłużona, mało wyodrębniona od szyi, zaokrąglonym pyskiem, na końcu lekko ściętym. Oczy o okrągłych źrenicach i jasnobrązowych tęczówkach łączy rysunek w kształcie podkowy biegnący nad nozdrzami, a kończący się z każdej strony w okolicach szczęk. Pas ten na odcinku od tylnej krawędzi oka do tyłu w kierunku szyi jest szeroki i ciemny, o wyraźnych konturach stanowiący często najwyraźniejszy element rysunku na jego ciele. Brzuch węża jest nieco jaśniejszy niż tło grzbietu, szary lub żółty. Każda łuska brzuszna jest pokryta 2 – 7 czarno-brązowymi plamami. Podobne łuski występuje na spodzie ogona, są jednak mniej liczne i mniej wyraźne i mniejsze. Ogólnie ciało węża jest smukłe. Łuski na grzbiecie ciała są gładkie. Liczby łusek na grzebiecie, brzuchu i spodzie ogona są zmienne u poszczególnych populacji. Ustalono, iż 95 % okazów z europejskiej części obszaru ich występowania ma po 25 łusek w każdym ukośnie załamanym rzędzie na grzebiecie. Na przykładzie okazów z Ukrainy, liczba tarczek brzusznych wynosi: u samców od 183 – 194 sztuk, a łusek na spodzie ogona od 65 – 70 par. Dla samic liczby te wynoszą odpowiednio od 197 – 205 sztuk i od 58 – 63 par. Elaphe dione to gatunek charakteryzujący się zmiennością pod względem kolorystyki ubarwienia jak i samego rysunku wzoru; od jasnej barwy do czarnej i od nakrapianej do paskowanej.

W celu odróżnienia poszczególnych odmian barwnych dopisuje się przy nazwie gatunkowej dodatkowo rodzaj wzoru lub rejon występowania z którego pochodzą.

Elaphe dione – Ałtaj – rejon Ałtaju w Rosji. Ich wygląd to barwa szaro – brązowa z lekko szarym grzbietem o podłużnym wzorze typu „striping”.
Elaphe dione – East China – wschodnie Chin – wygląd cechuje pomarańczowe zabarwienie z brązowym wzorem z odrobiną pomarańczowego pasiastego wzoru.
Elaphe dione – Nigrita – rejon Mozdok (Mostok) w Północnym Kaukazie. Wygląd określa całkowicie czarna barwa, czasami czarna z szarymi lub białymi poprzecznymi pasami – jest to tzw. odmiana melanistyczna.
Elaphe dione – Xian – północno – zachodnie Chin z prowincji Shaanxi z miejscowości Xi’an. Wyróżniającą cechą jest jasnożółty pasek oraz żółte obwódki wokół plam z czerwonymi kropkami.
Elaphe dione – Yellow Stripe – południowa Rosja, rejon Ałtaju, wschodni Kazachstan. Wygląd stanowią żółte paski, ale są też inne odmiany kolorystyce szarej i brązowej.
Elaphe dione – Pekin – rejon Pekinu w Chinach. Posiada jasne, kremowo-zielone tło z zielono zabarwionymi łuskami brzusznymi.
Elaphe dione – Chiny – obszar Chin. Wyróżniającą cechą, są większe od innych rozmiary, nawet do 160 cm długości ciała, o żółtym zabarwieniu z brązowo-żółtym podłużnym wzorem.
Elaphe dione – Korea – Korea Południowa. Wygląd o zabarwieniu jasnego brązu z czerwono-brązowymi plamami.
Elaphe dione – Khazakstan – wschodni Kazachstan, rejon rzeki Kalgyr. Ubarwienie charakterystycznym srebrnym wzorem na jasnoszarym tle z ciemniejszymi oznaczeniami. Niektóre osobniki maja pomarańczowe boczne paski.
Elaphe dione – Tenebrosa – wschodni Kazachstan, region Ałtaju w Rosji. W ich wyglądzie dominują barwy ciemnoszare i czarne, z nakrapianym wzorem, który ostatecznie uzyskują dopiero w wieku około 3 lat. Wcześniej są to nakrapiane paski, które z czasem znikną.
Elaphe dione – Cherskyi – z Rosji na Dalekim Wschodzie. Ich kolorystyka oparta na szarości i brązie, jaki i barwach o żółtych i czerwony tonacjach. Na grzbiecie wzór w kształcie plam, czasami wydłużonych, które w części grzbietowej się zlewają. Podłużne paski prawie nie istnieją, albo są bardzo słabo widoczne. Charakterystyczne dla odmiany Chersky jest układ prostokątnych plam brzusznych o regularnym kształcie – wzorze szachownicy o wyjątkowej głębi połysku (prawie jak na hologramie). Z odmiany tej, dzięki potencjałowi genetycznemu wyhodowano kolejne odmiany barwne m.in. takie jak: „Elaphe dione-Orange” , „Elaphe dione-Tiger”, „Elaphe dione-Specjalny Cherskyi”, „Elaphe dione-Strip X Tiger” .

Wygląd

Długość węża wynosi średnio ok 70-90 cm, czasami 120 cm (samice). Największe spotykane osobniki Elaphe dione pochodzą z obszaru Chin, których wielkość może nawet osiągnąć 160 cm. Samice Dion jak u większości gatunków są dłuższe i mają mocniejszą budowę od samców.

Długość życia

Z opisów umieszczonych w literaturze, jak i na stronach internetowych wynika, że gatunek ten przeżywa ok 15 lat.

Zachowanie

Diony posiadają dość wysoki temperament, przejawiający się brakiem strachu przed człowiekiem, a szczególnie ich opiekunem. Dlatego zaniepokojone, najczęściej z początku straszą, potem dopiero próbują uciekać. Wąż Diony czując się zagrożonym zwija się, przyjmując postawę w kŧórej pochyla głowę oraz intensywnie potrząsa końcem ogona, który uderzając o podłoże szczególnie suchą trawę lub liście szeleści przypomina to odgłos grzechotki. Z obserwacji wynika, że czasami węże te próbują atakować z otwartym szeroko pyskiem. Opisanym zachowaniem diony upodabniają się do jadowitych węży z podrodziny żmijowatych, z których kilka gatunków zamieszkuje te same tereny co one. Jednak schwytany, traci swoją agresję, bardziej będzie próbował wykorzystać każdą nadarzającą się okazję by uciec.

Cechy szczególne oraz tryb życia

Elaphe dione jest gatunkiem prowadzącym przede wszystkim naziemny tryb życia. Ale jeśli będzie to tylko możliwe nie będą stroniły od wspinaczki po gałęziach, by gdzieś na nich zwinięte mogły odpoczywać. Jako kryjówki wykorzystują szczeliny pod lub między kamieniami, zbutwiałe pnie powalonych drzew, korzenie, gęste kępy traw i krzewów, nory w ziemi wykopanych przez inne zwierzęta. Schwytaną ofiarę w zależności od jej wielkości duszą splotami ciała, albo połykają żywcem.

Aktywność

Węże tego gatunku wykazują przede wszystkim aktywność dzienną. Największą ich aktywność zaobserwowano wcześnie rano. W czasie największych upałów również można je spotkać o zmierzchu, jak i w nocy.

Terrarium

Wymiary terrarium

Wystarczające wymiary terrarium dla jednego dorosłego osobnika to:
– wysokość: 50 cm,
– szerokość: 50 cm,
– długość: 70 cm.

Natomiast dla pary dorosłych węży powinno być odpowiednio większe: 60x60x100.
Wyposażenie terrarium

Węże te nie wymagają szczególnych warunków jeżeli chodzi o wyposażenie. Możemy zastosować we wskazanym miejscu kabel grzewczy, czy też grzałkę w „kamieniu” o mocy do 30 W. Ogólnie dobra jest dla nich temperatura „pokojowa”. Światło, które może być jednocześnie źródłem ciepła, powinna im zapewnić żarówka halogenowa o mocy 20W. Nie ma potrzeby utrzymywania stałej wilgotności. Musimy natomiast pamiętać o stałym czystym źródle wody do picia. Jeżeli chodzi o jego wielkość to nie musi być to duży zbiornik, gdyż węże te potrzebują głównie wody do picia a nie pływania, choć w naturze diony bardzo dobrze to robią. Do wystroju terrarium możemy użyć wydrążonych pni korka, pojedynczych korzeni, konarów, drobnych gałęzi drzew, które posłużą jako kryjówka oraz będą pomocne podczas wylinki. Jako podłoża możemy użyć piasku, drobnych kamieni, perlitu, torfu, a nawet rozdrobnionego papieru, który może nie jest efektowny, ale za to wygodny w użyciu.
Temperatura

Jeżeli chodzi o temperaturę w naturze, to jest ona raczej zróżnicowana w zależności od miejsca występowania węża i wynosi: od 18 do 28°C. Natomiast w terrarium w stałych warunkach powinna wahać się w przedziale średnich temperatur w granicach: od 24 do 27°C. Oczywiście w nocy może być niższa około 18-20°C.
Wilgotność

W przypadku wilgotności jaką powinniśmy utrzymywać w terrarium, to powinna wynosić w granicach 50% przy jednocześnie dobrze utrzymanej wentylacji. Musimy jednak pamiętać aby w okresie przed linieniem nieco podwyższyć jej poziom poprzez zraszanie terrarium. Niezmiernie istotną sprawą w chowie świeżo wyklutych osobników jest zapewnienie wyższej wilgotności w zbiorniku – ma to na celu zapobiec ewentualnemu odwodnieniu organizmu, na które szczególnie narażone są te węże w pierwszych tygodniach życia.
Oświetlenie

W terrarium powinno być oświetlane w cyklu 12 godzinnym. Natomiast w naturalnych warunkach w zależności od obszaru ich występowania, czas oświetlenia może wynosić nawet do 18 godzin na dobę.

Żywienie

W warunkach naturalnych w skład ich diety wchodzą małe ssaki, ptaki, jaszczurki, żaby nie pogardzą również bezkręgowcami (pająkami, owadami, dżdżownicami). Zdarza się, że Elaphe dione zjadają także inne węże.
W warunkach niewoli możemy je karmić myszami, młodymi mastomysami, noworodkami szczurzymi lub ich „biegusami” o wielkości około: 35-50 gram. Wielkość ofiary powinna być adekwatna do wielkości węża. Elaphe dione te od samego początku można przyzwyczaić do martwego wcześniej rozmrożonego pokarmu, a sposób jego podawania i przyjmowania będzie można śmiało nazwać karmieniem z „ręki”. Pokarm podajemy regularnie średnio raz w tygodniu uwzględniając okres wylinki tj. ok. 8-10 dni. Młode diony należy karmić średnio co 5 dni. Z uzyskanych informacji wynika, że niektóre z odmian barwnych są chimeryczne i nie zawsze przyjmują martwy pokarm i aby go spożyły należy go lekko podgrzać do temperatury żywej ofiary np. w ciepłej wodzie. Na podstawie doświadczeń w chowie Elaphe dione innych hodowców oraz własnych mogę potwierdzić opinie o ich wyjątkowej żarłoczności – widocznej szczególnie po zakończeniu hibernacji. Wtedy są w stanie pochłonąć dwu, a nawet trzykrotną standardową porcję pokarmu.

Dymorfizm płciowy

Dymorfizm płciowy u tego gatunku nie jest tak widoczny, abyśmy mogli na przysłowiowe „oko” odróżnić płeć samca od samicy. Rozróżnienia płci możemy dokonać poprzez przeliczenie łusek na spodniej części ogona, sondowanie lub bezpośrednie porównanie. Szczególnie jest to łatwe u dorosłych węży z uwagi na ich wielkość i fakt, że samice są mocniej zbudowane od samców, które posiadają lekkie zgrubienie ogona w okolicy kloaki.

Rozmnażanie

W warunkach terraryjnych węże tego gatunku powinny mieć możliwość rozmnażania się w wieku powyżej 3 lat. Bez wątpienia, będzie to miało wpływ na efekt końcowy, czyli jakość i ilość złożonych jaj. Węże te w miarę możliwości powinno się trzymać osobno tak, aby nie dochodziło do ciągłej kopulacji samica z samicą zwłaszcza w innym czasie niż w okresie godowym. W naturze kojarzenie odbywa się w różnych miesiącach odpowiednio do rejonu występowania. I tak np. na Ukrainie okres ten przypada na koniec kwietnia – początek maja. Składane jaj również jest zróżnicowane w zależności od lokalnych warunków klimatycznych: na stepach między Wołgą a Uralem już w drugiej połowie czerwca, a na Kaukazie pod koniec lipca – początek sierpnia. Wg niektórych źródeł samice składają od 3 do nawet 24 jaj. Natomiast jeżeli chodzi o wielkość jaj tego gatunku, to nie są one duże od 3,5 do 5,5 cm przy szerokości od 1,4 do 3 cm. Szczególnie interesującym faktem, jest krótki czas inkubacji u tego gatunku wynoszący od 17 do 36 dni. Przy założeniu różnicy temperatury inkubacji od 21 do 28°C. Ten krótki czas jest przede wszystkim podyktowany tym, że diony dłużej niż inne gatunki węży noszą w sobie jaja. Młode zaraz po wylęgu mierzą od 22 do nawet 28 cm długości przy wadze ok 12 gram. Diony tuż po pierwszej wylince zaczynają przyjmować pokarm w postaci noworodków mysich, które nie muszą być tak małe jak np. u innych porównywalnych wielkością gatunków węży.

Zimowanie

W warunkach terraryjnych powinniśmy pozwolić im na 2-4 miesięcy okres tzw. hibernacji na przestrzeni od listopada do lutego w temperaturze około 8-10°C. Musimy jednak pamiętać, że węże zimujemy oddzielnie, a temperatura nie może spadać poniżej 4°C. Zimowanie dla tego gatunku jest nieodzownym warunkiem w prawidłowej hodowli. Dlatego też dla wzmocnienia ich kondycji zwłaszcza samicy jak i stymulacji jej do rozmnażania się, powinniśmy je przezimować. W naturze węże te, żyją w dość zróżnicowanych warunkach klimatycznych szczególnie w rejonach górskich, gdzie temperatury zewnętrzne okresowo spadają poniżej 0°C. Podczas zimowania Elaphe dione wielu hodowców zaobserwowało, że nadal były aktywne i reagowały na każdy ruch w ich najbliższym otoczeniu.

Uwagi

Bardzo zbliżony morfologicznie do Elaphe dione jest inny gatunek węża, a jest nim Elaphe bimaculata. Tylko doświadczony herpetolog lub hodowca jest w stanie dopatrzyć się różnic między tymi gatunkami. Podstawowe różnice to:
wzór na głowie:
Elaphe bimaculata – ma kształt litery „V” z zaostrzonymi końcami zazwyczaj bardzo regularnymi, generalnie łączącymi się z plamami grzbietowymi.
Elaphe dione – ma kształt litery „W” lub „U” zwykle rozszerzone na szyi, kończącymi się na karku lub tylko łączącymi się z pierwszymi plamami na grzebiecie i zawsze o nieregularnym kształcie.
kształt głowy:
Elaphe bimaculata – jest wąski i długi
Elaphe dione – jest szeroki i tępy
supralabials (ilość łusek wzdłuż górnej wargi)
Elaphe bimaculata – 8 – 10
Elaphe dione – 10 – 12
czas inkubacji jaj:
Elaphe bimaculata. – średnio 40 dni.
Elaphe dione – średnio 25 dni.
obszar występowania:
Elaphe bimaculata – Chiny.
Elaphe dione – Europa, Azja

Filmy

Mapa zasięgu występowania węża diony (Elaphe dione)

http://www.reptile-stamps.de/html/elaphe
Opracowanie i źródła informacji
Opracował: Marek Struski – „Mareksss”

Adresy stron:
http://www.herpetologia.waw.pl/herpetologia/gady/weze/gatunki/Elaphe%20dione.htm
http://www.elaphedione.com/
http://forum.serpenti.it/schede/?p=75
http://www.ratsnakezone.com/ratsnake-information/193.html
http://www.rareratsnakes.com/index.php? option=com_content&view=article&id =71&Itemid=81
http://www.reptilia.de/Archiv.335.0.html?PHPSESSID=f83fc22ecee1a3f59904b8568e563b02

Liczba wyświetleń: 7985