[44]
Loading...
Xenagama taylori – agama
Nazewnictwo
Nazwa polska: –
Nazwa angielska: Dwarf Shield Tailed Agama, Taylor’s Strange Agama
Nazwa niemiecka: Taylors Biberschwanzagame
Systematyka
Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Infrarząd: Iguania
Rodzina: Agamidae
Podrodzina: Agaminae
Rodzaj: Xenagama
Gatunek: Xenagama taylori (Parker, 1935)
Występowanie, biotop i warunki klimatyczne
Obszar występowania Xenagama taylori ogranicza się do niedużego obszaru na Półwyspie Somalijskim zwanym też Rogiem Afryki – wzdłuż północnej granicy Somalii i na terenach południowo-wschodniej Etiopii. Zamieszkują tereny wyjątkowo nieprzyjazne życiu – suche wyżyny, na wysokości nawet powyżej 1150 m n.p.m. Z dużymi amplitudami temperatur między dniem, a nocą. Z nieregularnymi i skąpymi opadami atmosferycznymi, które występują w okresie wiosny i jesieni. Średnia, roczna wilgotność dla obszaru występowania tych jaszczurek wynosi 50-60%.
Maksymalne, letnie temperatury zazwyczaj nie przekraczają 40°C w cieniu. Nocą – od października do lutego regularne jej spadki nawet poniżej 10°C. Przy stosunkowo niskich opadach i wysokim potencjale parowania region ten uważany jest za suchy, o luźnej, piaszczystej glebie. Roślinność składa się głównie z niskich traw i kserofitów, (które są jednym ze składników ich diety) jak i rozproszonych, małych drzew (np. akacji).
Mimo tak niesprzyjających warunków ludność miejscowa wykorzystuje te tereny do wypasu zwierząt gospodarczych.
Wygląd i zachowanie
To niewielkie jaszczurki – samice mogą osiągać maksymalnie 13.9 cm długości całkowitej, natomiast samce są mniejsze i mogą dorastać do 12.3 cm; długość samego tułowia (SVL) może wynieść 7 – 9 cm (Roos, 2002). Kolorystyka ubarwienia to głównie odcienie brązu; od czerwonawo-brązowego po szaro-brązowy. Wzór na grzbiecie oraz głowie składa się z nieregularnych znaczeń – cętek i plam o różnym natężeniu barw.
Najbardziej niezwykłą i charakterystyczną cechą wyróżniającą Xenagama taylori od innych jaszczurek jest ich spłaszczony, kolczasty ogon z kształtu przypominający tarczę i bardzo wąsko zakończony. Powierzchnia ogona pokryta jest rzędami kolczastych łusek, a jego brzegi „uzbrojone” są w duże kolce – to doskonała broń defensywna, pełniąca podobną rolę jak u biczogonów – potrafią nim zablokować wejście do swej nory, czyniąc ją niedostępną dla potencjalnych drapieżników.
U wielu dziko żyjących xenagam można zauważyć brak wąskiej końcówki ogona – może to pomóc potencjalnym nabywcom w ustaleniu rzeczywistego pochodzenia jaszczurek.
To jaszczurki głównie naziemne, ale jeśli tylko mają okazję do wspinaczki po skałkach czy też niewysokich roślinach to potrafią wykorzystać swoją zdolność do wspinania się. Jak większość gadów to typowe heliofile – uwielbiające słońce – większość dnia spędzają na wygrzewaniu się, ale zawsze blisko swej nory. W bezpiecznej odległości od kryjówki pozostają również w trakcie żerowania. Na schronienie wykorzystują wykopane przez siebie nory o długości nawet ok 1 m, a sama głębokość jest uzależniona od poziomu wilgotności warstwy ziemi pod powierzchnią.
Gatunek ten ma niezwykle silnie rozbudzony instynkt terytorialny – większość samców reaguje natychmiast widząc obcego osobnika na swoim terytorium. Spłaszcza swe ciało i rozpoczyna szybko kiwać głową w stronę intruza – celem takiego zachowania jest ukazanie swej dominującej pozycji i próba odstraszenia (podobne zachowania zaobserwowano również u samic). Gdy to zachowanie zawodzi samiec przystępuje do błyskawicznego ataku. Podobne zachowania mogą pojawić się również u dobrze dobranej i zżytej ze sobą pary czy też grupy xenagam, w chowie – w warunkach terraryjnych, a agresja może być skierowana do wszystkich współmieszkańców bez względu na płeć.
W przypadku chowu w parach lub haremie możemy być świadkami typowych dla tych jaszczurek zachowań w grupie, przypominających te jakie występują u agam brodatych – czyli kiwanie głową,”pompki” jak i zachowania godowe samca.
Dymorfizm płciowy
Niezwykle łatwe do odróżnienia nawet dla mniej doświadczonych hodowców, dzięki widocznym u samców porom preanalnym, ułożonym w 2-3 rzędy, o żółtym ich zabarwieniu. Ponadto podekscytowane samce (gotowe do godów) potrafią zmienić swe typowe ubarwienie na intensywny kolor niebieski (błękit pruski) widoczny na głowie, gardle i klatce piersiowej, aż po przednie kończyny. Również u niektórych samic zdarza się zauważyć zmianę na kolor niebieski, ale w minimalnym tylko stopniu – są to cienkie, niebieskie linie występujące jedynie w okolicach głowy.
Płeć możemy rozpoznać już u 5-7 miesięcznych podrostków; natomiast wg hodowcy P. Müllera płeć można rozróżnić już u trzymiesięcznych osobników.
Aktywność
Są to typowe jaszczurki o aktywności dziennej.
Warunki chowu
Ze względu na silnie rozbudzony instynkt terytorialny u Xenagama taylori zbiornik przeznaczony do ich chowu musi być wyjątkowo przestronny. Ponadto należy pamiętać aby w zbiorniku trzymać tylko jednego samca z samicami. Dla niedużej grupy hodowlanej złożonej z samca i dwóch samic terrarium typu pustynnego o wymiarach 100x70x60 cm (dł.x szer.x wys.) będzie już odpowiednie. Jako podłoże doskonale sprawdzi się gruba warstwa (co najmniej 10 cm), mieszanki piasku i gliny – to właśnie to podłoże najlepiej spełni swoją rolę i umożliwi naszym podopiecznym kopanie oraz drążenie tuneli. Niektórzy hodowcy z powodzeniem stosują ziemię ogrodową. Aby dodatkowo ułatwić kopanie i drążenie można każdego dnia spryskiwać 1/3 powierzchni dna zbiornika ciepłą wodą – zwilżony substrat będzie z pewnością bardziej plastyczny, a wykopane nory nie będą zapadać się. Sam piasek lub jako główny składnik mieszanki nie nadaje się na podłoże, choćby ze względu na częste problemy trawienne spowodowane jego spożywaniem przez te jaszczurki. Tylną ścianę możemy wyłożyć ścianką strukturalną wykonaną z odpowiednio wyrzeźbionego styropianu, pokrytego zaprawą z dodatkiem pigmentów oraz klejem polimerowym. Taka ścianka z licznymi zagłębieniami i kryjówkami będzie doskonale imitować łagodne, skalne zbocze po którym z chęcią będą wspinać się nasze jaszczurki. Dopełnieniem wystroju mogą być płaskie kamienie – z których możemy stworzyć minirumowisko skalne oraz ususzone konary i korzenie. Wszystkie ciężkie elementy muszą być odpowiednio osadzone i zabezpieczone przed ewentualnym podkopaniem i osunięciem się. Nieodzownym elementem jest małe, płytkie naczynie z zawsze czystą wodą.
W okresie lata, ale tylko w gorące, słoneczne dni możemy pokusić się o chów xenagam w odpowiednio przygotowanych wolierach na balkonie lub w ogrodzie, zawsze z dostępem do wody jak i możliwością schronienia się w cieniu – na noc oczywiście przenosimy je do terrarium.
Oświetlenie
W ciągu dnia do 14 godzin latem, a w okresie zimowym skracamy do 8-9 godzin dziennie. Koniecznością w chowie jest stosowanie promieni UV – rekomendowany przez wielu hodowców jest „ULTRA-VITALUX” z codzienną, 30 minutową sesją, ale dobrze swą rolę spełnią również żarówki/świetlówki UVB 8-10%, te ostatnie jesteśmy zobowiązani wymieniać co 6 miesięcy.
Temperatura
Zbiornik powinien posiadać co najmniej dwa miejsca do wygrzewania się z temperaturą powyżej 40°C, natomiast w części chłodniejszej temperatura powinna być uzależniona od pory roku – gradient w tej części terrarium wynosi od 20°C zimą, do 30°C latem.
Wilgotność
Utrzymujemy wilgotność na poziomie 50-60%.
Żywienie
To wszystkożerne jaszczurki – w skład ich diety w środowisku naturalnym wchodzą zarówno owady jak i materiał roślinny. Równie urozmaiconą dietę musimy im zapewnić w warunkach terraryjnych. Podstawą będą wszelkie owady karmowe stosowane w żywieniu innych jaszczurek czyli świerszcze, szarańczaki, karaczany oraz jako urozmaicenie larwy mola woskowego i mącznika młynarka. W okresie letnim doskonale sprawdzi się plankton łąkowy, poławiany z miejsc czystych ekologicznie – nie poddawanych żadnych opryskom chemicznym oraz z dala od uczęszczanych dróg. Pokarm roślinny podajemy 2 – 3 razy w tygodniu – jest wiele roślin, które mogą stanowić uzupełnienie diety Xenagama taylori. Pomocny w ustaleniu pokarmu roślinnego będzie spis roślin jadalnych dla legwana zielonego. Należy pamiętać, że nie każdy z naszych podopiecznych będzie chętnie pobierał pokarm roślinny i nie należy tym martwić się. Dla prawidłowego rozwoju naszych jaszczurek i zachowania ich w dobrym zdrowiu powinniśmy stosować suplementację makro- i mikroelementy (z uwzględnieniem zwłaszcza wapnia)oraz witaminy – szczególnie dotyczy to młodych, szybko rozwijających się osobników oraz samic w okresie rozrodczym.
Rozmnażanie
Uważa się, że osobniki tego gatunku uzyskują dojrzałość między pierwszym, a drugim rokiem życia. I z rozmnażaniem powinniśmy poczekać aż do ukończenia przez nie 2 roku życia. Osobniki przystępujące do reprodukcji muszą być dobrze odżywione oraz w doskonałej kondycji fizycznej. Aby zainicjować sezon rozrodczy u Xenagama taylori powinniśmy zapewnić im kilkutygodniowy okres lekkiego zimowania. Ochłodzenie temperatury w terrarium do ok 22°C w dzień (pod promiennikiem 25-27°C), z nocnymi spadkami do ok 18°C jest wystarczające. Zmniejszamy również wilgotność do 35-40%. W tym okresie ograniczamy również karmienie. Celem takiego postępowania jest lepsza synchronizacja cyklu reprodukcyjnego samicy i samca. Po zakończeniu zimowania przywracamy pierwotne wartości (Bondar, Zubrickaja; 2005). Gotowość do zalotów samiec oznajmia zmianą swego ubarwienia na kolor niebieski. W trakcie godów można zaobserwować całą gamę zachowań samca od kiwania głową, przez „pompki” i gonitwy aż po ugryzienia – czasem przypominają bardziej walkę dwóch samców niż gadzie zaloty. Ich uwieńczeniem są wielokrotne kopulacje. W ok 5 tygodni od kopulacji (Dedlmar, 2002) samica składa jaja, głęboko w wykopanej przez siebie norze. Jednorazowo może ich złożyć do 9 sztuk, a każde jajo mierzy 16-17.5 mm długości i 11-12.5 mm szerokości. Zdarza się, że samica jest w stanie złożyć jaja więcej niż raz w ciągu całego sezonu rozrodczego. Do tej pory nie ustalono maksymalnej ilości zniosów w ciągu jednego sezonu. Jaja przenosimy do wcześniej przygotowanego inkubatora i układamy w plastikowe pojemniki wypełnione zwilżonym substratem, dobrze sprawdzi się zarówno wermikulit czy perlit oraz ich mieszanka. Inkubacja jaj w temperaturze 28.5°C trwa około 43-46 dni (Dedlmar, 2002). Wyklute maluchy mogą mierzyć maksymalnie 5 cm długości całkowitej. Bardzo szybko bo już w 1-3 dniu od wyklucia rozpoczynają pobierać pokarm – rozmiar owadów karmowych musi być dostosowany do ich wielkości. Przez pierwsze tygodnie życia należy szczególnie zadbać o większą wilgotność, która ograniczy do minimum ryzyko odwodnienia u tak młodych organizmów, zagrażającego ich życiu. Mogą być trzymane razem, ale z chwilą pojawienia się pierwszych agresywnych zachowań czy wręcz walk należy je natychmiast odseparować.
U samic Xenagama taylori stwierdzono możliwość przechowywania spermy (zjawisko to nosi nazwę amphigonia retarda) przez cały sezon rozrodczy.
Podsumowanie
Xenagama taylori to gatunek efektowny i niezbyt drogi, choć nadal mało znany i nie cieszący się uznaniem wśród terrarystów. Nie należy też do trudnych w chowie. Mamy również pierwsze sukcesy w krajowym rozmnażaniu tego gatunku. Jaszczurki te dość łatwo przyzwyczajają się i akceptują kontakt z opiekunem, ale z racji osiąganych rozmiarów nie są obiektem do częstego wyjmowania ze zbiornika i „zabaw” na rękach. Podobnie jak w przypadku wielu gadów, po zakupie naszym obowiązkiem jest przeprowadzić u podopiecznych badanie kału na obecność endopasożytów, a w przypadku ich wykrycia przeprowadzić odpowiednią kurację preparatami wskazanymi przez lekarza weterynarii i pod jego nadzorem.
Gatunek nie został objęty przepisami Konwencji Waszyngtońskiej i w myśl ustawy o ochronie przyrody nie podlega rejestracji po zakupie.
Podziękowania dla Patrycji Gibek gibek_gsf za bezinteresowną pomoc.
Opracowanie i źródła informacji
Piotr Prokulewicz 'Kurimu’ na podstawie:
1. Lizards of Ethiopia (Reptila Sauria)-Tropical Zoology M.Largen & S.Spawls
2. Keeping and Breeding the Dwarf Shield-Tailed Agama Peter M. Müller
3. Conference of the U.H.S 2005 E.Bondar & O.Zubrickaja
Liczba wyświetleń: 2624
