Chalcides ocellatus – ostajnica nakrapiana

Systematyka

Ostajnica nakrapiana (Chalcides ocellatus Forskal, 1775)

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Ocellated Skink

Nazwa niemiecka: Gefleckte Walzenskink

Nazwa czeska: Scink válcovitý

Nazwa włoska: Gongilo

Wielkość

Maksymalnie 30 cm, przeważnie jednak osiągają około 25 cm długości.

Długość życia

W niewoli bardzo często zdarzają się osobniki przekraczające wiek 10 lat.

Wygląd

Jaszczurka o typowym pokroju dla przedstawicieli swojej rodziny, ciało jest jednolicie walcowate na całej długości ciała zwierzęcia, ciało jest wydłużone (ogon to przeważnie około 50% długości całkowitej jaszczurki). Nogi zakończone pięcioma palcami w porównaniu z dość masywnym ciałem są małe, krótkie i można odnieść wrażenie, że są one ostajnicom zupełnie zbędne. Pomimo ich pozornej kruchości pozwalają ostajnicom wspinać się na prawie pionowe powierzchnie (mury, skały). Łuski są gładkie i ściśle pokrywają całe ciało ostajnic, właśnie to podobnie jak budowa jaszczurek tego gatunku umożliwia im prawie dosłowne pływanie w piasku. Dominującą barwą ciała tych scynków to różne odcienie żółci lub brązu, grzbiet i boki ciała pokryte są licznymi czarno obrzeżonymi białymi plamkami, choć nie jest to reguła, ubarwienie tych jaszczurek cechuje się sporą zmiennością, zdarzają się choćby osobniki pozbawione jakiejkolwiek plamki oraz melanistyczne. Brzuch jest jaśniejszy, kremowy lub wpadający w biel.

Występowanie

Ostajnice nakrapiane są dość szeroko rozpowszechnionymi scynkami, zamieszkują Afrykę Północną, Azję Mniejszą po Pakistan, Grecję i wiele wysp na Morzu Egejskim, Sardynię, Sycylię i Maltę, endemiczne podgatunki Ch. o. linosae i Ch. o. zavattarii zamieszkują odpowiednio Linosę i Wyspy Lampedusa.

Podgatunki

Chalcides ocellatus bottegi
Chalcides ocellatus linosae
Chalcides ocellatus ocellatus
Chalcides ocellatus subtypicus
Chalcides ocellatus tiligugu
Chalcides ocellatus zavattarii

Jeden z podgatunków Chalcides ocellatus bottegi bywa czasem traktowany jako samodzielny gatunek Chalcides bottegi Boulenger, 1898. Systematyka tego gatunku nadal ulega zmianom, dlatego ten podział należy bardziej traktować jako jeden z proponowanych.

W hodowlach amatorskich najczęściej mamy do czynienia z przedstawicielami dwóch podgatunków: Chalcides ocellatus ocellatus oraz Chalcides ocellatus tiligugu – trafiające do Polski najczęściej z Egiptu.

Cechy szczególne

Jest to jeden z kilku gatunków jaszczurek który stracił znacznie na popularności w polskich hodowlach na przestrzeni ostatnich lat ze względu na sprowadzanie „egzotyczniejszych” gatunków.
Przy zapewnieniu odpowiednich warunków jest doskonałym wyborem dla początkujących hobbystów.

Co ciekawe w większych zbiornikach przy zapewnieniu wielu kryjówek i z więcej niż jednym miejscem do wygrzewania się można z powodzeniem trzymać 2 samce, w większości przypadków jedynymi oznakami agresji bywają delikatne przepychanki które bardzo szybko ustają.

Aktywność

Generalnie prowadzą dzienny tryb życia, jednak w naturalnym środowisku w afrykańskiej części zasięgu główna aktywność może przypadać na wieczór, ze względu na zbyt wysokie temperatury panujące w ciągu dnia.

Biotop

Ostajnica nakrapiana może zamieszkiwać dość zróżnicowane środowiska, głównie jednak występują na umiarkowanie suchych terenach, często w pobliżu ludzkich siedzib – przydomowe ogródki, pola uprawne, ruiny, obrzeża lasów, gaje oliwne, wybrzeża morskie.

Terrarium

Jedną z podstaw utrzymania tych jaszczurek jest dość gruba warstwa piasku, która stanowi ważną kryjówkę, uzupełnieniem wystroju zbiornika z tymi ostajnicami powinny być płaskie łupki skalne i rozłożysty korzeń. Tylną ścianę warto pokryć kawałkami piaskowca, co dodatkowo zwiększy powierzchnię życiową zwierząt. Miseczka na wodę powinna być dość ciężka, żeby utrudnić scynkom podkopanie i wywrócenie jej.
Żywe rośliny o ile bez wątpienia dodają uroku obsadzonemu nimi terrarium o tyle nie jest tak proste w wykonaniu w terrarium z jaszczurkami spędzającymi sporą część życia na przekopywanie podłoża. Lista roślin nadających się do terrarium tych gadów jest dość długa, jednak w praktyce będzie to oznaczało regularne wymienianie wykopanych roślin. Dość wytrzymałymi gatunkami w starciu z tymi ostajnicami są chociażby Sedum morganianum, Hedera helix (bluszcz pospolity), Crassula lycopodioides (czy inne grubosze o podobnym pokroju),
rośliny należy wstawiać do terrarium w ceramicznych doniczkach i mieć nadzieję, że scynki nie nabiorą ochoty do wykopania ich.

Wielkość terrarium

Z racji niezbyt aktywnego trybu życia terrarium dla ostajnic nakrapianych nie musi być zbyt duże, dla grupki składającej się z samca i 2 samic w zupełności powinno wystarczyć terrarium o rozmiarach 60x40x40 cm.

Oświetlenie

Oświetlenie terrarium UV jest jak najbardziej polecane, jednak przy zapewnieniu odpowiednich dawek witamin i minerałów wydaje się, że jaszczurki te czują się dość dobrze i bez doświetlania UV.

Temperatura

W okresie letnim w terrarium temperatura powinna utrzymywać się na poziomie 24- 28 stopni Celsjusza, punktowo temperatura może przekraczać 30°C. Nocą temperatura powinna spadać do około 24°C. W okresie zimowym bardzo dobrze jest przynajmniej obniżyć temperaturę w ciągu dnia do około 22°C, punktowo około 30°C, jednak nie jest to konieczne do uzyskania przychówku.

Wilgotność

Umiarkowana, powinna utrzymywać się w granicach 50-60%, w nocy nieco wyższa. Warto co jakiś czas solidnie spryskać terrarium wyłączając przy tym ogrzewanie na pewien czas imitując tym deszcz.

Żywienie

Ostajnice nie należą do specjalnie wybrednych pod względem żywienia. Podstawę diety dorosłych osobników powinny stanowić świerszcze, średniej wielkości „miękkie” karaczany, w okresie letnim doskonałym pomysłem jest stosowanie „planktonu łąkowego” pozyskiwanego z czystych, niepryskanych i odległych od dróg łąk. Niektóre osobniki interesują się pokarmem pochodzenia roślinnego – słodkie owoce takie jak brzoskwinie, mango czy banany. Jednak nie jest to reguła, większość osobników tego gatunku ignoruje tego typu urozmaicenie.

Dymorfizm płciowy

Jest to jeden z nielicznych aspektów hodowli tych jaszczurek która może sprawić pewne kłopoty. Różnice pomiędzy płciami są minimalne, generalnie samce są nieznacznie masywniejsze, głowa samca w porównaniu z głową samicy jest nieco szersza.

Rozmnażanie

Gody w zależności od zasięgu występowania mogą trwać przez prawie cały rok. Osobniki dostępne w polskich hodowlach pochodzące głównie z Północnej Afryki odbywają gody na wiosnę. Samce dość bezceremonialnie gonią samice i chwytają je szczękami za kark lub bok ciała. Sama kopulacja nie trwa zbyt długo. Ostajnice nakrapiane należą do jaszczurek jajożyworodnych. Ciąża trwa od 6 do nawet 12 tygodni, przeważnie jednak trwa około 8 tygodni w ciągu których samica znacznie przybiera na wadze.

W tym okresie należy zwracać szczególną uwagę nad prawidłowym, urozmaiconym żywieniem i odpowiednim dawkowaniu minerałów. Samica przeważnie na około 2 dni przed porodem przestaje przyjmować pokarm i szuka bezpiecznego miejsca. Najczęściej młode przychodzą na świat z rana lub pod wieczór. W jednym miocie młodych może być od 2 do 10, przeważnie jest ich 8, choć znane są przypadki 20 młodych w jednym miocie.

Rozmiary młodych uzależnione są od ilości młodych, jednak średnio mają około 8 cm długości i są wiernymi kopiami rodziców, od samego początku przygotowanymi do samodzielnego życia. Barwa młodych odbiega nieco od dorosłych, brak na ich ciele plamek. Ciężarną samicę dobrze jest odseparować na czas ciąży od pozostałych jaszczurek żeby uniknąć zagrożenia dla młodych ze strony pozostałych dorosłych.

Młodych ze względu na możliwość wystąpienia kanibalizmu nie można trzymać razem z dorosłymi. W celu łatwiejszej kontroli stanu zdrowia młodych dobrze jest chować je oddzielnie w niewielkich terrariach w warunkach takich samych jakie należy zapewnić dorosłym. Pokarm powinny stanowić odpowiednio mniejsze owady, należy unikać karmienia młodych larwami mącznika młynarka. Chowane w odpowiednich warunkach młode ostajnice rosną dość szybko.

Zimowanie

Nie jest konieczne, przez okres zimowy (grudzień – styczeń) warto jednak skrócić czas naświetlania terrarium i obniżenie temperatury o kilka stopni.

Uwagi

Ostajnice nakrapiane należą do jaszczurek które można polecić każdemu początkującemu terraryście. Ich łatwość w chowie i hodowli, odporność na ewentualne drobne błędy właściciela i spokojny, „pokojowo nastawiony” charakter czynią je niemal idealnymi jaszczurkami zarówno dla początkujących jak i dla bardziej doświadczonych pasjonatów.

Opracowanie i źródła informacji

Grzegorz Mulkowski (tokaga) na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:

Uwe Schlüter Der Gefleckte Walzenskink (Chalcides ocellatus)
P. Sura Encyklopedia współczesnych płazów i gadów
Jerry G. Walls The Guide to Owning Skinks

Liczba wyświetleń: 7638