Sceloporus malachiticus – legwan malachitowy*

Sceloporus malachiticus – legwan malachitowy*

Synonimy

Sceloporus malachiticus – legwan malachitowy* (Cope, 1864)

Nazewnictwo

Nazwa polska: Legwan malachitowy* (* nazwa nie prawidłowa, nie należy do rodziny legwanów)

Nazwa angielska: Emerald swift, Green spiny lizard

Nazwa niemiecka: Malachit-Stachelleguan, Malachitgrüner Stachelleguan

Systematyka

Sceloporus malachiticus – legwan malachitowy* (Cope, 1864) Zaliczany do rodziny frynosomowatych (Phrynosomatidae). Nie jest więc legwanem, a używana potoczna nazwa polska jest całkiem niewłaściwa dla tego gatunku. Najlepiej używać nazwy łacińskiej, jednoznacznie określającej o jakie zwierzę chodzi.

Przez pewien czas był uważany za podgatunek Sceloporus formosus (obecnie mówi się o gatunkach z grupy formosus).

Na obszarze od Meksyku po Panamę występuje kilka gatunków nadrzewnych jaszczurek z rodzaju Sceloporus, często podobnie ubarwionych jak Sceloporus malachiticus i o podobnej biologii. W celu dokładnego oznaczenia gatunku należy posłużyć się kluczem do identyfikacji gatunków.

Gatunki należące do grupy formosus:

1. Sceloporus malachiticus – podawany jest z terenu od Salwadoru i Hondurasu na północy, przez Nikaraguę i Kostarykę do północnej Panamy. Występuje w lasach deszczowych górskich porastających obszary od 600 do 3800 m n.p.m. Ciało, bez ogona (SVL), osiąga 98 mm.
2. Sceloporus acanthinus – zamieszkuje lasy wzdłuż wybrzeża Pacyfiku na wysokości od 400 do 1500 m n.p.m. Gatunek ten podawany jest ze stanu Chiapas w Meksyku oraz Gwatemali. Długość tułowia do 99 mm.
3. Sceloporus internasalis – gatunek zamieszkujący lasy od poziomu morza do 2000 m n.p.m. w Meksyku (region Los Tuxtlas, oraz pas od wschodniej części Oaxaca do północno-zachodniej części Chiapas). Ciało osiąga 100 mm.
4. Sceloporus lunaei – zamieszkuje wschodnią Gwatemalę, gdzie osiąga 95 mm (tułów). Podawany jest z suchego lasu na wysokości od 100 do 1000 m n.p.m.
5. Sceloporus smaragdinus – spotykany jest w lasach porastających pogórze i góry Gwatemali i stanu Chiapas w Meksyku, na wysokości 200-4000 m n.p.m. Długość tułowia osiąga 85 mm.
6. Sceloporus taeniocnemis – dorasta do 80 mm (tułów). Zamieszkuje górski las deszczowy występujący na wysokości 1200-2500 m n.p.m. od centralnej części stanu Chiapas w Meksyku po centralną Gwatemalę.

Występowanie

Jego zasięg występowania rozciąga się od Meksyku po Panamę i Kostarykę.

Biotop

Zamieszkuje wilgotne lasy wysokogórskie (od 400-1500 m n.p.m., a nawet 2200 m n.p.m.), ze znaczną amplitudą wilgotności i temperatury, tak w ciągu dnia jak i roku. Najczęściej prowadzi nadrzewny tryb życia. Tu w koronach drzew najczęściej wygrzewa się w promieniach słońca.Jest to gatunek nadrzewny, który świetnie przystosował się do warunków panujących w wilgotnych lasach wysokogórskich. Dobrze radzi sobie ze znaczną amplitudą wilgotności i temperatury, tak w ciągu dnia jak i roku. Zwykle tylko jeden samiec zamieszkuje jedno drzewo, które broni przed potencjalnymi rywalami. Natomiast na wyżej położonych terenach, jak na przykład w Kostaryce, gatunek ten zamieszkuje naturalne kamienne ściany i skały, które pokryte są warstwą mchów i paprotników. W takich warunkach wygrzewa się w promieniach słońca, chroniąc się przed zimnym wiatrami w zacisznych, ciepłych miejscach.

Wygląd

Dorasta 20-22 cm. Jego ciało jest owalne, pokrytymi wręgowanymi łuskami (podobnie jak np. Cordylus). Samce są szarawe z malachitowo – zielonym grzbietem. Brzuch biało niebieski. Podgatunek Sceloporus malachiticus smaragdinus jest wybarwiony wyraźniej. Samce w okresie godowym i walk o terytorium mają niebieskie podgardle z czarnymi pręgami po bokach karku. Samice są zazwyczaj jasnoszare, czasami z ciemniejszym odcieniem.

Terrarium

Trzymamy je w grupach haremowych (samiec z dwiema, trzema samicami) lub parach bo samce są wybitnie terytorialne i nie tolerują innych samców w swym otoczeniu. Terrarium dla pary powinno być przestrzenne, wertykalnego(pionowego) typu. Minimum dna to 50 x 60 cm. Wysokość to około 100 cm. Wystrój powinien zawierać gałęzie i konary drzew, po których jaszczurka chętnie wspina się i wygrzewa. Jako podłoża używamy piasku lub żwiru, tłuczonego kamienia, torfu, włókna kokosowego (lignocelu). Uzupełnienie będą sucholubne rośliny (np. sukulenty – Crassula (drzewko szczęścia), Sansevieria – wężownica). Dobrze sprawdzają się i naturalnie wyglądają paprocie (np. z rodzaju Asplenium), mocne epifity czy pnącza (np. z rodzaju Philodendron). Niezbędnym elementem wyposażenia jest miska z wodą (zawsze odstaną i świeżą). Zwierzęta często korzystają z niej nie tylko jako pojnika ale także jako basen do kąpieli. Terrarium w ciągu dnia ogrzewamy przy pomocy promiennika o odpowiedniej mocy, by panowała w nim temperatura 25-30°C. Punktowo pod źródłem ogrzewania 35-40°C. Nocą zgodnie z naturalną amplitudą temperatura powinna spadać do poziomu 18-20°C. W jasno oświetlonym terrarium należy umieścić specjalistyczne żarówki o odpowiednim profilu UVB, a latem można wystawiać je do słonecznej woliery zewnętrznej. Wilgotność utrzymujemy wysoką (70%) w ciągu nocy i rano. Dlatego rosimy świeżą wodą całe terrarium późnym wieczorem. Zbyt niska wilgotność powoduje u legwaników zakłócenia w przebiegu wylinki (suche płaty naskórka nie odrywają się od ich ciała i drażnią je, przez co jaszczurki są nerwowe, nie jedzą itp. co może doprowadzić do pogorszenia zdrowia jaszczurki).

Żywienie

Dorosłe osobniki odżywiają się głownie świerszczami, mrówkami, mącznikami i innymi owadami odpowiedniej wielkości. Dobrze radzą sobie z karaczanami, a nawet dorosłymi szarańczami, na które chętnie polują. Pokarm roślinny jest rzadko spożywany raczej okazyjnie lub przypadkowo.

Rozmnażanie

Zimą utrzymujemy je przez okres około 4-6 tyg. w temperaturze 15-18°C. i przygaszonym świetle (oczywiście zimujemy tylko osobniki w pełni zdrowia). Po tym okresie najczęściej przystępują do godów.

Z następstwem pór związane jest dojrzewanie zwierząt do rozrodu. Jak podaje Marion i Sexton (1971) roczny cykl tego gatunku jest zsynchronizowany ze zmieniającym się w jego naturalnym środowisku porami. W przypadku populacji zamieszkujących lasy na wysokości około 2000 m n.p.m. owulacja występowała najczęściej we wrześniu, a poród młodych przypadał na początek pory suchej – na styczeń i luty (pora sucha w Ameryce Środkowej, w części będącej pod wpływem Pacyfiku, trwa od stycznia do kwietnia).

Jest to gatunek żyworodny (duże amplitudy uniemożliwiłyby prawidłową inkubację jaj gdyby zostały one złożone w zakamarkach środowiska bytowania gatunku) i jest przystosowaniem do warunków środowiska. Samica na kilka tygodni (zazwyczaj 2 – 3) przed porodem nie przyjmuje pokarmu, jest mniej aktywna i porusza się ociężale. Rodzi 3 – 5 młodych, wielkości około 5 cm, które po przerwaniu błon płodowych szybko umykają w zakamarki terrarium (trzymają się zazwyczaj w górnych partiach terrarium), a po pierwszej wylince w ciągu pierwszego tygodnia życia zaczynają przyjmować pokarm: muszki owocówki (bezskrzydłe formy) i malutkie larwy (nimfy) świerszczy. Lepiej trzymać je oddzielnie, bo dorosłe osobniki mogą mieć skłonności kanibalistyczne lub podjadać pokarm młodym. Młode karmimy dwa razy dziennie z bogatym dodatkiem preparatów witaminowo – mineralnych. Wymagają większej wilgotności, dlatego terrarium zraszamy wieczorem i w ciągu dnia.

Uwagi

Gatunek ten nie jest powszechny w naszych terrariach i najczęściej pochodzi z transportów z natury więc należy zawsze się zastanowić przed jego nabyciem czy aby nie ogałacamy naturalnych populacji tych jaszczurek. Pamiętać też trzeba, że osobniki z odłowu źle adaptują się do warunków niewoli i szybko giną z wielu powodów m.in. stresu.

 

Opracowanie i źródła informacji

Witold „Wiciu” Borkowski na podstawie poniżej podanej literatury:

1. Encyklopedie teraristiky. E. Bruins 
2. Jeśteri – chov, biologie. Gekoni I. I. Vergner 
3. Leguani a agamy, M. Kocian 
4. Reptili w terrariumie, S. Kudrjawcew, S. Mamajed 
5. Blue bellies & their kin, D. Bartlett

Opis uzupełnił Maciej Kamaszewski o następujące publikacje:
Marion K. R., Sexton O. J., The reproductive cycle of the lizard Sceloporus malachiticus in Costa Rica., Copeia, vol. 1971, No. 3 (sep. 3,1971), s. 517-526;
Sura P., 2005, Encyklopedia współczesnych płazów i gadów, Wydawnictwo Fundacja, Nowy Sącz;
Köhler G., 2003, Reptiles of Central America, Herpeton Verlag, Offenbach;
Uwe Dost, 2000, Zwierzęta w terrarium, Oficyna Wydawnicza “Delta W-Z”, Warszawa.

* Nazwa niepoprawna zobacz do zakładki Systematyka

Liczba wyświetleń: 18039