Natrix maura – zaskroniec żmijowy

Natrix maura – zaskroniec żmijowy

Zaskroniec żmijowy to najmniejszy z 3 przedstawicieli rodzaju Natrix – Natrix maura, Natrix natrix, Natrix tessellata; część źródeł wymienia jeszcze czwarty gatunek – Natrix megalocephala, ale status taksonomiczny tego ostatniego jest podważany m.in. przez zespół naukowców z prof Wolfgangiem Böhme na czele (ZFMK w Bonn).

To piękne, ale nieduże węże o średniej długości całkowitej ok. 65 cm., choć zdarzają się również, ale rzadko o długości nawet 1 m.; rekordowo duże okazy tego gatunku przekraczające nawet podane maksymalne rozmiary pochodzą z populacji afrykańskich (Malkmus 1997). O zmiennym ubarwieniu – jasnoszarym, szaro-zielonym, piaskowo-brązowym, czerwono-brązowym aż po bardzo ciemny, brunatny kolor. Znaczne są również różnice rysunku wzoru – występują osobniki zarówno z charakterystycznym wzorem zygzaka – tzw. „wstęgi kainowej” podobnym jak u żmii zygzakowatej (V.berus) jak i o zredukowanym wzorze składającym się z nieregularnie rozłożonych plamek.

Mają wielu naturalnych wrogów, są to zarówno liczne ssaki (lisy, koty, wydry, kuny), węże – takie jak Malpolon monspessulanus czy ptaki (czaple, ślepowrony, pójdźki, orły, myszołowy), a dla młodych, świeżo wyklutych osobników zagrożenie stanowią nawet duże ropuchy. W chwilach zagrożenia starają się jak najszybciej uciec, gdy to jest niemożliwe przyjmują odstraszającą postawę, głośno przy tym sycząc – wykonują również ruchy głową naśladujące atak żmii; z gruczołów analnych mogą też wydzielać cuchnącą substancję, której zadaniem jest zniechęcić potencjalnego drapieżnika do ponowienia ataków.

Natrix maura to doskonały przykład euryfaga – organizmu wykorzystującego szerokie spektrum pokarmowe. W zależności od wielkości węża, warunków klimatycznych i sezonowej dostępności w skład ich diety mogą wchodzić zarówno bezkręgowce (owady czy pierścienice), ryby, płazy ogoniaste (salamandry, traszki) jak i bezogonowe (żaby, ropuchy), ich jaja i kijanki, sporadycznie inne gady – np. gekony (Duguy i Saint-Girons 1966, Valverde 1967, Alberch i González 1973, Hopkins 1974, Vericad i Escarre 1976). Zbliżoną, równie urozmaiconą dietę (bezkręgowce, ryby, mysie noworodki) należy tym wężom zapewnić w warunkach chowu terraryjnego. W przypadku podawania rozmrożonych ryb dietę należy uzupełniać preparatami z dodatkiem witamin z grupy B.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Zaskroniec żmijowy

Nazwa angielska: Viperine water snake, Viperine snake

Nazwa niemiecka: Die Vipernatter

Systematyka

• Gromada: Reptilia – gady

• Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury

• Rząd: Squamata – łuskonośne

• Podrząd: Serpentes

• Rodzina: Colubridae

• Podrodzina: Natricinae

• Rodzaj: Natrix

• Gatunek: Natrix maura (Linnaeus, 1758)

 

Długość życia

Do około 15 lat.

Występowanie

Obszarem występowania tego gatunku w Europie są tereny południowo-zachodniej jej części – obejmując 5 państw: Portugalię, Hiszpanię, Francję (południowa jej część), południowo-zachodnią Szwajcarię i Włochy. Spotykany również na niektórych wyspach M. Śródziemnego należących do części ww krajów. Ponadto występuje w północno-zachodniej części Afryki – w państwach Maghrebu – Maroko, Tunezja, Algieria i z dużym prawdopodobieństwem w Libii. Ich występowanie obejmuje tereny do wysokości ok. 2000 m n.p.m. (Santos 2004).

Biotop

To węże związane ze środowiskiem wodnym – znane są ze swoich umiejętności pływackich oraz nurkowania – pod wodą mogą przebywać dłuższy czas. Preferują wilgotne siedliska – mokradła, tereny podmokłe prawie zawsze w pobliżu jezior, stawów i cieków wodnych, są też mieszkańcami pól ryżowych np. w delcie rzeki Ebro w hiszpańskiej prowincji Tarragona.

Potwierdzono ich obecność w wodach zasolonych co może wskazywać na możliwość rozprzestrzeniania się tego gatunku przez pokonywanie wąskich, morskich barier (Barata, Harris & Castilho 2007).

Aktywność

Są to węże o dziennej aktywności.

Terrarium

Wymagany jest przestronny zbiornik o wymiarach 100x60x40 cm, z dużą częścią wodną, który choć w części odzwierciedli ich naturalne siedlisko. Jako podłoże dobrze sprawdzi się co najmniej kilkucentymetrowa warstwa mieszanki ziemi i piasku lub piasku i torfu z dodatkiem większych i mniejszych kamieni, z których to możemy stworzyć kryjówki (odpowiednio je układając i zabezpieczając przed osunięciem się). Dla urozmaicenia „krajobrazu” możemy wstawić również odpowiednio spreparowany i zabezpieczony przed gniciem korzeń czy konar – jako miejsce do wygrzewania się węża oraz posadzić rośliny np. kępę traw lub funkie (hosta) – ich największym atutem jest odporność i ogromna różnorodność pod względem wielkości samej rośliny, kształtu oraz koloru liści. W części wodnej na dno możemy wysypać „otoczaki” o żwirowej/kamienistej frakcji.

Oświetlenie

Cykl 10-12 godzinny. UVB nie jest konieczne, ale z pewnością dobrze wpłynie na kondycję i samopoczucie węży naświetlanie ich niedużą dawką – do tego celu nada się żarówka/świetlówka UVB 5% – wspomoże to również prawidłowy rozwój ewentualnie posadzonych roślin.

Temperatura

W dzień od 24 do 32°C, z nocnymi spadkami do ok. 20°C.

Wilgotność

Powinna się utrzymywać na poziomie około 70%.

Dymorfizm płciowy

Istotną, widoczną różnicą między płciami mogącą pomóc w jej rozróżnieniu są osiągane rozmiary – samice są znacznie dłuższe od samców (Rugiero, Capula&Angelici 2000).

Rozmnażanie

Węże tego gatunku osiągają dojrzałość płciową przy ok.22 cm długości (SVL) u samców, natomiast samice dojrzewają przy 35 cm (Feriche 1999). W środowisku naturalnym, niedługo po przebudzeniu ze snu zimowego odbywają gody, w okresie lata – w czerwcu lub lipcu samica składa jaja w ciepłych i wilgotnych miejscach w zbutwiałych, powalonych pniach drzew, stertach gnijących liści, w norach czy w mule. Może ich złożyć od 3 do ponad 20 sztuk, choć zazwyczaj jest to ok. 10 jaj. W zależności od temperatury inkubacja może trwać do ok. 10 tygodni – średnia długość inkubacji u badanej populacji z Sardynii wynosiła 46 dni, a odsetek wykluwalności ok. 80% (L. Rugiero, 2000). Wyklute zaskrońce mierzą od 15 do 20 cm. Nieodzownym warunkiem ich rozmnożenia jest zimowanie. W naturalnych siedliskach okres zimowego spoczynku może trwać nawet 5-6 miesięcy, natomiast w warunkach niewoli maksymalnie 4 miesiące. Najlepiej zimować je między listopadem, a majem w temperaturze 6-10°C. Na trzy tygodnie przed zimowaniem zaprzestajemy karmienia!

Uwagi

Gatunek nie cieszący się uznaniem terrarystów w Polsce, choć bardzo prosty w chowie. Szybko przyzwyczaja się do obecności i ingerencji opiekuna w terrarium. Są doskonałymi obiektami do obserwacji, niezwykle aktywne, o interesujących zachowaniach widocznych szczególnie w trakcie żerowania w wodzie.

 

Opracowanie i źródła informacji

Grzegorz Lipiński

Aktualizacja – redakcja węży

Na podstawie:
Natrix maura in nature and in the terrarium – P.Storm.
Amphibia-Reptilia – X.Santos, M.Feriche, A.Filippakopoulou i inni.
CCMAR – University Algarve.

Liczba wyświetleń: 13137