Czyszczenie, dezynfekcja i sterylizacja

Czyszczenie, dezynfekcja i sterylizacja

Rys historyczny

Historia antyseptyki jest stosunkowo krótka bo ma zaledwie 150 lat. Podwaliny podłożył Ludwik Pasteur (1822 – 1895) odkrywając bakterie, a wiedzę tą wykorzystał John Lister (1827 – 1912), który był pionierem antyseptyki. To dzięki niemu wprowadzono sterylizację cieplną lub chemiczną narzędzi chirurgicznych oraz zmienna odzież dla chirurgów. Jego śladami podążył William Steward Halsted (1852-1922), który wprowadził między innymi rękawice chirurgiczne.

Słowniczek

• Aseptyka – postępowanie bezbakteryjne; działania mające na celu zapobieganie pojawianiu się chorobotwórczych drobnoustrojów w danym środowisku
• Aseptyczny – wolny od drobnoustrojów
• Antyseptyczny – przymiotnik określający środki używane do niszczenia drobnoustrojów
• Antyseptyka – (wyjaławianie) – zespół zabiegów (czynności) chemicznych i fizycznych zmierzających do zabicia mikroorganizmów (wirusów, bakterii, pierwotniaków, riketsji, grzybów) na powierzchni ciała (skóra, błony śluzowe, wytwory naskórka), w pomieszczeniu i na rozmaitych przedmiotach. Termin pochodzi od słów greckich anty – przeciw, septikos – czyniący zgniliznę; czyli oznacza dosłownie działanie przeciwgnilne.

Czyszczenie

Jest to usuwanie zanieczyszczeń (resztek pokarmu, kału, moczu, krwi, wydzielin), pomaga ono usunąć (zmniejszyć ilość) materii organicznej, która jest niezbędna do namnażania się drobnoustrojów. Im więcej zanieczyszczeń usunie się na etapie mycia tym lepiej będzie mógł zadziałać środek dezynfekujący (zanieczyszczenia utrudniają dostęp środkom dezynfekującym do czyszczonej powierzchni). Tak więc ażeby następne etapy były skuteczne należy bardzo dokładnie przeprowadzić mycie, a zanieczyszczenia, których nie udaje się usunąć za pomocą gąbki i wody należy usunąć mechanicznie za pomocą szpatułki lub noża. Jednakże należy uważać ażeby przy tych czynnościach nie uszkodzić powierzchni naszego terrarium, bo powstające rysy i zagłębienia są idealnym miejscem do rozwoju bakterii.

Do mycia najlepiej nadaję się gorąca woda z mydłem. Po dokładnym umyciu zbiornika należy go dokładnie wypłukać czystą wodą z resztek mydła (pozostałości mydła mogą reagować z środkiem do dezynfekcji obniżając jego skuteczność). Do mycia oprócz mydła nadają się również płyny do mycia naczyń. Nie ma konieczności używania mydeł antybakteryjnych ponieważ teoretycznie wszystkie mydła mają działanie antybakteryjne (wraz z woda pomagają usunąć z powierzchni pewną część bakterii), jednakże nie są one środkami dezynfekującymi i nie zastąpią ich. Należy unikać środków KORODUJĄCYCH i zawierających FENOLE

Dezynfekcja i sterylizacja

Dezynfekcja – Proces mający na celu usunięcie z powierzchni wegetatywnych form chorobotwórczych mikroorganizmów. Dezynfekcja nie jest przydatna przy zwalczaniu roztoczy ale jest skuteczna przy wielu bakteriach i wirusach.

Sterylizacja – Jest to zabicie lub usunięcie z powierzchni wszystkich drobnoustrojów i ich zarodników oraz przetrwalników. Można to uczynić metodami fizycznymi (naświetlanie promieniami UV, wyżarzanie, gotowanie, poddawanie parze wodnej pod ciśnieniem, działanie suchego gorącego powietrza, opalanie nad płomieniem, ultradźwięki, sączenie przez ultrasączki – bakteriologiczne) i chemiczne (działanie za pomocą substancji chemicznych).

Często ten sam środek może być używany jako preparat do dezynfekcji jak i sterylizacji. Różnica w działaniu wynika z zastosowania różnych stężeń lub czasu jaki się daje temu środkowi na działanie. Do dezynfekcji można wykorzystać niektóre preparaty dostępne w sklepach z chemią gospodarczą. Należą do nich:

• preparaty zawierające chlor (np.: wybielacze) – w rozcieńczeniu 25g/1 litr wody
• preparaty zawierające amoniak – w rozcieńczeniu 22g/1 litr wody

Są one wysoce toksyczne dla ludzi jak i zwierząt wiec należy uważać przy ich używaniu. Do dezynfekcji lepiej użyć środków dostępnych w aptekach lub w lecznicach weterynaryjnych:

• Abacil® – roztwór wodny w stosunku 1:10 (100 ml abacilu na litr wody). Roztwór jest stabilny przez tydzień.
• Povidone – Iodine® – roztwór wodny w stosunku 1:8 lub 1:10, (może barwić na kolor brązowy)
• Virkon® – 2% roztwór. Celem sporządzenia 2% roztworu należy odmierzyć za pomocą specjalnej, załączonej łyżeczki 20 g proszku i wsypać go do 1 litra letniej wody. Wymieszać do rozpuszczenia. Można używać też wody zimnej, ale wówczas czas rozpuszczania proszku nieznacznie się wydłuża. Roztwór jest stabilny przez co najmniej 7 dni. Lecz zaleca się go zużyć w ciągu 24h. Dla uzyskania pełnego efektu odkażania czas kontaktu przedmiotów z roztworem VIRKONU® powinien wynosić 10 minut. Roztwór VIRKONU® może być wykorzystany wielokrotnie pod warunkiem, że utrzymane jest zabarwienie różowe (miernik aktywności). Odbarwienie roztworu jest sygnałem do zaprzestania jego używania.

Na powierzchnię, która ma być dezynfekowana nanosimy za pomocą gąbki, rozpylacza środek dezynfekujący (lub zanurzamy w nim dezynfekowany przedmiot) na 10-15 min (najlepiej na 20 min). W przypadku sterylizacji czas wydłużamy do co najmniej 30 min (w zależności od zaleceń producenta). Następnie należy dokładnie zmyć za pomocą czystej wody resztki środka (ewentualne pozostałości mogą wytwarzać szkodliwe opary) z powierzchni naszego terrarium (lub dezynfekowanego przedmiotu), w szczególności gdy używamy środków zawierających chlor lub amoniak.

Cała idea czyszczenia i dezynfekcji traci sens jeśli nie mamy odpowiedniego sprzętu i odpowiedniej jego ilości, a także gdy postępujemy niezgodnie z zasadami kolejności czyszczenia. W dużych hodowlach powinniśmy mieć kilka zestawów sprzętu do czyszczenia i dezynfekcji podzielonego na sprzęt przeznaczony dla poszczególnych grup zwierząt:

• jaszczurki, węże, żółwie
• zwierzęta zdrowe, chore, poddawane kwarantannie

Zestaw do czyszczenia powinien zawierać następujące elementy:

• rękawice gumowe (najlepiej jednorazowe)
• gąbki
• drapaki
• miski (np.: na ciepła wodę)
• papierowe ręczniki, szmaty
• kosz lub plastikowe worki na śmieci

Przedmioty takie jak miski na karmę/wodę, skałki, schowki i inne ruchome elementy wystroju powinny zostać wyjęte i czyszczone oraz dezynfekowane oddzielnie.

Zestaw do dezynfekcji powinien zawierać:

• rękawice gumowe (najlepiej jednorazowe)
• spryskiwacz (z roztworem środka dezynfekującego)
• metalowe lub plastikowe wiadro (na czystą wodę do spłukania)
• wiadro ze środkiem dezynfekującym – służy do dezynfekcji drapaków, szmat, gąbek, haków, szczypiec (w/w sprzęty powinny być opłukane/wyprane w wodzie z mydłem a następnie umieszczone w środku dezynfekującym na co najmniej 5 – 10 min, a jeżeli chcemy je wysterylizować umieszczamy je w roztworze środka zawierającego amoniak na 30 min w dobrze wentylowanym pomieszczeniu z dala od zwierząt, a następnie pierzemy je w gorącej wodzie z mydłem, płuczemy i suszymy, do sterylizacji można także używać wybielaczy ale z czasem mogą one niszczyć strukturę materiału)
• duże naczynie/zbiornik do dezynfekcji „umeblowania” (misek, skałek, kryjówek)

Proces czyszczenia zaczynamy od zwierząt zdrowych, następnie czyścimy i dezynfekujemy sprzęt i zaczynamy czyszczenie klatek zwierząt chorych, a na samym końcu po myciu i dezynfekcji sprzętu czyścimy klatki ze zwierzętami poddawanymi kwarantannie. Jak widać taka kolejność postępowania w przypadku posiadania tylko jednego zestawu narzędzi a dużej kolekcji zwierząt może być strasznie czasochłonna.

Przy czyszczeniu i dezynfekcji nie wolno mieszać substancji chemicznych, niektóre kombinacje mogą być niebezpieczne dla ciebie i zwierząt. NIGDY NIE WOLNO MIESZAĆ AMONIAKU Z CHLOROWYMI WYBIELACZAMI. Należy o tym pamiętać jeżeli używamy wybielacza do dezynfekcji naczyń (miski na wodę i pokarm)a następnie płuczemy wodą z płynem do naczyń (gdyż może on zawierać amoniak)

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracował: lek. wet. Michał Polok „Loktok”

Bibliografia
1. Internet

Liczba wyświetleń: 14365