Gryllidae – świerszcze

Gryllidae – świerszcze

Morfologia

Świerszcze charakteryzuje duża rozpiętość rozmiarów. Najmniejsze znane gatunki osiągają zaledwie 3- 4 mm długości, największe – kilka centymetrów. Większość spotykanych w hodowlach gatunków nie przekracza 35 mm. Posiadają jednolity plan budowy. Ciało walcowate, wydłużone, z kulistą, wyraźnie wyodrębnioną głową. Czułki długie, nitkowate, złożone z ponad 100 członów. Aparat gębowy gryzący, z przeważnie silnie rozwiniętymi żuwaczkami. Przedplecze duże, najczęściej węższe niż głowa. Skrzydła, jeśli są, dość długie. Pierwsza para skórzasta, leżąca płasko na odwłoku. Druga para błoniasta, wachlarzykowato złożona. Prawdziwe loty u hodowanych świerszczy są bardzo rzadkim zjawiskiem, jednak zdarzają się. U podstawy skrzydeł znajdują się tzw. żyłki strydulacyjne oraz „lusterko” służące do wydawania dźwięków przez wzajemne pocieranie o siebie. Na końcu odwłoka znajduje się para cerci (wyrostków rylcowych) pełniących funkcje czuciowe. U samic widoczne jest też pokładełko służące do składani jaj. Nogi cienkie. Trzecia para wydłużona, z silnie umięśnionymi udami. Na goleniach mogą występować ząbki służące do kopania lub obrony.

W sprzedaży znajduje się szereg gatunków. Oto ich krótka i bardzo ogólna charakterystyka:

Zdjęcie	Krótki opis	Odgłosy
	Świerszcz domowy (Acheta domesticus Linnaeus, 1758) 16-25 mm długości, jasnosłomkowego koloru. Rysunek na głowie poprzeczny. Łagodny i prosty w hodowli gatunek na którego przykładzie opiszę metody hodowli.
	Świerszcz czerwonogłowy, Świerszcz kubański (Gryllus assimilis Fabricius, 1775) 25-30 mm. Często mylony z poprzednim gatunkiem. Jest od niego większy, posiada ciemniejsze skrzydła, rysunek na głowie to pionowe, czerwone lub brązowe pasy. Jest równie łatwy i przyjemny w hodowli jak świerszcz domowy.
	Świerszcz dwuplamy, Świerszcz śródziemnomorski, Świerszcz afrykański (Gryllus bimaculatus De Geer, 1773) 20-32 mm długości. Jego ciało jest najczęściej czarne, z żółtymi plamami u podstawy skrzydeł i czerwonymi na udach tylnych nóg. Spotykane są również osobniki rudo-żółte jak i całkowicie czarne. Gatunek trudniejszy w hodowli ze względu na silny kanibalizm. Gra bardzo głośno i wydziela dość nieprzyjemną woń.
	Świerszcz bananowy (Gryllodes sigillatus Walker, 1869) 20-18 mm. Jest przeważnie koloru jasnosłomkowego lub kremowego. Cechy charakterystyczne tego owada, to długie czułki (nawet dwa razy dłuższe niż ciało), długie cerci i skrócone skrzydła (samice są bezskrzydłe). Niezwykle szybki, skoczny i płodny, zwłaszcza w wysokiej temperaturze.
	Świerszcz polny (Gryllus campestris Linnaeus, 1758) 20-26 mm. Krajowy gatunek świerszcza, rzadko spotykany w sprzedaży, dość trudny w hodowli. Jest owadem terytorialnym, a przez to bardzo agresywnym. Nie nadaje się więc raczej do hodowli karmowej. Jest najgłośniejszym świerszczem ze wszystkich gatunków z jakimi miałem do czynienia. Wygląda podobnie do Gryllus bimaculatus. Wyróżnia go jednak duża głowa i zredukowana druga para skrzydeł. Żółta plama u ich podstawy występuje tylko u samców.

 

Biologia

Świerszcze prowadzą bardzo zróżnicowany tryb życia. Wiele gatunków występuje na terenach otwartych, gdzie zamieszkuje wydrążone przez siebie nory. Niektóre żyją na drzewach lub jest synantropijna (żyje w towarzystwie człowieka). Szereg gatunków spotkać można tylko w jaskiniach lub nawet w mrowiskach. Są zwierzętami wszystkożernymi i w zależności od gatunku proporcje pokarmu roślinnego lub zwierzęcego w ich dietach mogą się wydatnie różnić.

Terrarium

Za terrarium mogą służyć wszelkie plastikowe lub szklane pojemniki. Ich wielkość dostosowujemy do naszych indywidualnych potrzeb. Najlepiej sprawdzają się „plastiki”, zwłaszcza z gładkimi krawędziami. Dzięki temu rozwiązaniu unikniemy ucieczek młodych osobników wyłażących po łączącym ściany kleju lub silikonie. Górę może stanowić metalowa siatka lub szyba, zapobiegająca ucieczkom świerszczy. Dobrze wiedzieć, że 20 – 30 cm wolnej przestrzeni u góry powinno wystarczyć by nie były one w stanie wyskoczyć o własnych siłach.

Istnieją dwie szkoły hodowania świerszczy: z podłożem i bez podłoża. Oto krótkie podsumowanie obu.

• Z podłożem – na dno pojemnika wysypujemy 2 – 5 cm torfu, włókna kokosowego, ziemi lub piasku. Musi być stale lekko wilgotny. Stanowi on miejsce w którym będą składane jaja, czasem świerszcze kopią w nim nory. Wadą tego rozwiązania jest utrudnione czyszczenie terrarium (trzeba usuwać podłoże), wyciąganie świerszczy, pojawianie się pleśni i roztoczy ze znacznie większą częstotliwością i nieprzyjemny zapach (zwłaszcza przy ograniczonej wentylacji i rzadkim sprzątaniu pokarmu). Dorosłe świerszcze mogą też wygrzebywać i zjadać umieszczone w substracie jaja. Zaletą jest utrzymywanie podwyższonej wilgotności i mniejsza śmiertelność świerszczy podczas linienia.
• Bez podłoża – sposób który preferuję. Dzięki niemu unikam wspomnianych wyżej problemów, nawet przy ograniczonej wentylacji. Odchody i niezjedzone resztki pokarmu zamiatam pędzlem i wyrzucam. Wadą jest wyższa śmiertelność młodych świerszczy w przypadku obniżenia wilgotności. Miejscem składania jaj będzie mały pojemnik, wypełniony do wysokości 2 – 3 cm torfem lub włóknem kokosowym. Na wierzch tego substratu warto wstawić metalową siatkę. Dzięki niej świerszcze nie będą wygrzebywać i zjadać jaj.

 

Niezależnie od wybranej metody hodowli świerszcze potrzebują kryjówek. Najłatwiejszą metodą jest zastosowanie wytłoczek od jajek. Są duże, lekkie, pofalowane, można je nakładać na siebie. Po kilku tygodniach/miesiącach użytkowania warto wymienić je jednak na nowe.
Owady trzymamy w temperaturze 20 – 32°C, choć znoszą jej spadki nawet do 10°C. Terraria ogrzewamy kablami (ściana dolna/boczna) lub żarówką lub innym promiennikiem ciepła. Wilgotność powinna mieścić się w zakresie 40 – 70%. Oświetlanie nie jest konieczne, a można wręcz powiedzieć, że świerszcze preferują ciemność. Wyjątkiem jest świerszcz polny (Gryllus campestris) wymagający do prawidłowego rozwoju więcej światła.

Żywienie

Świerszcze, jako zwierzęta wszystkożerne, pobierają bardzo zróżnicowany pokarm. Należy podawać go w małych ilościach, tak aby owady zjadły go w ciągu kilku godzin. W innej sytuacji może pojawić się pleśń i roztocze.

Mokry i świeży pokarm, jest głównym źródłem wody dla świerszczy. Dzięki niemu nie jest konieczne umieszczanie w terrarium „poidła”, w którym młode świerszcze mogą się potopić.
Z warzyw i owoców można podawać:

• cykorię
• kapustę pekińską
• mlecz (mniszek lekarski)
• babkę zwyczajną
• trawy i kiełki zbóż
• jabłka i inne owoce

Nie polecam sałaty kupowanej w sklepach i na bazarach. Jest najczęściej pryskana i łatwo wykończyć czymś takim całą hodowlę.

Jako źródło białka, ograniczające poważnie kanibalizm, mogą służyć:

• suszona rozwielitka
• mleko w proszku
• pokarmy dla ryb (np. płatki Tropical)
• sucha i mokra karma dla psów i kotów
• kawałki mięsa

 

Dymorfizm płciowy

Płeć rozpoznamy już po 4 – 5 linieniach. U młodych samic pojawia się pokładełko na końcu odwłoka. U dorosłych świerszczy pomocną cechą jest też to, że tylko samce potrafią wydawać dźwięki. Hodowlanym gatunkiem o najsilniej posuniętym dymorfizmie jest Gryllodes sigillatus (świerszcz bananowy). Samce tego gatunku mają skrócone skrzydła, a samice są ich zupełnie pozbawione.

Rozmnażanie

Jest dość proste. Dojrzałe samce wabią samice i kopulują z nimi, często wielokrotnie. Po ok. 10 dniach od ostatniego linienia samice zaczynają wytwarzać jaja. Składają je pokładełkiem bezpośrednio w wilgotne podłoże, sprawdzając je wcześniej bardzo dokładnie. Jaja składane są po kilkanaście – kilkadziesiąt. W ciągu miesiąca jedna samica jest w stanie złożyć ponad 700 jaj! Po 1,5 – 2 tygodniach klują się młode świerszcze, które po 50 – 55 dniach (w temperaturze 28°C) i 7 – 8 linieniach osiągają dojrzałość płciową. W wyższej temperaturze można ten okres wydatnie skrócić. Długość życia dorosłych osobników to średnio 2 – 3 miesiące. Moje rekordowe osobniki Gryllus campestris dożywały 5 miesięcy.

 

Najczęściej zadawane pytania

Oto najczęściej pojawiające się problemy w hodowli świerszczy:

1. Czy oddzielać młode od starszych?

   Jeśli nie zależy nam na maksymalnym zysku z hodowli i utrzymaniu w jednym pojemniku świerszczy o podobnych wymiarach, nie jest to konieczne. Młode świerszcze są często pożerane przez starsze osobniki, zjadają się też między sobą, jednak przy dobrej diecie (dużo białka) problem ten można wydatnie zmniejszyć. W innej sytuacji wybieramy co 1,5 – 2 tygodnie pojemnik z jajami (hodowla bez podłoża) i umieszczamy go w nowym terrarium.

2. Dlaczego świerszcze masowo padają?

   Może być wiele przyczyn… od zatrucia pokarmowego (np. pryskane warzywa), przez bakteriozy, wirozy po grzybice, pierwotniaki (np. przeniesione z nowymi osobnikami, pokarmem) i masowy atak roztoczy. Te ostatnie są spowodowane głównie złymi warunkami higienicznymi panującymi w pojemniku, brakiem dobrej wentylacji itp.

3. Czy świerszcze gryzą?

   Pewnie tak. Jedyny jaki dotychczas mocniej mnie ugryzł to świerszcz polny (Gryllus campestris). Możliwe, że Gryllus bimaculatus i Gryllus assimilis są w stanie zrobić to samo, jednak nie miałem nigdy tej wątpliwej przyjemności.

4. Czy mogę trzymać różne gatunki razem?

   Możesz, ale po co? Najczęściej gatunki bardziej agresywne i płodne wyeliminują swojego konkurenta.

5. Czy mogą rozmnożyć się poza terrarium?

   Jeśli mieszkasz na wsi i masz klepisko zamiast podłogi, to i owszem. A tak na serio, możliwe jest to tylko w wyjątkowo zaniedbanych budynkach, gdzie samice znajdą wystarczająco dużo wilgotnego podłoża do złożenia jaj. Pomimo dziesiątków ucieczek nie odnotowałem udanego rozmnożenia „na wolności”. Świerszcz może jednak żyć do swojej „sędziwej starości” jeśli tylko znajdzie źródło pokarmu i odpowiednią wilgotność do linienia.

Opracowanie i źródła informacji
Opracował Dariusz Kucharski na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
Bazyluk W., 1956: Prostoskrzydłe – Orthoptera (Saltatoria).Klucze do oznaczania owadów Polski: cz. XI, PWN, Warszawa.
Wcześniejsza wersja opisu autorstwa Łukasza Różańskiego oraz strony:
http://www.entomology.ucr.edu/ebeling/ebel12.html

Liczba wyświetleń: 38357