Acanthocercus atricollis – agama niebieskogłowa, agama niebieskogardła

Acanthocercus atricollis  – agama niebieskogłowa, agama niebieskogardła

Acanthocercus atricollis (Smith, 1849) – jest średniej wielkości agamą, dorosłe samce osiągają do 32 cm długości, chociaż z reguły są nieco mniejsze. Jest blisko spokrewniona z agamami z rodzajów Agama i Laudakia, do których w przeszłości była zaliczana. Jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem we wschodniej i południowej części Afryki, gdzie zasiedla zazwyczaj środowiska sawannowe, stepowe a także w wielu miejscach również tereny zagospodarowane przez człowieka. Na obszarach tych występuje sympatrycznie z wieloma innymi gatunkami agam. Gatunki te nie konkurują jednak bezpośrednio ze sobą, gdyż każdy preferuje odrębną niszę ekologiczną. Agama niebieskogłowa na swoje terytoria wybiera najczęściej stare i uschnięte drzewa (np. akacje) rosnące w niewielkich zagajnikach na sawannach i stepach, często w pobliżu skalnych ostańców. W miastach gdzie występują niektóre populacje żyją w parkach a niekiedy także w ruinach domostw ludzkich. Samce charakteryzują się przepięknym ubarwieniem godowym.

Podgatunki

Wyróżniono następujące podgatunki:

• Acanthocercus atricollis atricollis (Smith, 1849) – południowa i centralna Afryka
• Acanthocercus atricollis gregorii (Günther, 1894) – przybrzeżne rejony Kenii, region Mkonumbi
• Acanthocercus atricollis kiwuensis (Klausewitz, 1957) – Kongo, regiony Kissengi i Kiwu-See
• Acanthocercus atricollis loveridgei (Klausewitz, 1957) – Tanzania, region Kakoma
• Acanthocercus atricollis minutus (Klausewitz, 1957) – Etiopia, Kenia
• Acanthocercus atricollis ugandaensis (Klausewitz, 1957) – Uganda, Tanzania

Podgatunki różnią się od siebie głównie ubarwieniem a także szczegółami rozmieszczenia łusek na pysku.

Długość życia

7-10 lat.

Występowanie

Angola, Botswana, Etiopia, Kenia, Kongo, Malawi, Mozambik, Namibia, Republika Południowej Afryki, Somalia, Sudan, Tanzania, Uganda, Zambia, Zimbabwe

Odmiany

Brak.

Wygląd

Wygląd samca

Dojrzały samiec jest masywny (budową i sylwetką przypomina nieco harduny Laudakia), wyraźnie większy od samicy z potężniejszą głową i silniejszymi szczękami. Wzdłuż grzbietu biegnie wyraźna pręga w kolorze żółtawym lub jasnozielonym. Łuski na głowie, karku i przednich kończynach są w stanie spoczynku lekko niebieskie lub fioletowawe. Ubarwienie reszty ciała jest szaro-zielone, oliwkowe lub zielono-brązowe. W okresie godowym samce przybierają bardzo jaskrawą błękitną metaliczną barwę całego ciała. Poza okresem godowym w stanie podniecenia lub zdenerwowania również przybierają niebieską barwę (przeważnie przedniej części ciała i ogona), ale nie jest ona nigdy aż tak jaskrawa. U różnych podgatunków ubarwienie jest nieco odmienne, samce mogą mieć metalicznie zielony grzbiet lub posiadać pomarańczowe zabarwienie regionu miednicy.
Dodatkowo samiec ma powiększone, lekko stożkowate łuski na tyle głowy i policzkach. Ogon jest znacznie masywniejszy u nasady. W okresie godowym samiec poza jaskrawym ubarwieniem wykonuje charakterystyczne dla agam ruchy głową i przednimi łapami w celu zainteresowaniu potencjalnych partnerek.

Samiec wybiera w centrum swojego terytorium dobrze widoczny punkt (np. wywrócone, uschnięte drzewo) na swoją grzędę, skąd pilnuje rewiru, broniąc przed innymi samcami oraz prezentuje się swoim potencjalnym partnerkom. Jest to gatunek haremowy, samiec może mieć na swoim terenie nawet do kilkunastu samic (a także młodych, niewybarwionych samców, które są tolerowane dopóki nie osiągną dojrzałości płciowej).

Wygląd samicy

Samica jest mniejsza, lżej zbudowana, o szczuplejszej i nie tak masywnej głowie. Ubarwienie samic z reguły jest oliwkowe lub oliwkowo-brązowe, z nieregularnym deseniem drobnych ciemnych plam na grzbiecie. Podczas okresu godowego stają się bardziej zielone, niektóre łuski zyskują metalicznego połysku a także pojawiają się ułożone w dwóch pasmach rzędy żółtych lub pomarańczowych plam na grzbiecie.

Cechy szczególne

Jest stosunkowo mało agresywnym gatunkiem, często zdarza się, że samiec toleruje na swoim terenie inne młode i dojrzewające samce. Rzadko dochodzi do agresji fizycznej. Jak wiele innych afrykańskich agam, również Acanthocercus atricollis najczęściej żyje w dużych koloniach
Często w naturze obserwuje się kilka gatunków agam zasiedlających bezpośrednie sąsiedztwo tuś obok siebie (np. charakterystyczne skalne ostańce na sawannach wschodniej Afryki albo obrzeża lasów galeriowych). Różne gatunki żyją zgodnie, bez przejawów agresji, gdyż każdy z nich przystosowany jest do jakiejś ściśle określonej niszy ekologicznej.

Biotop

Zasiedla najczęściej sawanny i stepy, gdzie bytuje w zagajnikach drzew (np. akacji) i zaroślach. Często także żyje na pograniczu lasów galeriowych rosnących wzdłuż rzek oraz w okolicach skalnych ostańców. Jest gatunkiem silnie związanym ze starymi drzewami, doskonale wspinającym się. W centrum terytoriów każdej grupy znajduje się stare, uschnięte, często wywrócone drzewo stanowiące grzędę dla dominującego samca.

Temperatura

W dzień 26-30°C, pod promiennikiem do 35°C, w nocy nie mniej niż 20°C.

Wilgotność

Ok 60%, w nocy do 70%.

Terrarium

Jako, że jest to gatunek prowadzący przynajmniej częściowo nadrzewny tryb życia terrarium powinno być stosunkowo wysokie, tak aby pomieściło kilka grubych, ustawionych pionowo konarów do wspinaczki. W centrum terrarium należy umieścić oddalony nieco od innych konar, który będzie stanowił grzędę obserwacyjną dla dominującego osobnika. Za podłoże najlepiej użyć mieszaniny torfu kokosowego i ziemi lub darni. W terrarium można ułożyć odporne rośliny (np. duże grubosze albo kserofilne trawy), które będą urozmaicać otoczeni gadom a także będą wspomagać utrzymywanie odpowiedniego mikroklimatu. Nie należy również zapomnieć o kryjówkach – najlepiej sprawdzają się duże, wydrążone pnie dębu korkowego. Jaszczurki te w naturze rzadko piją, jednak jeżeli mają źródło wody stojącej chętnie z niego korzystają.

Wielkość terrarium dla dorosłego osobnika 80x80x100 cm. Wielkość terrarium dla haremu 150x100x100 cm.

Oświetlenie

Cykl 12 godziny. UVB 10%.

Żywienie

Odżywiają się wszelkiego rodzaju bezkręgowcami. W naturze najczęściej ich pokarmem są termity sawannowe, różnorodne mrówki oraz szarańczaki. Duże osobniki, zwłaszcza samce polują także na pająki, skorpiony, młode gryzonie, niekiedy także plądrują gniazda ptasie. W porze deszczowej chętnie uzupełniają dietę również świeżymi liśćmi i pędami oraz kolorowymi kwiatami.

Rozmnażanie

Bardzo niewiele danych na temat rozmnażania. Gatunek ten praktycznie nie rozmnaża się w warunkach sztucznych. Na wolności okres godowy przypada na porę deszczową. Samiec przybiera swoją szatę godową i stara się zainteresować jak największą ilość samic. Po kopulacji samica składa w wilgotnym podłożu (najczęściej w próchniejącym drewnie) od 4 do 15 jaj. Inkubacja trwa ok 9-10 tygodni. W warunkach hodowlanych lęgi zdarzają się bardzo sporadycznie, najczęściej jaja są znoszone przez samicę zapłodnioną na wolności jeszcze przed schwytaniem.

Zimowanie

Nie występuje.

Uwagi

Niemal wszystkie osobniki dostępne w sprzedaży pochodzą z odłowu i często są w stanie skrajnego wyczerpania. Przy ewentualnym zakupie należy poddać je kwarantannie i zapewnić jak najwięcej spokoju. często są bardzo silnie odwodnione, konieczne jest zapewnienie im źródła wody. Dodatkowo większość osobników jest nosicielami pasożytów, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych a także często mają poważne kontuzje powstałe podczas transportu (połamane palce i kończyny, ubytki palców). Podstawowymi problemami w chowie terraryjnym jest bardzo duża stresogenność tego gatunku i duża śmiertelność osobników odławianych.

Po aklimatyzacji łatwo przyzwyczaja się do opiekuna i traci w dużym stopniu płochliwość. Oswaja się do tego stopnia, że niektóre osobniki można karmić z ręki. Okazy bezpośrednio po odłowie są bardzo płochliwe i agresywne (zwłaszcza samce).

Opracowanie i źródła informacji
Jakub Kowalski, na podstawie własnych doświadczeń oraz

1. Spawls, S. 2010. Acanthocercus atricollis. In: IUCN 2012. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.
2. Reptile-database.reptarium.cz
3. Encyclopedia of Life eol.org

Liczba wyświetleń: 12873