Aeluroscalabotes felinus – gekon koci*, eublefar koci

Aeluroscalabotes felinus – gekon koci*, eublefar koci

W skład rodziny Eublepharidae (eublefarowate) wchodzi 6 rodzajów: Aeluroscalabotes, Coleonyx, Eublepharis, Goniurosaurus, Hemitheconyx, Holodactylus.

Jedynym przedstawicielem zarówno rodzaju Aeluroscalabotes jak i podrodziny Aeluroscalabotinae jest Aeluroscalabotes felinus (Günther, 1864) – „gekon koci” – taka sytuacja taksonomiczna nie jest częstym zjawiskiem i świadczy o niezwykłości drogi ewolucyjnej jaką przeszedł ten gatunek. To niezwykle piękna i charakterystyczna jaszczurka w obrębie tej rodziny, z unikalnym behawiorem i niezwykłymi cechami morfologicznymi.

Nazewnictwo

Nazwa polska: * Gekon koci (na zachodzie używana nazwa, jednak nieprawidłowa gdyż Gekony to rodzina Gekkonidae), eublefar koci
Nazwa angielska: Cat gecko
Nazwa niemiecka: Der Katzengecko
Nazwa czeska: Gekončík kočičí

Występowanie

Obszarem ich występowania są, pierwotne i wtórne lasy równikowe Azji Południowo-Wschodniej. Od południowej Tajlandii, przez Półwysep Malajski po Singapur oraz wyspy: Borneo (w szczególności północna jej część) Sumatra, Sanana i Kalimantan.

Biotop

Jaszczurki te zajmują najniższe piętro lasów deszczowych z niezwykle gęstą i bujną roślinnością o ogromnym bogactwie gatunkowym i wielowarstwowym układzie. Można je spotkać w nocy na cienkich gałązkach krzewów i drzew przygotowujące zasadzkę na swoją ofiarę. W ciągu dnia chowają się pod kawałkami drewna, korzeniami lub ściółką. Aeluroscalabotes felinus wydają się wyraźnie preferować wilgotne otoczenie i w największej ilości spotykane są w pobliżu strumieni i innych cieków wodnych.

Wygląd

Mogą osiągać ok. 20 cm długości całkowitej, samce o kilka centymetrów mniejsze. Gatunek zróżnicowany pod względem ubarwienia. Część grzbietowa w różnych odcieniach brązu – od jasnego czerwonawo-brązowego po ciemny brąz, z czarnym wzorem lub bez; mogą też występować liczne białe, żółtawo-brązowe lub czerwone plamki. Brak jest różnic w ubarwieniu grzbietu i części brzusznej – która może być ubarwiona w jednolitym czerwonawo-brązowym kolorze bądź z nieregularnym wzorem składającym się z brązowych plamek. Głowa silnie uwydatniona w obrębie karku, ze spiczastym pyskiem przypominającym kocią czy też lisią głowę (niemieccy terraryści ochrzcili tego eublefara nazwą „Fuchsgesichtgecko”). Duże oczy z pionowymi źrenicami, z widocznymi powiekami. Smukłej budowy ciała i delikatnymi, cienkimi kończynami zakończonymi przy palcach wysuwanymi/chowanymi pazurami; z zakręconym, plamistym i chwytnym ogonem. Chwytny ogon stanowi ich piątą „kończynę”, pomaga tym eublefarom przy wspinaczce i chroni przed upadkiem, dzięki niemu potrafią też zawisać na gałęziach, mają przez to możliwość schwytania zdobyczy, której w innym przypadku nie byłyby w stanie dosięgnąć – to przykład doskonałej adaptacji do środowiska naturalnego i trybu życia. U tego gatunku zachodzi zjawisko autotomii ogona, ale nowy, regenerujący się nigdy nie będzie już tak sprawny jak pierwotny.

Zachowania

U tego prymitywnego gatunku udokumentowano wiele interesujących zachowań. Na ogół, eublefary te poruszają się wolno i ostrożnie gdy w trakcie polowania skradają się ku upatrzonej ofiarze, ale kiedy już znajdą się w odpowiedniej odległości przeprowadzają zazwyczaj udany atak, rzucając się na nią z ogromną prędkością. Równie szybko reagują w przypadku zagrożenia – salwując się ucieczką.

Gdy z jakiegoś powodu ucieczka staje się niemożliwa sięgają po swą broń w postaci zachowań obronnych. Zagrożone podnoszą się wysoko na wszystkich kończynach, wyginając grzbiet jak kot, machając ogonem w tył i przód, wyraźnie pokazując jego białe plamy. Dzięki takiej odstraszającej postawie wydaje się większy niż w rzeczywistości, a białe plamy mogą służyć przestraszeniu lub ostrzeżeniu potencjalnych drapieżników. Gdy to nie daje efektu i A.felinus nadal czuje się zagrożony jego zachowania obronne nasilają się – otwiera szeroko pysk demonstrując swoje jasne, kolorowe gardło i kontrastujący niebieski język – efekt jest wstrząsający. Ponadto jego wokalizacja z szeroką gamą imponujących dźwięków, które dodatkowo zwiększają piorunujący efekt pokazu siły i nieustępliwości. Prawdopodobnie ze względu na swoje niezwykle dramatyczne zachowania w borneańskiej mitologii jest zwiastunem śmierci.

Jaszczurki te lubią spać zwinięte na boku, czasem z ogonem na głowie – to właśnie zachowanie dało początek nazwie zwyczajowej cat gecko – „gekon koci”.

Aktywność

Typowa jaszczurka o nocnej aktywności.

Długość życia

Brak jest dokładnych danych, podejrzewa się co najmniej 10 lat.

Żywienie

Dieta zróżnicowana złożona z owadów i in. stawonogów; od późnej wiosny do jesieni mogą być karmione wyłącznie planktonem łąkowym (koniki polne i pasikoniki, motyle, ćmy, pająki i in.) – odławiane tylko z miejsc czystych, z dala od uczęszczanych dróg.

Terrarium

Zbiornik o wym. 80x40x50 cm w pełni zaspokoi potrzeby pary tych eublefarów. W przypadku tego gatunku możemy pokusić się o stworzenie dla nich miniatury lasu deszczowego, obsadzonego naturalną roślinnością (liany, mchy, epifity), która zapewni wysoki poziom wilgotności – niezbędny dla utrzymania naszych jaszczurek w dobrym zdrowiu i kondycji.

Ponadto zapewni im możliwość ukrycia się, zwiększy też efekt wizualny – będziemy mogli czerpać ogromną przyjemność nie tylko z obserwacji samych zwierząt.

Dno wysypujemy ziemią, torfem lub substratem cyprysowym – warstwa o gr. 5-10 cm. Tylną ścianę możemy wyłożyć korą lub płytą z dębu korkowego. Dopełnieniem wystroju mogą być korzenie i poskręcane konary. Należy pamiętać o zapewnieniu kryjówek z wydrążonej kory lub tub korkowych oraz o małym, płytkim naczyniu z wodą.

Oświetlenie

Nie wymagają dodatkowego oświetlenia, poza delikatnym światłem mającym na celu zwiększenie szans na rozwój posadzonych roślin.

Temperatura

W dzień utrzymujemy na poziomie 24-26°C, nocą niewielkie spadki o kilka stopni.

Wilgotność

Utrzymujemy na poziomie 80-90%.

Dymorfizm płciowy

Samice są większe, o bardziej krępej budowie. Samce o bardziej delikatnej (smuklejszej) budowie ciała, z wyraźnie szerszą podstawą ogona; posiadają również kolce w postaci wyrostków po bokach wejścia do kloaki oraz dobrze rozwinięte pory.

Rozmnażanie

W ich naturalnym środowisku nie występują pory roku z wyraźnymi różnicami temperatur – rozmnażają się przez okres całego roku. Z racji swego nocnego i wyjątkowo skrytego trybu życia rzadko kiedy można zaobserwować ich godowe zachowania.

Do rozmnażania powinny przystępować jedynie zdrowe, dobrze odżywione samice w wieku od 18 miesiąca życia. Natomiast w warunkach niewoli jeśli chcemy cieszyć się zarówno dobrą ich kondycją przez długi czas jak i potomstwem powinniśmy trzymać samicę i samca oddzielnie, a łączyć je tylko na okres godów. Trzymając je razem należy pozwolić samicy na 2-3 miesięczny odpoczynek od samca, od obciążeń związanych z wielokrotnymi kopulacjami i na regenerację organizmu po ciąży. Samice mimo oddzielenia mogą dalej składać jaja, jest to spowodowane zdolnością przechowywania przez nie spermy z poprzednich kopulacji. W przypadku tego gatunku 1 kopulacja wystarczy na cały sezon rozrodczy, składający się nawet z 6 lęgów; jednorazowo samica składa zazwyczaj 1-2 jaja. Ciąża trwa 50-65 dni, w przypadku braku odpowiedniej ilości pokarmu jaja mogą zostać wchłonięte – niezbędna jest dodatkowa suplementacja witaminowo – mineralna ze zwiększoną dawką wapnia; obsypujemy zarówno owady karmowe jak też wstawiamy miseczkę z wapniem lub ze sproszkowaną sepią. W okresie ciąży należy zapewnić samicy spokój i ciszę. Pod koniec ciąży samica staje się niespokojna, rozgrzebując podłoże w poszukiwaniu najbardziej odpowiedniego miejsca do złożenia jaj. Aby ułatwić samicy ich złożenie można umieścić plastikowe pudełko wypełnione wilgotnym piaskiem – nie zawsze zechcą skorzystać z takiego udogodnienia i być może czekać nas będzie przeszukiwanie terrarium w celu ich znalezienia. W trakcie składania jaj samica obraca je tak aby zostały pokryte choć trochę podłożem, a celem takiego działania jest próba zakamuflowania ich, a następnie zakopuje je. W przypadku nie znalezienia jaj, jest duża szansa na udaną inkubację w terrarium. W inkubatorze jaja inkubujemy w temp. 24-26°C z niewielkim nocnym jej spadkiem. Pudełka wypełnione substratem 2-3 centymetrową warstwa np. wermikulitu, perlitu zwilżonego wodą; optymalna wilgotność to 80% i więcej. W takich warunkach inkubacja trwa 60-100 dni.

Wyklute maluchy przenosimy do plastikowych pudełek 19x19x21 cm z zapewnioną wentylacją przez wywiercone otwory w bokach i pokrywie, w których mogą być z łatwością obserwowane. Na wyposażeniu musi znaleźć się mały kawałek korzenia umożliwiający wspinanie i ukrycie się, jako podłoże mieszanka piasku i ziemi oraz małe i płytkie naczynie z wodą. Temperatura i wilgotność podobna jak w przypadku dorosłych osobników. W kilka dni od wyklucia rozpoczynają pobierać pokarm – mogą to być dopasowane do ich wielkości świerszcze czy karaczany. Odchów młodych nie powinien przysparzać problemów – chętnie jedzą i szybko rosną. Przez pierwsze tygodnie życia są jednolicie brązowo ubarwione z wyjątkiem plamistego ogona z charakterystycznymi białymi plamkami – to kontrastowe ubarwienie ogona jest widoczne już w chwili wyklucia; typowa kolorystyka uwidacznia się wraz z upływem czasu – w ciągu kilku, kolejnych miesięcy.

Uwagi

Jeśli mamy taką możliwość to wybierajmy zawsze zwierzęta urodzone w niewoli – takie nie będą stwarzać nam większych problemów w chowie, są zdrowsze i w lepszej kondycji psychofizycznej, pozbawione endo- i ektopasożytów, mniej stresująca także będzie dla nich aklimatyzacja.

W przypadku osobników z odłowu istnieje realne ryzyko problemów zdrowotnych.

Gatunek niezwykle efektowny pod względem urody jak i zachowań co czyni go doskonałym obiektem do obserwacji.

 
Opracowanie i źródła informacji
Paweł Paprzycki 'Nook’

Na podstawie rozmów z hodowcami oraz:
Cats geckos Goblins of the Nights – S. Meyer & T. Bamann
A Wildcat in the Terrarium – S. Meyer & T. Bamann

Liczba wyświetleń: 7364