Agkistrodon contortrix – mokasyn miedziogłowiec

Agkistrodon contortrix – mokasyn miedziogłowiec

Nazwa łacińska: Agkistrodon contortrix
Nazwa polska: Mokasyn miedziogłowiec
Nazwa angielska: Copperhead (snake), chunk head, death adder, highland moccasin, (dry-land) moccasin, narrow-banded copperhead, northern copperhead, pilot snake, poplar leaf, red oak, red snake, southeastern copperhead, white oak snake, American copperhead, southern copperhead,
Nazwa hiszpańska: Cantil cobrizo (Spanish).

Agkistrodon contortrix, gatunek jadowitego węża występującego w Ameryce Północnej. Przedstawiciel podrodziny Crotalinae (pit viper). Powszechnie/potocznie używane nazwy to miedziogłowiec i mokasyn miedziogłowy. Naturalne miejsce występowania pokrywa się z obszarami uczęszczanymi i zamieszkałymi przez ludzi i może prowadzić do przypadkowych kontaktów.

Wygląd

Agkistrodon contortrix contortrix, osobniki dorosłe osiągają zazwyczaj średnie wymiary w granicach 50-95 cm choć zdarzają się i osobniki przekraczające 1 metr. Samce są zazwyczaj większe od samic. Maksymalna odnotowana wielkość wynosiła 134.6 cm dla podgatunku Agkistrodon contortrix mokasen [Ditmars, 1931]. Brimley (1944) wspomina o odnalezionym okazie gatunku Agkistrodon contortrix mokasen z Chapel Hill (Północna Karolina) mierzącym „cztery stopy, sześć cali (137.2 cm)” lecz mogła to byś przybliżona, szacunkowa wielkość. Maksymalna odnotowana długość dla A. c. contortrix wynosi 132.1 cm [Conant, 1958].

Budowa ciała krępa z szeroką i wyraźnie oddzieloną głową od szyi. Głowa z wyraźnie wysuniętym „nosem” do przodu i bardziej zadartym niż u krewniaka A. piscivorus. Łaty z łusek tworzą rzędy przedzielone na grzbiecie i nie pokrywające się w większości z sobą (zależnie od rejonu występowania od 50 do 80% asymetrycznie podzielonych na grzbiecie), 138-157 tarczek brzusznych dla obydwu płci, łuski grzbietowe w 21-25 (zazwyczaj 23) rzędach.

Podstawowym ubarwieniem jest kremowy z ciemnymi łatami/segmentami w kolorze ziemi/brąz rozmyciami na obrzeżach w kolorze białym, przechodzącym niekiedy w róż. Łaty w kierunku środka są bardziej wyblakłe niż na obrzeżach. Obydwa kolory są wyblakłe u Agkistrodon contortrix contortrix. Część brzuszna nakrapiana dużymi ciemnymi plamami w kolorze ziemi/brąz. Wzdłuż głowy, po bokach biegną dwie białe linie biegnące od oka oraz dolnej szczęki zbiegające się ku tyłowi głowy. Na głowie od góry „fałszywe oczy” – dwa ciemne małe punkty z białą, przechodzącą niekiedy w róż, obwódką. Segment ogona żółty, wpadający w zielonkawy odcień i nakrapiany ciemnymi plamkami. Były odnotowane odstępstwa od wzoru ubarwienia np okaz znaleziony przez Livezey (1949) z Walker County (Teksas), okaz znaleziony przez Ernesta A. Liner’a w Terrebonne Parish (Luizjana).

Występowanie

USA w stanach: Texas, Oklahoma, Kansas, Missouri, Arkansas, Louisiana, Mississippi, Alabama, Georgia, Florida, South Carolina, North Carolina, Tennessee, Kentucky, Virginia, West Virginia, Illinois, Indiana, Ohio, Iowa, Pennsylvania, Maryland, New Jersey, Delaware, New York, Connecticut and Massachusetts.
Schmidt (1953) zaproponował by ograniczyć miejsce występowania w stanach Carolina do Charleston (Południowa Karolina).

Meksyk: Chihuahua i Coahuila.

W odróżnieniu od innych północnoamerykańskich „pit vipers”, Agkistrodon contortrix nie zasiedlił ponownie północnych terenów po okresie ostatniego zlodowacenia. Badanie prowadzone min testem „Shimodaira-Hasegawa”.

Biotop

W zakresie swego występowania zasiedlił wiele zróżnicowanych rejonów. W znacznej większości Ameryki Północnej będą to lasy liściaste oraz mieszane charakteryzujące się górskim klimatem, pełne skalistych przestrzeni. Występujący także w niżej położonych bagiennych regionach. Gatunek występujący w rejonie Zatoki Meksykańskiej odnajdywany też w lasach iglastych odróżniających się klimatem. Na pustyni Chihuahuan (zachodni Teksas i region północnego Meksyku) blisko nabrzeży wodnych nie wysychających okresowo lecz także w potokach o zróżnicowanym biegu, brodzie i okresowych.

Jak wszystkie „pit vipers” jest drapieżnikiem polującym z zasadzki. Zakamuflowany np w zwiędłych liściach przyjmuje dogodną pozycję do ataku i czeka aż potencjalna ofiara znajdzie się z zasięgu jego ataku. Odstępstwem od tej reguły przechodzącej do aktywnego polowania i ścigania ofiary są łowy na owady: gąsienice, świeżo wyliniałe cykady – które są uzupełnieniem ich diety. Młode węże używają swego jaskrawego ogona jako przynęty do wabienia żab i jaszczurek. W południowych Stanach Zjednoczonych są zwierzętami nocnymi (aktywnymi bardziej nocą niż za dnia tzw zwierzęta nokturalne) podczas gorących, letnich miesięcy. Powszechnie aktywne za dnia są w chłodniejszych miesiącach, podczas wiosny i jesieni. Długość życia dla gatunku – około 18 lat.

Kontakty z ludźmi, jak większość Viperidae Ameryki Północnej, wolą unikać kontaktów z ludźmi i gdy mają okazję wolą uciec bez ukąszenia (na co duży wpływ ma restrykcyjna gospodarka w zasobach jadu). Jednakże często zaskoczone zastygają w bezruchu w efekcie czego znaczna część ukąszeń bierze się z nadepnięcia na węża lub bezpośrednio w jego pobliżu. Skłonność do zastygania w bezruchu bierze się z ich znakomitego kamuflażu na którym często i chętnie polegają. Leżące wśród zwiędłych liści lub na gliniastym podłożu są prawie niemożliwe do wypatrzenia. Często trwają w bezruchu nawet gdy zagrożenie jest blisko nich i atak następuje jeśli nie mają już sposobności uniknięcia fizycznego kontaktu z napastnikiem. W ekstremalnych wypadkach wydzielają substancje o bardzo silnym nieprzyjemnym zapachu.

Aktywność

Gatunek z natury typowo nocny. Za dnia zazwyczaj mało aktywny w terrarium, wylegujący się w jednym miejscu. Po zmroku często zwiedza całe terrarium zmieniając się w aktywnego łowcę.

Zachowanie

Wbrew swojej zdradliwej powolności potrafi błyskawicznie zaatakować nie sygnalizując wcześniej niczym ataku. Wąż ciekawski, reagujący na wszelkie ingerencje w terrarium i jego otoczeniu. Dość spokojny na haku ofiologicznym lecz dając mu okazję do ucieczki na pewno z niej skorzysta. Należy pamiętać i zawsze brać to pod uwagę że zachowania węża to cecha osobnicza! Bywają spokojne osobniki (które także potrafią zmieniać diametralnie swoje zachowania) jak i typowe „diabły wcielone”.

Podgatunki

• Agkistrodon contortrix contortrix [Linnaeus, 1766] – Southern copperhead.
  Występowanie: Stany Zjednoczone, w dolnym biegu Missisipi i stanach przylegających do rejony Zatoki Meksykańskiej, wschodni Teksas, południowowschodnia Oklahoma, południe stanu Illinios, równiny nadbrzeżne Atlantyku z Florydy do Południowej karoliny.
• Agkistrodon contortrix laticinctus [Gloyd & Conant, 1934] – Broad-banded copperhead.
  Występowanie: Stany Zjednoczone, południowo-centralny Teksas (Wiktoria do hrabstwa Frio), cała północna i centralna Oklahoma wyjątkowo na południe od Cowley County, Kansas.
• Agkistrodon contortrix mokasen [Palisot de Beauvois, 1799] – Northern copperhead.
  Występowanie: Stany Zjednoczone, południowy Stan Illinois, wyjątkowo północno-wschodnie nabrzeże Missisipi, północna Georgia na północny wschód do Massachusetts, górskie okolice Apallach i powiązanych płaskowyżów.
• Agkistrodon contortrix phaeogaster [Gloyd, 1969] – Osage copperhead.
  Występowanie: Stany Zjednoczone, we wschodnim Kansas, wyjątkowo także południowo-wschodnia Nebraska i większa część Missouri.
• Agkistrodon contortrix pictigaster [Gloyd & Conant, 1943] – Trans-pecos copperhead.
  Występowanie: Stany Zjednoczone, w zachodnim Teksasie z sąsiedztwa Pecos i rzeka and Devils rivers do hrabstw Jeff Davis i Presidio. Meksyk, w północnym chihuahua i Coahuila.

Jadowitość

Zęby jadowe o długości 1.1-7.2 mm (zależnie od wielkości węża) i znajdują się z przodu szczęki (typ Solenoglypha). Młodo narodzone węże mają w pełni rozwinięty aparat jadowy o takim samym potencjale jadu jak osobniki dorosłe. Rodzaj jadu – hemolityczny.

Mimo posiadania jadu i umiejętności przekazywania go w sposób czynny wąż ten raczej nie bywa skłonny do agresji i przeważnie tylko maksymalnie sprowokowany przechodzi do ataku. Ukąszenia zazwyczaj bywają stosunkowo łagodne w skutkach. Szacowana dawka śmiertelna wynosi około 100 mg przy iniekcji dożylnej. Testy na myszach wykazały iż jest to najmniejszy potencjał jadu z północnoamerykańskich „pit vipers” i nieco słabszy niż jego bliskiego krewniaka – Agkistrodon piscivorus. Miedziogłowiec często stosuje ostrzegawcze „suche ukąszenie” lub z iniekcją niewielkiej ilości jadu. Gatunek ten szczególnie jest skłonny do takich ukąszeń choć i inne „pit vipers” od tego nie stronią. Typowe symptomy po ukąszeniu to: zawroty głowy, gorączka, trudności w oddychaniu, silny ból, mrowienie, pulsacje w miejscu ukąszenia, opuchlizna, silne mdłości i wymioty. Uszkodzenia mogą naruszyć mięśnie i tkankę kostną, zwłaszcza w miejscach typowo narażonych na ukoszenie jak stopy i ręce.

Należy pamiętać że każde ukąszenie może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, infekcji i osoba ukąszona powinna się zgłosić bezwzględnie i bezzwłocznie po ukąszeniu do odpowiedniej placówki medycznej lub wezwać pomoc medyczną o ile zajdzie taka konieczność.

Badania wykazały iż białko o nazwie „Contortrostatin” zawarte w jadzie Agkistrodon contortrix contortrix przynosi wymierne korzyści w próbach leczeniu raka. Zapewne minie jeszcze wiele lat póki zostanie wykorzystywany w walce z rakiem jednak badania i efekty laboratoryjne wykazały że może być obiecującym lekiem.

Lethal Dose (LD50):

Agkistrodon contortrix laticinctus (Intramuscular LD-50s) – 20mg/kg
Agkistrodon contortrix mokasen (Intraperitoneal LD-50s) – 4.222mg/kg
Agkistrodon contortrix mokasen (Intravenous LD-50s) – 2.7mg/kg
Agkistrodon contortrix contortrix (Intraperitoneal LD-50s) – 10.9mg/kg
Agkistrodon contortrix contortrix (Intravenous LD-50s) – 10.9mg/kg
Agkistrodon contortrix contortrix (Sub-cutaneous LD-50s) – 25.6mg/kg

Temperatura

Temperatura w naturze z gradientem od 26°C do nawet i ponad 30°C w miejscu wygrzewania się.

Wilgotność

Wilgotność w naturze około 70%.

Żywienie

Około 90% pokarmu stanowią drobne gryzonie, takie jak myszy i norniki. W skład diety wchodzą także wszelakie płazy, jaszczurki, ryby oraz duże owady. W terrarium zazwyczaj bez oporów przyjmują wszelakie gryzonie żywe jak i martwe: myszy, mastomysy, szczury. Warto się pokusić o urozmaicenie diety w postaci żywych ryb, dawanych sporadycznie.

Dymorfizm płciowy

Najlepszą opcją jest sondowanie.

Rozmnażanie

Wąż jajożyworodny. Warto zimować parę w miesiącach listopad-marzec. Dojrzałość płciową osiągają mając około 4 lat. Okres rozrodczy w naturze w miesiącach luty-maj oraz sierpień-październik. Przy jesiennej kopulacji samica może przechowywać nasienie przez cały okres zimowania. Czas trwałości nasienia w przechowaniu zależny od miejsca jego składowania. Od stosunkowo krótkiego przy kloace do długich terminów w górnych końcach jajowodów. Okres ciąży od 3 do nawet 9 miesięcy. „Zaloty” samca do samicy mogą trwać i powyżej godziny póki samica nie odpowie. Długi czas złączenia pary (3 do 8.5 godziny) związany jest z tym iż samica kopuluję zazwyczaj tylko z jednym samcem w roku. Związane to jest z tym że samiec podczas kopulacji produkuję substancję zapachową która powoduje nieatrakcyjność zapachową samicy dla innych samców. Samica też wykazuje małe zainteresowanie innymi samcami po długim i udanym połączeniu się w parę. Młode po urodzeniu zdane są tylko na siebie. Samica nie opiekuje się miotem. Może regularnie co roku dawać miot przez kilka lat by później w ogóle przez następnych kilka być poza obiegiem produkcyjnym. Młode po urodzeniu mają około 20 cm długości. Liczba sztuk w miocie zazwyczaj w przedziale 4-7 ale równie dobrze może być jedna sztuka jak i 20. Młode podobnie ubarwione jak dorosłe osobniki poza intensywnie żółtym kolorem ogona który służy im za wabik dla jaszczurek i żab. Badania wykazały że samce mają większą długość języka podczas okresu rozrodczego który pomaga w lokalizowaniu śladów chemicznych zostawionych przez samicę gotową do parowania.

Uwagi

Status ochrony, według The IUCN Red List of Threatened Species (Version 2011.1.) gatunek nie zagrożony w żaden sposób. Składa się na to szeroki zakres jego występowania, liczebna populacja wraz z podgatunkami oraz łatwość w adaptacji nowych warunków geograficzno-klimatycznych.

Opracowanie

*http://thor27.wordpress.com/2011/05/24/the-poisonous-snakes-of-america/
*http://www.venomousreptiles.org
*Demographic and phylogeographic histories of two venomous North American
snakes of the genus Agkistrodon
Timothy J. Guiher *, Frank T. Burbrink
*Climate change and evolution of the New
World pitviper genus Agkistrodon
(Viperidae)
Michael E. Douglas, Marlis R. Douglas, Gordon W. Schuett and
Louis W. Porras
*The Venomous Snakes of Texas Health Service Region 8
Edward J. Wozniak DVM, PhD, William M. Niederhofer ACO & John Wisser MS.
*THE SPATIAL AND REPRODUCTIVE ECOLOGY OF THE
COPPERHEAD (AGKISTRODON CONTORTRIX) AT THE
NORTHEASTERN EXTREME OF ITS RANGE: CHARLES F. SMITH, GORDON W. SCHUETT, RYAN L. EARLEY, KURT SCHWENK.
*University of Michigan Museum of zoology.
*Doświadczenia własne

Opracował: Michał Lewczuk

Liczba wyświetleń: 3834