Ampulex compressa – osa szmaragdowa

Ampulex compressa – osa szmaragdowa

Jest to gatunek owada, który dopiero zyskuje popularność w hodowlach terrarystycznych na zachodzie, dlatego też w polskich hodowlach pojawia się bardzo sporadycznie. Problem mogą również stanowić dostępność karaczanów, (które w Polsce są gatunkami inwazyjnymi i nie są chętnie trzymane w hodowlach terrarystycznych).

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Emerald cockroach wasp, Jewel wasp

Nazwa niemiecka: Die Juwelwespe

Nazwa hiszpańska: Avispa esmeralda

Systematyka

Gromada: Insecta

Typ: Arthropoda

Rzad: Hymenoptera

Nadrodzina:Apoidea

Rodzina: Ampulicidae

Rodzaj: Ampluex

Gatunek: Ampluex compressa

Występowanie

Południowa Azja, wyspy Pacyfiku, Afryka. Osa szmaragdowa (Ampulex compressa Fabricius, 1781) gatunkiem ciepłolubnym i dziennym występującym pospolicie w jasnych lasach tropikalnych oraz na terenach porośniętych bujną roślinnością. Podczas upalnych miesięcy może występować masowo.

Wygląd

Samice dorastają do około 3,5 cm natomiast samce są o centymetr mniejsze. Ich ciało ma kolor zielony i opalizuje na niebiesko. Odnóża są długie i smukłe a 2 i 3 para posiada czerwono – pomarańczowe pasy. Głowa jest niewielka z dużymi oczami a u samic zaopatrzona w masywne szczęki. Czułki są długie nawet do 1 cm. Osy te posiadają niewielkie przeźroczyste skrzydła. Odwłok oddzielony od głowotułowia charakterystycznym dla rzędu Hymenoptera stolikiem, zakończony u samic żądłem.

Biologia

Osy szmaragdowe to gatunek, których larwy są pasożytami trzech gatunków karaczanów: Periplaneta americana (Przybysza amerykańska), Periplaneta australasiae (przybysza australijska) oraz Nauphoeta rhombifoli. Gotowa do składania jaj samica wypatruje karaczana zwykle na korze drzewa lub kamieniu w podszyciu leśnym. Gdy zauważy ofiarę atakuje ją i żądli w głowę. W skład jadu wchodzi substancja blokująca neuroprzekaźnik zwany oktopaminą odpowiedzialny za skomplikowane procesy ruchowe (również u ludzi). Karaczan po chwili jest otępiały i wykonuje niezborne ruchy. Tak „spreparowanego” karaczana osa prowadzi do wcześniej wykopanej lub zaadoptowanej przez nią jamki w ziemi. Zwykle prowadzi go ciągnąc za czułki (często urywając mu końcówki czułek). Gdy karaczan znajdzie się już w jamce samica składa na nim jedno rzadziej dwa jaja w okolicach pierwszej pary odnóży, po czym zakopuje norkę elementami ściółki i ziemią a następnie pilnuje wyjścia jamki do następnego dnia, kiedy to zaczyna szukać kolejnego karaczana. Spreparowane karaczany nie pobierają pokarmu, w ich ciele przez około 2 tygodni rozwija się larwa po czym, gdy wstępuje w postać poczwarki karaczan ginie.

Terrarium

Z racji tego, że są to owady bardzo aktywne i latające potrzebują obszernego zbiornika. Dla grupki dorosłych osobników (około 3-10 osobników) potrzebne jest terrarium o wymiarach 50x50x100cm. Pamiętać należy, aby nie trzymać ze sobą zbyt dużej ilości samic (max 2-3) gdyż będą walczyły o karaczany, o norki, będą wykopywać sobie karaczany z jamek oraz przeganiać podczas warty przy zainfekowanym karaczanie. Walki między nimi często mają bardzo agresywny przebieg i nierzadko kończą się śmiercią.

Zbiornik musi być szczelny, natomiast aby nie dopuścić do przypadkowych ucieczek podczas otwierania zbiornika powinien posiadać zamykany rękaw. Najlepiej sprawdzają się terraria szklane o sporej wentylacji, dlatego że owad ten nie toleruje zaduchu ani przegrzania. Podłoże powinno być urozmaicone (małe kamyczki, torf, bardzo drobne kawałki kory, piasek), ale nie sypkie. Jego warstwa powinna mieć około 10-15 cm tak, aby można było wciskać w nie przygotowane przez nas fiolki – jamki.

Bardzo ważnym elementem w utrzymaniu tego gatunku jest intensywne światło. Do oświetlenia terrarium możemy zastosować świetlówkę lub żarówkę kompaktową a nawet żarówkę z promieniowaniem UVB 5.0. Bez intensywnego światła osy niechętnie się poruszają,, nie pobierają pokarmu oraz rzadko atakują karaczany.

Wystrój samego terrarium jest mniej istotnym zagadnieniem, niemniej jednak powinny się znaleźć w nim następujące elementy: bardzo płaska miseczka na wodę i druga na pokarm, miejsce przesiadywania karaczanów (np. kawałek kory) miejsce a najlepiej kilka miejsc-czatowni dla samic (gałązki, roślinka, kamyki) oraz jamki.

Jamki najlepiej przygotować samemu. Powinny być łatwo wyciągalne ze zbiornika i przeźroczyste, aby widzieć, co dzieje się wewnątrz. Najlepiej do tego celu użyć dużych strzykawek lub szklanych probówek. Istotne jest to, aby jamka była wkopana w ziemie cała a wystawał ponad tylko wlot do niej, w innym wypadku osa nie zaprowadzi do niej karaczana.

Temperatura

Optymalną temperaturą dla osobników dorosłych jest około 23-27°C w nocy natomiast tolerują spadki o 2-3°C. Ważne by osy nie były narażone na przebywanie zbyt długo w temperaturze powyżej 30°C gdyż w zakresie wysokich temperatur są mało odporne.

Wilgotność

Wilgotność powinna wahać się na poziomie 60-70%, dobrze jest także raz dziennie zrosić zbiornik niewielką ilością letniej wody. Owady te powinny mieć stały dostęp do wody gdyż jej brak może w bardzo krótkim okresie spowodować ich śmierć.

Żywienie

Dorosłe osobniki w naturze żywią się nektarem kwiatowym. W niewoli podajemy im rozcieńczony miód na płaskiej miseczce. Posiadają dość dużą tolerancję na brak pokarmu ale głodówka powyżej dwóch dni może być już groźna dla ich zdrowia.

Rozmnażanie

Osobniki dorosłe są gotowe do kopulacji już na 2-3 doby po przeobrażeniu. Samce aktywnie szukają samic a gdy już je znajdą wykonują przed nimi swoisty taniec godowy zastępując im drogę oraz intensywnie dotykając czółkami. Samicy wystarczy jedna kopulacja, po której do końca życia (około 1-1,5 miesięcy) będzie składać, co dziennie lub, co dwa dni jedno rzadziej dwa jaja. Samce natomiast po kopulacji przestają interesować się partnerką i szukają następnej, żyją krócej, bo około miesiąc.

Jajo na karaczanie rozwija się około doby. Larwa żeruje około 2 tygodni po czym przechodzi w stadium poczwarki, w którym spędza kolejne 2-4 tygodnie (uwarunkowane jest to od temperatury i wielkości karaczana).

Żywienie karaczanami

Wybieramy tylko dorosłe lub prawie dorosłe osobniki dobrze odżywione. Z mniejszych i słabo odżywionych istnieje duże prawdopodobieństwo że wyklują się samce lub larwa zginie z braku pożywienia. Nie powinniśmy także umieszczać zbyt dużej ilości karaczanów w zbiorniku hodowlanym gdyż osy wiedzione instynktem będą żądliły i zakopywały karaczany bez składania w nich jaj.

Fiolki z karaczanami należy codziennie wyciągać ze zbiornika hodowlanego najlepiej rano, gdy osy nie zaczęły jeszcze nowych łowów. Z fiolki usuwamy ziemie i sprawdzamy ile na karaczanie jest złożonych jaj. Jeśli więcej niż jedno, nadmiar usuwamy gdyż karaczan starczy do wyżywienia tylko jednej osy. Fiolkę zatykamy przepuszczającym powietrze materiałem (najlepiej gąbką). Materiał ten powinien być na tyle mocny, aby ani karaczan ani wykluta osa nie były w stanie się wygryźć. Fiolkę następnie umieszczamy w ciemnym miejscu gdyż światło źle wpływa na rozwój larw i powoduje ich zamieranie we wczesnym okresie. Następnie kontrolujemy czy karaczan nie pleśnieje i czy nie pojawiły się niepożądane bezkręgowce takie jak owocówki czy roztocza.

 

Agresja i jad

Osy te nie należą do agresywnych i nie atakują ludzi. Niemniej jednak zalecana jest ostrożność szczególnie w godzinach, gdy samice zakopują i pilnują karaczanów. Atak może nastąpić również przy wyciąganiu świeżo wyklutej osy z fiolki.

Siła jadu nie jest do końca zbadana, ale z racji specyfikacji toksyny po użądleniu może nastąpić miejscowy paraliż i kłopoty z koordynacja ruchową.

 
Opracowanie i źródła informacji
Opracował: Karol Bubel „wombad”
Na podstawie wikipedii i doświadczeń Wrocławskiego Ogrodu Zoologicznego

Liczba wyświetleń: 9317