Loading...
Arachnida – pajęczaki
Gromada pajęczaki (Arachnida) należy do stawonogów. Do gromady tej zaliczanych jest 11 rzędów, m.in. pająki (Araneida), kosarze (Opilionida), skorpiony (Scorpiones) i roztocze (Acarina). Żyjące w morzach staroraki (Merostomata) i kikutnice (Pantopoda) również należą do tej gromady.
Ciało pajęczaków zbudowane jest z głowotułowia i odwłoka. Na głowotułowiu umieszczone są oczy, otwór gębowy i sześć par odnóży. W jego wnętrzu znajdują się m.in. zwój mózgowy i żołądek. W odwłoku mieści się serce, końcowe odcinki układu pokarmowego, gruczoły przędne, narządy rozrodcze i często narządy oddechowe. Pierwsze dwie pary odnóży pajęczaków przekształciły się w przysadki gębowe – szczękoczułki i nogogłaszczki. Szczękoczułki zakończone są szczypcami lub pazurem, (na którego wierzchołku znajduje się u pająków ujście kanalika gruczołu jadowego) i służą do chwytania, zabijania oraz rozdrabniania zdobyczy. U pasożytniczych roztoczy są one przeobrażone w sztyletowatą kłujkę. Na podstawowych członach nogogłaszczek znajdują się wyrostki służące do żucia, pozostałe człony mogą być przekształcone w głaszczki, na których znajdują się włoski czuciowe, a u pajęczaków z małymi szczękoczułkami (m.in. skorpionów) zakończone są silnie rozwiniętymi szczypcami. Pozostałe cztery pary odnóży, z których każde składa się z siedmiu części, pełnią funkcje lokomocyjne, czyli służą pajęczakom do przemieszczania się. Znajdują się na nich również narządy zmysłów.
Wszystkie pajęczaki mają bardzo wąski przełyk, w związku z czym mogą pobierać tylko pokarmy płynne, wysysane za pomocą działającej jak pompa gardzieli. Zdobycz jest nakłuwana lub rozrywana, a następnie oblewana zawierającą enzymy trawienne wydzieliną, wytwarzaną przez układ pokarmowy. Trawienie jest zatem u pajęczaków w dużym stopniu zewnętrzne.
Wiele pajęczaków ma specyficzne tylko dla tej grupy narządy oddechowe – płucotchawki. Część pajęczaków (np. kosarze i roztocze) oddycha za pomocą tchawek – długich, sięgających daleko w głąb ciała wypukleń. U wielu pająków występują zarówno tchawki, jak i płucotchawki. Niektóre drobne roztocza w ogóle nie mają narządów oddechowych – wymiana gazowa zachodzi u nich całą powierzchnią ciała.
Otwór płciowy mają pajęczaki na stronie brzusznej odwłoka. Pajęczaki maja specyficzne narządy zmysłów, tzw. narządy szczelinowate. Przekazują im one informacje o napięciu oskórka w czasie poruszania się, służą także do odbioru fal dźwiękowych.
Zbudowany z chityny mocny szkielet zewnętrzny nie pozwala pajęczakom na stały, swobodny wzrost. Muszą więc w tym celu linieć, wytworzywszy najpierw pod dotychczasowym oskórkiem nowy, pofałdowany. Stary, zbyt ciasny pancerz pęka w określonych miejscach i zostaje zrzucony. Nowy oskórek jest początkowo miękki i rozciągliwy; dopóki nie stwardnieje, zwierzę może rosnąć.
Linienie jest w życiu pajęczaka trudnym okresem, ponieważ staje się wtedy na pewien czas zupełnie bezbronny i wszelkie niekorzystne czynniki mogą łatwo spowodować jego śmierć. Podczas linienia odtwarzane są utracone odnóża. Oskórek zrzucany jest również z tchawek, płucotchawek oraz wewnętrznych narządów płciowych w związku, z czym samica musi po linieniu zostać ponownie zapłodniona. Młode pajęczaki linieją co 2-4 tygodnie, później co 2-3 miesiące, a na starość raz na dwa lata (dotyczy to oczywiście długowiecznych pajęczaków).
Do gromady pajęczaków należą m.in. pająki. Ich wspólną cechą jest występowanie na brzusznej stronie ich odwłoka, zwykle blisko jego końca, trzech par kądziołków przędnych. Znajdują się na nich ujścia gruczołów przędnych, wytwarzających krzepnącą na powietrzu wydzielinę, z której powstaje pajęczyna. Jest ona wykorzystywana przez pająki do budowy sieci łownych, kokonów, oprzędów, kryjówek, wyściółek nor, lin asekuracyjnych oraz do krępowania zdobyczy i latania (babie lato). Rząd pająków obejmuje około 35 000 gatunków i podzielony jest na trzy podrzędy: segmentniki (Mesothelae), ptaszniki (Theraphosidae) i pająki wyższe (Araneomorphae). Wszystkie pająki mają parę gruczołów jadowych. Ich wydzielina składa się m.in. z toksyn i enzymów powodujących rozkład tkanek i krwi. Jad pająków jest dostosowany do rodzaju zdobyczy. Jedynie około 50 gatunków pająków jest niebezpiecznych dla człowieka, ale tylko kilka z nich może spowodować jego śmierć.
Awikularia
Liczba wyświetleń: 964
