Basiliscus galeritus – bazyliszek ekwadorski

Basiliscus galeritus – bazyliszek ekwadorski

Nazewnictwo

Nazwa polska: Bazyliszek ekwadorski

Nazwa angielska: The Western Basilisk, Red-headed Basilisk

Nazwa niemiecka: Der Ecuadorbasilisk

Nazwa czeska: Bazilišek kohoutí

Wielkość

Bazyliszek ekwadorski (Basiliscus galeritus Duméril, 1851) osiąga długość 70 cm (bez ogona 19 cm).

Długość życia

Brak danych. W terrarium przypuszczalnie podobnie jak inne gatunki bazyliszków czyli około 15 lat. W naturze znacznie krócej.

Wygląd

Grzbiet jest oliwkowozielony, brzuszna strona ciała czerwono-brązowa. Na grzbiecie i kończynach czerwono-brązowe paski. Podgardle białe lub żółte. Samce mają charakterystyczne zaokrąglone płatki na głowie. Brak grzebienia na tułowiu i ogonie. Zamiast tego wzdłuż grzbietu występują nieco większe, trójkątne tarczki oddzielone od siebie przez 2-4 mniejszych. Ogon zwykle 3 razy dłuższy niż reszta ciała.

Występowanie

Wzdłuż wybrzeża Pacyfiku w Kolumbii i Ekwadorze.

Cechy szczególne

Bazyliszki w momencie zagrożenia mają zdolność biegania na dwóch tylnych kończynach zarówno po lądzie jak i po wodzie. Odpowiednia budowa łusek na tylnych brzegach palcach powoduje opór w czasie uderzania o powierzchnię wody. Podmuch powietrza pod stopą formuje się w kształt kieszonki, która zapobiega stykaniu się z wodą. Ta właściwość przyczyniła się nawet do nadawania bazyliszkom lokalnej nazwy: jaszczurka Jezusa Chrystusa. W warunkach terrarium taki bieg na dwóch kończynach możliwy jest to zaobserwowania tylko w bardzo dużych terrariach.

Aktywność

Dzień. Podobnie jak inne gatunki bazyliszków w nocy jest bardzo czujny i łatwo się budzi.

Biotop

Zasiedla wilgotne lasy deszczowe.

Terrarium

Wilgotne i silnie zarośnięte roślinnością. Jako podłoże poleca się mieszankę ziemi ogrodowej, torfu i mchu. Konieczny basen z wodą. Szczególnie korzystna byłaby szklarnia z tropikalnym, wilgotnym mikroklimatem, silnie zarośnięta i zaopatrzona w duży basen. Ze względu na zdolności wspinania się bazyliszków w terrarium powinny być gałęzie, liczne i dość odporne rośliny (np. Philodendron, Monstera, Maranta, Scindapsus, Ficus, Bromeliaceae). Ściany można pokryć korkiem, korą. Żywe rośliny wpływają korzystnie na mikroklimat terrarium, przyczyniając się do zwiększania wilgotności powietrza. Nie powinno zabraknąć ciemnych kątów i gęstej roślinności, gdzie bazyliszki mogą się ukryć. Duży i łatwy do czyszczenia basen jest konieczny. Woda służy bazyliszkom do picia, pływania, oddawania odchodów. Basenu nie należy ogrzewać grzałkami akwarystycznymi, ogrzewanie, jeżeli jest konieczne należy umieścić pod basenem.

Wielkość terrarium

Minimalne wymiary to 90/90/120 cm, wysokość terrarium dla tych nadrzewnych zwierząt ma duże znaczenie.

Oświetlenie

Cykl 12-14 godzinny. Poleca się stosowanie żarówki Osram-Ultravitalux (300 W), naświetlanie codziennie po 20 minut z odległości 1 m.

Temperatura

Od 28 do 30°C, pod promiennikiem ciepła temperatura może dochodzić nawet do 40°C, woda w basenie 24-28°C, w nocy temperatura powinna utrzymywać się na poziomie 20-25°C. Trzeba jednak podkreślić, iż temperatura powyżej 40°C grozi śmiercią.

Wilgotność

Wilgotność powietrza w dzień 70-90%, w nocy 90-100%. W czasie pory deszczowej (od maja do listopada) wskazane jest spryskiwać terrarium 2-3 razy dziennie, przez pozostałą część roku 3-4 razy w tygodniu. U dorastających młodych samic wskazana jest modyfikacja wilgotności (zmniejszenie do 50-60%) w celu zapobiegania zbyt wczesnemu składaniu jaj.

Żywienie

Brak danych dotyczących pokarmu w naturze. W terrarium żywi się podobnie jak inne gatunki bazyliszków wszelkimi bezkręgowcami oraz małymi kręgowcami. Pokarm roślinny jest uzupełnieniem diety, przede wszystkim osobników dorosłych. Bazyliszki nie są aktywnymi myśliwymi; zwykle nieruchomo obserwują otoczenie i atakują dopiero w momencie pojawienia się zdobyczy. Często po złapaniu zdobyczy wracają na swoje stanowisko obserwacyjne i dopiero tam spożywają ofiarę. W hodowli jedzą m.in. świerszcze, szarańczę, mole woskowe, Zophobas (tzw. drewnojady), mączniki (stosować ostrożnie ze względu na możliwość zaczopowania jelit przez osłonki chitynowe i otłuszczenie), dżdżownice, młode osobniki zjadają także muchy. Prawdopodobnie mniej chętnie niż inne gatunki bazyliszków jedzą pokarm roślinny. Można im jednak próbować podawać się mieszankę owoców (banany, gruszki, melony, maliny, jabłka, śliwki, winogrona i inne), warzyw (tarta marchew, ogrodowe zioła), kwiaty. Ponadto dietę należy wzbogacać w kręgowce, mogą to być noworodki mysie, żaby, ryby. Spożywanie różnych typów pokarmów ma bardzo indywidualny charakter. Niekiedy pomaga jednorazowe karmienie „na siłę”, dorosły samiec po takim podaniu noworodka mysiego rozpoczął samodzielne jedzenie tego typu pokarmu.

Bazyliszki wszystkich gatunków mają duże zapotrzebowanie na wodę. Piją ją codziennie albo z basenu, albo krople spływające ze zroszonych roślin.
Dorosłe bazyliszki należy karmić 4-5 razy w tygodniu. Przy karmieniu codziennym istnieje ryzyko otyłości.

Młode karmi się codziennie. Według niektórych młode Basiliscus galeritus są szczególnie płochliwe i często nie jedzą jeżeli w pobliżu znajduje się człowiek. Niezwykle ważny jest dodatek witamin i wapnia. Z witaminami trzeba jednak uważać, przedawkowanie witaminy A i D może być tak samo groźne jak ich brak. Różni autorzy polecają od 50 do 3 000 jednostek międzynarodowych (I.E.) vit. D₃ na kg wagi ciała na tydzień. Kohler poleca się m.in. preparaty Multimuslin, Multibionta, Crescovit. Szczególnie niebezpieczny jest niedobór wapnia, powoduje on śmierć zwłaszcza u młodych i ciężarnych samic. Proponuje się stosowanie jednocześnie dwóch sposobów jego podawania: posypywanie pokarmu (w tym obtaczanie owadów) oraz karmienie owadów przed podaniem bazyliszkom pokarmem szczególnie bogatym w wapń i witaminy (można robić mieszanki – pasty składające się z warzyw, mięsa oraz w dużej części wapnia i witamin i podawanie tego owadom). W ciągu dwóch dni karmienia owadów odpowiednią mieszanką proporcja wapń-fosfor może zmienić z niekorzystnej 0,1-1 (taka proporcja jest zwykle w ciele świerszczy) na korzystną 1,5:1. Przy prawidłowym „zasilaniu” zwierząt witaminami i wapniem możliwe jest utrzymywaniu ich w zdrowiu. Jednak regularne naświetlanie UV wpływa pozytywnie na żywotność, barwę i rozmnażanie.

Dymorfizm płciowy

U dorosłych bezproblemowe. U samców występuje płatek na głowie, a ponadto rozszerzona nasada ogona, gdzie mieści się narząd kopulacyjny, hemipenes. U młodych do 6-7 miesiąca życia brak dymorfizmu płciowego.

Rozmnażanie

Gatunek rzadko spotykany w hodowli. Przypuszczalnie jest dość łatwy przy zapewnieniu odpowiednich warunków. Dane na temat rozrodu pochodzące z hodowli w USA mówią, że składa jednorazowo 5-10 jaj o długości 19-23 mm. Jaja składane są kilkakrotnie od czerwca do listopada. Przy inkubacji w temperaturze 28°C młode wylęgają się po 69-88 dniach. Mają one długość całkowitą ok. 175 mm (bez ogona 45 mm).

W czasie godów samce szczególnie często kiwają głowami. Niekiedy kopulacja następuje bardzo szybko, bez wstępnych prób podejmowanych przez samca. W czasie kopulacji samiec przytrzymuje samicę pyskiem w okolicy szyi, sam akt trwa tylko 20-60 sekund. Skuteczna, pojedyncza kopulacja wystarcza na zapłodnienie kilku kolejnych złożeń jaj. Samica ma bowiem zdolność gromadzenia nasienia (zjawisko amphigonia retardata). Okres od kopulacji do złożenia jaj jest bardzo różny i wynosi od 10 do 65 dni. Zwykle jest to 40-45 dni. Być może jego wydłużenie wiąże się ze zdolnością samicy do przetrzymywania nasienia. Przez cały okres ciąży samica przyjmuje pokarm. W tym czasie trzeba szczególnie uważać na podawanie witamin i wapnia. Samica w czasie ciąży często staje się agresywna względem innych osobników.

Na miejsce złożenia samice wybierają często wilgotną ziemię w podłożu lub w doniczkach zawieszonych wysoko w terrarium. W dużych terrariach znalezienie jaj nie jest proste, dlatego poleca się wcześniej wstawić duży pojemnik z lekko wilgotnym piaskiem w ciemny kąt terrarium, a samica z dużym prawdopodobieństwem wybierze go do złożenia jaj. Większość samic składa jaja przed południem i w nocy. Początkowo samica podejmuje próby wygrzebania norki w różnych miejscach terrarium. Poszukiwania odpowiedniego miejsca trwają zwykle 2-3 dni. Samica składa kolejne jaja w odstępach około 5 sekund. Samica zagrzebuje norkę. Cała operacja trwa zwykle 2-3 godziny. Trwające ponad tydzień poszukiwanie miejsca do złożenia jaj jest patologiczne i prowadzi do śmierci samicy z powodu zatrzymania jaj (niem. Legenot). W takiej sytuacji, jeżeli występują jeszcze dodatkowe objawy tego schorzenia należy podać oksytocynę i wapń. Zatrzymanie jaj jest najczęstszą przyczyną śmierci samic w terrarium. Szczególnie samice, które zbyt wcześnie przystąpiły do godów cierpią na zatrzymanie jaj kończące się najczęściej śmiercią. W przypadku nieskuteczności oksytocyny pozostaje w ostateczności zabieg chirurgiczny. Pojedyncze jaja rozrzucone po terrarium też mogą świadczyć o tym schorzeniu. Wówczas trzeba wykonać badania czy pojedyncze jaja nie pozostały w jajowodach.

Złożone jaja należy przenieść do inkubatora. Jako substrat do inkubacji można stosować wermikulit, perlit, torf lub mieszankę torfu i piasku. Jaja w połowie powinny być zakopane w lekko wilgotnym substracie i nie należy ich odwracać w czasie całego okresu inkubacji. Infekcje grzybowe zdarzają się zwykle w jajach uszkodzonych i obumarłych. W przypadku ataku grzybów na zdrowe jaja poleca się stosowanie środków przeciwgrzybiczych stosowanych w leczeniu grzybic u ludzi, (np. kremów Canesten lub Exoderil). Jaja martwe są żółte lub zielonkawe. Inkubowane jaja należy codziennie kontrolować i w razie potrzeby izolować szybko „podejrzane” jaja aby uniknąć rozprzestrzeniania się infekcji. W trakcie inkubacji jaja stają się brązowawe i zwiększają swoją objętość wskutek wchłaniania wody z substratu.

Najważniejsze dla uzyskania sukcesu w rozrodzie jest:

 

• optymalne karmienie rodziców (szczególnie uwzględnienie witamin i wapnia)
• odpowiednie miejsce inkubacji (profilaktyka zatrzymania jaj)
• dobre warunki inkubacji (w szczególności nie za wysoka wilgotność substratu)

Młode rozrywają osłonkę jaja za pomocą zęba jajowego, po wystawieniu głowy zwykle tkwią w tej pozycji przez kilka godzin. Po wydostaniu się z jaja resztki woreczka żółciowego wystają z brzucha jeszcze zwykle przez 1-2 dni. Jeżeli znaczna część woreczka pozostaje na zewnątrz (2-6 mm) młode przez pierwsze dni powinny przebywać w sterylnym terrarium wyłożonym wilgotnym papierem w temperaturze inkubacji jaj. Kiedy resztki zanikną można je przenieść do terrarium dla młodych. W przypadku wahań w temperaturze inkubacji jaj lub genetycznych wad rodziców znaczna część młodych może mieć pokrzywione kręgosłupy lub inne zniekształcenia.

Do wychowu grupy młodych poleca się terrarium o wymiarach 100/60/100 cm. Warunki powinny być takie same jak w terrarium dla dorosłych. Ważne jest utrzymywanie odpowiedniej wilgotności (70-100%), codzienne zraszanie i duży basen. Młode przyjmują pokarm często już dzień po wylęgu. Należy podawać odpowiednie do ich wielkości owady. Przez pierwsze pół roku młode mogą przebywać w grupie rodzeństwa, ale czasami trzeba oddzielać osobniki słabsze, zdominowane przez inne. Są one często mniejsze, mają objawy krzywicy. Po umieszczeniu ich w oddzielnym terrarium należy rozpocząć intensywne karmienie i dostarczanie zwiększonej ilości witamin i wapnia. Po ujawnieniu się cech dymorfizmu płciowego (w wieku 4-6 miesięcy należy oddzielić samce i samice, aby uniknąć zbyt wczesnego godowania.

Przypuszczalnie podobnie jak u innych gatunków bazyliszków w hodowli może występować śmierć samic z powodu częstych, kolejno następujących ciąż, wskutek czego występuje wyczerpanie organizmu, nawet pomimo podawania znacznych ilości wapnia i witamin. Należy wziąć pod uwagę okresowego oddzielania samca od samic. Zbyt wczesne zajście w ciążę prowadzi u samic do zatrzymania jaj, zahamowania wzrostu i wyczerpania. Samice powinny przystępować do rozrodu najwcześniej w wieku 12, a jeszcze lepiej 15 miesięcy. Duży problem z tym związany polega na tym, że wiele samic również bez kontaktu z samcami zachodzi w ciążę w młodym wieku i składa oczywiście niezapłodnione jaja. Znaczna część tych samic cierpi na zatrzymanie jaj i ginie. Pierwsze doświadczenia w celu zapobiegania takiej sytuacji wskazują, że w krytycznym okresie, czyli między 6 a 12 miesiącem życia samice należy hodować w znacznie suchszym środowisku (mały pojemnik z wodą, rzadkie i niewielkie spryskiwanie terrarium). Prawdopodobnie może to zapobiegać składaniu jaj, ponieważ w naturze okres godowy jest mocno skorelowany z porą deszczową. Dane dotyczące śmiertelności samic w czasie ciąży oparte są na doświadczeniach hodowli innych gatunków bazyliszków, mogą prawdopodobnie odnosić się także do tego gatunku. Zostaną one zweryfikowane dopiero, gdy gatunek będzie częściej spotykany w terrariach.

Uwagi

Gatunek płochliwy, nie należy brać go na ręce. Nie można hodować kilku samców w jednym terrarium. Samiec niedominujący stopniowo traci barwy, staje się ciemniejszy, coraz mniej je, przebywa na dnie terrarium, aż w końcu ginie. Natomiast na jednego samca może przypadać 2-3 samice. W żadnym wypadku nie należy umieszczać młodych z dorosłymi, te pierwsze zostaną użyte przez dorosłe jako pokarm. Większa liczba samic jest korzystna z tego powodu, że duże potrzeby seksualne samca rozkładają się wtedy na wiele samic. Powszechnym zjawiskiem w hodowli jest śmierć samic z powodu częstych, kolejno następujących ciąż, wskutek czego występuje wyczerpanie organizmu, nawet pomimo podawania znacznych ilości wapnia i witamin. Należy wziąć pod uwagę okresowego oddzielania samca od samic.

Nie powinno się trzymać razem różnych gatunków bazyliszków. Istnieje możliwość krzyżówek międzygatunkowych (do tej pory znane są hybrydy między B. galeritus i B.basiliscus). Nie zaleca się łączyć bazyliszków z innymi gatunkami gadów i płazów, ze względu na ich tendencję do pożerania nawet dużych okazów innych gatunków. Nie należy łączyć ich z żółwiami ze względu na możliwość zakażenia Entamoeba invadens. Żółwie są jego częstymi, bezobjawowymi nosicielami, a u jaszczurek zakażenie kończy się zwykle śmiercią.

 

Opracowanie i źródła informacji
Opracował dr Robert Maślak na podstawie literatury:

• Koćan M. (1998): Leguani a agamy. Polaris.
• Köhler G. (1999): Basilisken, Helmleguane, Kronenbasilisken. Herpeton, wydanie II.
• Vosjoli P. (1992): Green Water Dragons, Saifin Lizards and Basilisks. Advanced Vivarium System.
• Pough F.H., Andrews R.M., Cadle J.E., Crump M.L., Savitzky A.H., Wells K.D. (2001): Herpetology. Prentice Hall.

Liczba wyświetleń: 3133