Bogertophis subocularis – wąż wielkooki

Nazwa rodzajowa została wybrana dla upamiętnienia amerykańskiego herpetologa Charles`a Mitchill Bogert`a (1908 – 1992), a gatunkowa odnosi się do cechy morfologicznej tego gatunku (a raczej rodzaju). Wąż ten, w przeciwieństwie do innych przedstawicieli Elaphe posiada łuski suboculare oddzielające oko od łusek górnej wargi supralabiale.

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Trans – Pecos Rat Snake lub Durango Rat Snake

Nazwa czeska: užovka čivavská (tłum. wąż z regionu Chihuahua)

Nazwa niemiecka: Transpecos – Rattennatter

Nazwa rosyjska: Транс-пекоский полоз

Systematyka

Gdy został odkryty w 1901 w górach Davisa (południowo zachodni Teksas) przez herpetologa A. E. Browna opisano go jako Coluber subocularis. Później został przeniesiony do rodzaju Elaphe, by następnie wydzielono go do osobnego rodzaju Bogertophis (Dowling & Price, 1988).

Innym przedstawicielem tego rodzaju jest Bogertophis rosaliae – baja rat snake. Spotykany na terenach Zatoki Kalifornijskiej w północno-zachodnim Meksyku. Zamieszkuje on podobne suche środowiska jak wąż wielkooki. Ubarwienie tego gatunku jest monotonne. Dorosłe osobniki są jednolicie szaro-brązowe. Młode przypominają ciemniejsze osobniki Blonde lub Silver B. subocularis. Gatunek ten nie jest spotykany w hodowli, choć pierwsze próby z tym gatunkiem podjęło kilku amerykańskich terrarystów.

Występowanie

Obszar na pograniczu Meksyku i USA – pustynie i półpustynie regionu Chihuahua i gór Davisa w południowo – zachodnim Teksasie.

Wielkość

Rekordowa odnotowana długość to 167,6 cm. Najczęściej dorastają do 140 cm. Młode bezpośrednio po urodzeniu mierzą około 30 cm.

Długość życia

Dzięki odpowiednim zabiegom hodowlanym może osiągnąć nawet 14 lat. Średnio w terrarium przeżywa 10-12 lat. Rekord to 23 lata i 8 miesięcy.

Wygląd

Jest to średniej wielkości wąż o dość szczupłym ciele o okrągłym przekroju. Głowa owalna z wyraźnymi dużymi łuskami. Duże oczy mają czarną okrągłą źrenice, które przy intensywnym świetle zmniejszają się do wielkości punktu. Uwidacznia się wtedy srebrno żółta tęczówka. Za głową – na karku ku tyłowi ciągną się dwa ciemnobrązowe lub czarne pasy. Dalej przechodzą one na resztę ciała łącząc się z typowym wzorem – palmy przypominające pogrubioną literę H.

Podgatunki

Wyróżniamy 2 podgatunki różniące się ubarwieniem podstawowym i wzorem na ciele.

Bogertophis s. amplinotus Webb, 1990 – Durango Rat Snake
Bogertophis s. subocularis Brown, 1901– Trans – Pecos Rat Snake

Odmiany barwne

Gatunek ten jest dość zróżnicowany w ubarwieniu i wzorze w zależności od terenu występowania. Różnice wynikają raczej z różnorodności środowiska niż zasięgu geograficznego danej populacji. Osobniki z rejonu gór Davisa, gdzie są ciemne wulkaniczne skały są bardziej czerwono-brązowe niż osobniki z rejonu gór Hueco, gdzie spotykamy jasne skały wapienne. Osobniki złotożółte pochodzą z regionu Big Bend.

Blonde phase jest naturalnie występującą odmianą barwną hypomelanistyczna, a osobniki te spotykane są w różnych rejonach występowania gatunku. Spotykano je w rejonie wyschniętego koryta rzeki Pecos, obszaru Big Bend w Teksasie czy w okolicach miasta Lajitas i Terlingua. Charakteryzują się bardzo słabo widocznymi ciemnymi wzorami na ciele. Dlatego też niektórzy nazywają je osobnikami patternless. Podstawowa barwa też jest jaśniejsza – jasnożółta do jasnobrązowej.

Albino – osobniki amelanistyczne spotykano w naturze w okolicy autostrady 277. Charakteryzuje je typowy wzór koloru lawendowo – różowego na jasnym tle. Obecnie istnieją aż trzy niezależne linie albinosów B. subocularis. Jedna wywodzi się z Europy z rodziców o nieokreślonym pochodzeniu, Druga pochodzi od osobnika odłowionego w 1993 r. w pobliżu autostrady stanowej 277 nieopodal miasta Loma Alta. Trzecia linia pochodzi od młodego osobnika złowionego w 1997 r. w okolicach River Road. W obszarze tym ostatnio pozyskano co najmniej dwa kolejne osobniki albinotyczne. Ich ubarwienie podstawowe odpowiada typowej kolorystyce osobników z tego rejonu,. Natomiast typowe ciemne wzory są u nich lawendowe z białymi przejaśnieniami.

Do ciekawostek należy zaliczyć, że u osobników albinotycznych z linii europejskiej i z Loma Alta brak jednej z łusek czołowych (frontale). Anomalia ta występuje także u heterozygot. Na szczęście nie powoduje ona żadnego uszczerbku na zdrowiu węża. U albinotycznych osobników linii River Road nigdy nie zauważono takiej anomalii.

Jak dotąd wyselekcjonowano kilka innych odmian barwnych tego gatunku. Liczne są osobniki aksantyczne (brak żółtego barwnika) zwane także odmianą silver. Udowodniono recesywność tej cechy ubarwienia. Na skutek zablokowania syntezy żółtego barwnika osobniki tej odmiany są jasnoszare W wyniku krzyżowania konkretnych osobników uzyskano także odmianę Axantic Blond. Najbardziej spektakularną odmianą jest aksantyczny Blond zwany Platinum Blond.

Osobniki anerytrystyczne u tego gatunku nie są spotykane z prostej przyczyny, u tego gatunku brak czerwonego barwnika w naturalnym ubarwieniu ciała.

Spotykano także osobniki hipermelanistyczne o bardzo ciemnym ubarwieniu i wyraźnym wzorze na ciele.

Cechy szczególne

Najbardziej typową cechą tego gatunku są wielkie, wręcz wyłupiaste oczy z czarnymi okrągłymi źrenicami. Duży i łagodny gatunek nie polecany jednak początkującym terrarystom, m.in. ze względu na specyficzne wymagania hodowlane oraz czasami kapryśny apetyt. Rzadko kiedy wykazuje swą agresję wobec człowieka. Czasami silnie niepokojony podnosi nad podłoże przednią cześć ciała wygina esowato i z otwartą paszczą wykonuje odstraszające wypady ku agresorowi, jednak zazwyczaj nie próbuje przy tym kąsać.

Cechy szczególne

Badacze odkryli na tym wężu specyficznego pasożyta zewnętrznego z grupy roztoczy Aponomma elaphensis, który znajdowany jest tylko na tym gatunku. Wielu odłowionych w naturze osobników było zaatakowanych tym roztoczem, szczególnie w okolicach ogona. Co ciekawe jest ich tak wiele w tej okolicy ciała węża, że mogłyby całkowicie zdrenować ogon z krwi i spowodować jego obumarcie i odpadniecie, co zdarza się bardzo rzadko.
Druga specyficzna cecha tego gatunku to garnitur chromosomów. Bogertophis subocularis ma 40 par chromosomów, w przeciwieństwie do pozostałych północnoamerykańskich przedstawicieli Colubridae, które posiadają w swym genomie 39-38 par chromosomów.

Aktywność

Aktywny w ciągu nocy i zmierzchu. Największą aktywność wykazuje po zgaszeniu wszelkiego oświetlenia. Jeśli terrarium jest zacienione i pozbawione źródeł intensywnego światła węże te także w ciągu dnia są aktywne.

Biotop

Gatunek ten zamieszkuje obszary suche. Najczęściej spotykany jest na skalistych i kamienistych pustyniach i półpustyniach. Bardzo często można się na niego natknąć na terenach znacznie oddalonych od jakichkolwiek źródeł wody.

Terrarium

Ze względu na pochodzenie tego węża w jego chowie wymagane jest przestronne horyzontalne terrarium typu stepowego.

Jako podłoża możemy użyć mieszaniny suchego gruboziarnistego piasku z torfem lub lignocelu.
Jego grubość powinna wynosić około 10 cm, choć węże te zazwyczaj nie zakopują się w podłożu. Zawsze niewielka część podłoża powinna być wilgotna (nie mokra!).

Terrarium wyposażamy w liczne kryjówki, by węże mogły się schować przed drażniącym światłem i ciekawością hodowcy. Na kryjówki możemy używać typowych: rurek ceramicznych, doniczek, kawałków kory itp. Dobrze, by panowała w nich nieco wyższa wilgotność niż w otoczeniu.

Wielkość terrarium

Dla dorosłej pary wystarcza pomieszczenie o wymiarach 80x60x50 cm. Dla mniejszych osobników wystarcza terrarium o długości 50 cm i szerokości 30 cm. Wysokość może być mniejsza od rozmiaru szerokości pomieszczenia. Hodując ten sucholubny gatunek w rack systemie należy pamiętać o doskonałej wentylacji tego typu pojemników ze względu na wysoką wrażliwość na podwyższoną wilgotność powietrza.

Oświetlenie

W zasadzie ze względu na nocny tryb życia tego gatunku oświetlenie terrarium jest zbędne, Jeśli oświetlenie służy także do ogrzewania terrarium to żarówki powinny dawać punktowe, mało intensywne światło, a najlepiej zastosować lampy promiennikowe stosowane w ciemniach fotograficznych (dające czerwone światło). W przypadku oświetlania terrarium zawsze muszą być ukrycia, gdzie wąż zdoła ukryć się przed drażniącymi promieniami. Czas oświetlania terrarium powinien wynosić 12 – 14 godzin. Zima możemy ten czas skrócić nawet do 8 godzin.

Temperatura

Za dnia 26-28°C, miejscowo może osiągać 30-35°C. Ważne jest by w terrarium były miejsca chłodne z temp. 24° C i gorące z 35°C – bezpośrednio pod promiennikiem Nocą obniżamy temperaturę do poziomu 20-22°C czyli w typowym polskim “M” spokojnie możemy wyłączyć wszelkie ogrzewanie. W okresie zimowym obniżamy temperaturę na dzień i noc do 15-20°C (patrz zimowanie).

Wilgotność

Ze względu na pustynne pochodzenie tego gatunku wymagany jest niski poziom wilgotności w terrarium oraz doskonała wentylacja. Literatura zaleca nawet (znaczy tylko) 35% wilgotności powietrza w ciągu dnia. Może ona nieznacznie rosnąć wieczorem. Nie zaleca się zraszania terrarium. Pomimo wymagań niskiej wilgotności powietrza w hodowli tego węża, w terrarium zawsze musi być wilgotne miejsce, gdzie wąż będzie mógł wpełznąć np. celem rozmiękczenia i uelastycznienia starego nabłonka przed wylinką. Liczne obserwacje wskazują, że osobniki trzymane w zbyt wysokiej wilgotności (spowodowanej nierzadko złą wentylacją terrarium), zapadają na choroby (najczęściej grzybicze) dróg oddechowych, oraz mają problemy z wylinką.

Żywienie

W naturze węże wielkookie polują na gryzonie głównie na myszoskoczki z gatunku Dipodomys spectabilis. Osobniki młode zjadają drobniejsze gryzonie, oraz okazyjnie jaszczurki z gatunków: Uta stansburiana czy Cophosaurus texanum i liczne gatunki z rodzaju Cnemidophorus.

W warunkach terrariowego chowu podajemy wielkookim gryzonie laboratoryjne. Jak zaobserwowałem ja i wielu innych hodowców to wąż ten zjada o wiele mniejsze zwierzęta karmowe, niż węże innych gatunków tej samej wielkości. Bardzo często zdarza się tak, że metrowy osobnik zjada ledwo usamodzielnioną myszkę („skoczka”), a mógłby pochłonąć dorosłą mysz. Młode osobnik spokojnie zjadły by mała mysz, a zaspokajają głód kilkoma noworodkami mysimi.

Inną odmiennością tego gatunku węża właściwego, m. in. ze względu na wolniejszy tryb życia, jest rzadsze spożywanie pokarmu niż np. popularna “zbożówka”. Dorosły samiec wielkooki zjada w sezonie aktywności 3-4 skoczki na miesiąc a samica koło 6-8 małych myszek. Dla porównania dorosła zbożówka zjada w miesiącu kilkanaście dorosłych myszy. Dość często węże wielkookie przy zbyt częstym ich karmieniu odmawiają przyjmowania pokarmu przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Kiedyś, gdy większość osobników pochodziło z odłowu lub było pierwszym pokoleniem urodzonym w niewoli ciężko adaptowały się do warunków terraryjnego chowu i głównym problemem było zwracanie zjedzonych ofiar, co doprowadzało te węże do śmierci. Na szczęście obecnie węże wielkookie w naszych terrariach pochodzą z hodowli i zaadaptowały się do warunków terrarium.

Dymorfizm płciowy

Przy porównywaniu osobników o tej samej długości ogon samca jest dłuższy, a jego nasada oraz początkowy odcinek szerszy ze względu na mieszczące się tu narządy kopulacyjne półprącia (hemipenes). Innych widocznych cech dymorfizmu nie stwierdzono. Jeśli możemy przesondujmy nasze węże u doświadczonego hodowcy, co da nam większą pewność płci osobnika. u całkiem młodych kilkutygodniowych osobników doświadczony hodowca może określić płeć osobnika także poprzez „wypychanie” półprąci (ang „popping”)

Rozmnażanie

Rozmnażanie tego gatunku nie odbiega zbytnio od rozmnażania innych północnoamerykańskich węży właściwych. Różnica wynika tylko z innego czasu aktywności rozrodczej tego gatunku. Węże wielkookie później przystępują do godów. Zazwyczaj w końcu czerwca dochodzi do szczytu kopulacji. Wynika to przede wszystkim z przesunięcia okresu zimowania na czas od grudnia do marca. Do rozmnażania mogą z powodzeniem przystąpić samice w trzecim roku życia o długości ponad metr przy wadze ponad 220 gram. Samce mogą być mniejsze. Po przejściu spoczynku zimowego i pełnym wybudzeniu węży, karmimy je intensywnie. Po zrzuceniu wylinki przez samicę łączymy ją z samcem. Jednoczesne używanie kilku samców jest przeciwwskazane, gdyż zauważono u tego gatunku intensywne walki z wzajemnym kąsaniem konkurentów, co zagraża zdrowiu i kondycji przyszłego ojca młodych. Lepiej już po wpuszczeniu jednego samca i kopulacji oddzielić go, a na jego miejsce wpuścić drugiego samca. Ten podniecony zapachem pozostawionym przez poprzednika jeszcze chętniej będzie próbował posiąść samicę. W trakcie kopulacji samiec często próbuje przytrzymywać ja pyskiem za kark lub głowę. Złączenie węży może trwać do 40 minut, a kopulacje mogą się powtarzać przez kilka kolejnych dni. Ciąża trwa w typowych warunkach terrarium 50-60 dni. W pierwszej części okresu rozwoju jaj samica zjada jeszcze kilka posiłków, ale często dobrze odkarmiona samica wcale nie przyjmuje pokarmu aż do złożenia jaj. Najczęściej na 10 dni prze złożeniem jaj samica zrzuca wylinkę i zaczyna poszukiwać miejsca na złożenie jajek. Należy wtedy umieścić w terrarium w spokojnym miejscu pojemnik z wilgotnym podłożem np. Torfem lub włóknami kokosowymi. Dorosła samica składa 7-10 jajek. Jajka przenosimy do inkubatora z wilgotnym wermikulitem lub perlitem. Temperatura inkubacji powinna być stała na poziomie 25-28°C. Niewielkie wahania nie powinny odbić się negatywnie na kondycji i rozwoju zarodków w jajkach. Długość inkubacji trwa zmiennie w zależności od temperatury inkubacji. Zazwyczaj trwa od 70 do 100 dni choć znane są przypadki 119 dniowej inkubacji przy temp 20°C.

W naturze młode subocularisy wylęgają się późną jesienią i najczęściej pozostają w miejscu złożenia jaj aż do wiosny. Wynika to ze względu na zbyt niskie temperatury zewnętrzne uniemożliwiające złowienie wystarczającej ilości pokarmu, by potem udać się na zimowanie.

Młode węże wielkookie przechodzą pierwszą wylinkę po pierwszym tygodniu od wyjścia z jajek. Po tym czasie odczekujemy jeszcze tydzień i podajemy im noworodki mysie. Wymagania środowiskowe są podobne jak u dorosłych z tym, że możemy nieco podnieść wilgotność do 40%. Zazwyczaj nie ma problemów z wykarmieniem i wzrostem małych wielkookich. Przy prawidłowym karmieniu niektóre osobniki dojrzewają w wieku dwóch lat, ale lepiej jest odczekać jeszcze rok, by mieć pewność, że samica bez uszczerbku przejdzie okres ciąży i składania jaj.

Zimowanie

Aby odwzorować naturalny cykl roczny tego węża pod koniec listopada należałoby przygotować osobniki hodowlane do spoczynku zimowego. Przygotowanie to nie odbiega od typowego schematu: zaprzestanie karmienia, obniżenie temperatury, wyłączenie wszelkiego oświetlenia podwyższenie (nieco) wilgotności, przeniesienie do pojemnika zimowego z odpowiednio grubą warstwą ściółki i pojemnikiem z wodą, umieszczenie w chłodnym, zaciemnionym pomieszczeniu na okres 8-10 tygodni.

Temperatura zimowania może sięga nawet 10-12°C. W czasie zimowanie raz w tygodniu kontrolujemy jego przebiegu uważając przy tym, by zbytnio nie zakłócać spoczynku węży.

Po “wybudzeniu” węży z zimowania i przywróceniu typowych warunków chowu węże przystępują do kopulacji po zrzuceniu pierwszej po zimowej wylinki.

Opracowanie

Witold Borkowski

Liczba wyświetleń: 8419