Budowa żółwi

Anatomia żółwi

Pancerz żółwi

Pancerz żółwia jest jedynym w świecie kręgowców przykładem szkieletu zewnętrznego. Powstał on z przekształconych w płyty i zrośniętych żeber i ościstych wyrostków kręgów. W sumie na pancerz żółwia składa się ok. 60 kości. Kości pancerza pokrywa cienka warstwa gąbczastej tkanki mająca za zadanie amortyzować wstrząsy.

Najbardziej zewnętrzna warstwę pancerza stanowią rogowe płytki zbudowane z keratyny (podobnie jak ludzki paznokieć). Płytki te rozmieszczone są tak, aby połączenia między nimi nie pokrywały się z połączeniami między kośćmi pancerza. Nazwy poszczególnych tarczek pancerza związane są z sąsiadującymi z nimi częściami ciała, lub narządami wewnętrznymi.

Typowy karapaks (część grzbietowa pancerza) żółwia ma główną linie złożoną z pięciu tarczek centralnych biegnących wzdłuż kręgosłupa. Linia ta poprzedzona jest zwykle pojedynczą tarczką karkową. Po obu stronach tej centralnej linii znajdują się rzędy złożone z 8 tarczek bocznych. Całość okolona jest 24 tarczkami brzegowymi.

Plastron (część brzuszna pancerza) zbudowany jest z sześciu par tarczek, rozdzielonych centralnie położonym szwem, nazwanych kolejno: przełykowe, ramieniowe, piersiowe, brzuszne, udowe i odbytowe.
Karapaks i plastron połączone są na obu bokach mostkiem na którym w okolicy każdej kończyny znajduje się mała tarczka pachwinowa.

Pewne odchylenia od tego schematu tak samo jak ogólny kształt karapaksu są jednym z najbardziej znaczących zróżnicowań wśród gatunków. Wśród przedstawicieli rodziny Kinosternidae występują tylko 22 tarczki brzegowe. Żółwie z rodziny Macroclemys mają na karapaksie serię małych tarczek wciśniętych pomiędzy tarczkami bocznymi a tarczkami brzegowymi w tylnej części karapaksu. Cechą charakterystyczną dla rodziny Kinosternidae jest zrośnięcie obu tarczek przełykowy w jedną. Żółwie z gatunku Kinosternon posiadają parę poprzecznych zawiasów umieszczonych w plastronie, które pozwalają domknąć plastron zasłonić dokładnie głowę i kończyny. Ponadto żółwie rodzajów Pelusios, Emys, Emydoidea, Kinixys, Terrapene, Cuora, Cyclemys, Pyxidea, Notochelys, posiadają pojedynczy zawias.

Karapaks żółwi lądowych jest wysoko sklepiony, o kopulastym kształcie, masywny i twardy. W przypadku żółwi wodnych karapaks ma kształt silnie spłaszczony, opływowy. Jest on mniej odporny na nacisk, ale jego kształt ułatwia poruszanie się w wodzie.

Tarczki pancerza rosną ciągle przez życie, choć z wiekiem tempo wzrostu żółwia zwalnia stopniowo. Na poszczególnych tarczkach widać ich wzrost i jego sezonowe zmiany, nie należy tego jednak porównywać z przyrostami jakie się obserwuje np. w przypadku drzewa i nie może to służyć do określania wieku żółwia.

Żółwie należące do rodzin: Carettochelyidae, Dermochelyidaei Trionychidae zupełnie utraciły pokrycie z rogowych tarczek i w ich pancerzach znajduje się mniej materiału kostnego, przez co nie jest on tak masywny jak u innych żółwi. Zamiast tarczek rogowych mają one twardą, łykowatą skórę. Z tego powodu często nazywane są żółwiami skórzastymi.

Czaszka i szyja u żółwi

Czaszka żółwia ma masywną budowę i pozbawiona jest otworów skroniowych i ciemieniowego. Zbudowana jest z wielu zrośniętych ze sobą kości. Szczęki żółwia nie są zaopatrzone w zęby, zamiast tego żółwie mają listwy rogowe okrywające obie szczęki i tworzące rodzaj dzioba ukształtowanego w zależności od diety żółwia. U żółwi mięsożernych są one ostre i haczykowate, co ma ułatwiać chwytanie i rozszarpywanie zdobyczy. Żółwie roślinożerne mają proste dzioby z płaskimi obszernymi powierzchniami służącymi do miażdżenia.

Głowa osadzona jest na szyi, zbudowanej z ośmiu kręgów, które są umocowane od spodu do płyty pancerza. Żółwie większości gatunków mogą wciągać szyję pod pancerz chowając w ten sposób szyje i głowę. Żółwie należące do rodzin: Chelidae, Pelomedusidae i Podocnemididae (żółwie bokoszyjne) nie potrafią wciągać szyi pod pancerz. Aby chronić głowę i szyję układają je na boku pomiędzy wystającymi krawędziami plastronu i karapaksu.

Kończyny żółwi

Unikalną w świecie zwierząt cechą żółwi jest to, że ich pas barkowy oraz pas biodrowy znajdują się wewnątrz klatki żebrowej. Wynikiem tego jest pionowa orientacja kości wchodzących w skład tych elementów szkieletu, co umożliwia poruszanie kończynami i dodatkowo usztywnia konstrukcje pancerza.

Nogi żółwia z powodu obecności pancerza po stronie brzusznej są wysunięte na boki. Mają one różny kształt i wygląd u poszczególnych gatunków w zależności od środowiska w jakim dany gatunek przebywa.

Kończyny żółwi lądowych są masywne i słupkowate (zwłaszcza tylne), zakończone krótkimi tępymi pazurami. Ich przednie kończyny ułatwiają im kopanie. Żółwie lądowe poruszają się powoli i trochę niezdarnie, ale mimo to są dobrymi piechurami i potrafią przebywać znaczne odległości.

Kończyny żółwi ziemnowodnych są lekko spłaszczone a ich palce częściowo, lub całkowicie spięte błoną pławną. Żółwie te pływają uderzając na przemian lewą i prawą parą nóg. Niektóre gatunki przy szybkim pływaniu posługują się jedynie tylnymi nogami podczas gdy przednie pozostają przyciśnięte do boków pancerza.

Kończyny gatunków morskich są zmodyfikowane jako odnóża pływne, które pozwalają żółwiowi dosłownie fruwać w wodzie.

Ogon żółwi

Ogon u żółwi odgrywa wiele ważnych ról. To właśnie na spodniej części ogona ma ujście kloaka, wewnątrz której znajdują się zakończenia układów: pokarmowego, rozrodczego i wydalniczych. Kształt i wielkość ogona jest jedna z podstawowych cech pozwalających rozróżnić płeć u większości gatunków. Najczęściej samiec ma ogon grubszy i wyraźne dłuższy niż samica. Ponadto u samców kloaka jest bardziej niż u samic oddalona od krawędzi pancerza.

Mięśnie żółwi

Pod względem budowy mięśni żółw nie wyróżnia się niczym spośród pozostałych kręgowców. Jego mięśnie są zbudowane z tysięcy długich komórek posiadających zdolność kurczenia i wydłużania się. W organizmie żółwia występują trzy typy tkanek mięśniowych: mięśnie szkieletowe, mięśnie sercowe i mięśnie gładkie.
Mięśnie szkieletowe są za pomocą ścięgien przytwierdzone do kości. Mogą one być bardzo szybko poruszane, zwierzę ma pełną kontrolę nad nimi co oznacza, ze może nimi poruszać świadomie.
Mięśnie gładkie znajdują się w ścianach układu pokarmowego, tętnic, pęcherza itp., a ich ruchy są automatyczne i mimowolne, podobnie jak w przypadku mięśnia sercowego.

Skóra żółwi

Skóra żółwia jest gładka tylko na obszarze ukrytym pod pancerzem. Głowa, część szyi i kończyny oraz ogon a nawet oczy pokryte są łuskami. Na nogach występują często duże rogowe guzki. Tak jak wszystkie gady, żółwie zmieniają skórę w procesie linienia. Skóra jest zrzucana w małych kawałkach, które łuszczą się i odpadają odsłaniając odnowiona powierzchnię.

Zmysły żółwi

• Mózg – U żółwii jest on mały, ale dobrze rozwinięty. Nie można mówić o ich wielkiej inteligencji, potrafią jednak rozróżniać kolory (np. czerwony) i zapamiętywać nieskomplikowane kształty i formy geometryczne, tak, że można żółwie w minimalnym stopniu tresować, przyzwyczajając do prostych skojarzeń: np. pukanie w akwarium z podaniem karmy czy ręki człowieka z kąpielą.
• Oczy – Są dobrze wykształcone. Wzrok jest zmysłem dominującym. Żółwie widzą pewien zakres światła podczerwonego, a badania wykazały iż są w stanie dostrzec różnice w grubości linii rzędu 0,1 mm.
• Nos – Ośrodki węchowo-smakowe są również dobrze rozwinięte. Bodźce węchowe docierają poprzez jamę nosową. Właściwym organem powonienia jest narząd Jacobsona. U żółwi jest on rozwinięty nieco słabiej niż u węży i jaszczurek. mimo to potrafią już z daleka zwęszyć samicę czy ulubiony pokarm.
• Ucho – Jest narządem słuchu, a także równowagi. Ośrodek słuchu jest dobrze wykształcony, mimo to żółwie są w zasadzie głuche. Jest to głuchota ośrodkowa, polegająca na niemożności kojarzenia odbieranych dźwięków. Ten niedostatek jest zrekompensowany niezwykłą wrażliwością na wibracje przenoszone np. poprzez grunt. Są one przekazywane za pośrednictwem kości szczęk do ucha wewnętrznego. W ten sposób żółwie są w stanie rejestrować fale dźwiękowe o częstotliwości kilkuset herców na sekundę, niesłyszalne dla człowieka.

Układ nerwowy żółwi

Wąski i długi mózg żółwia jest, w stosunku do rozmiarów całego ciała, niewielki, ale dobrze rozwinięty. W jego przedniej części znajduje się symetryczny ośrodek kontrolujący zmysł powonienia. Bezpośrednio za nim znajdują się obie półkule mózgu odpowiedzialne między innymi za poruszanie mięśniami, zachowanie i kontrolę układów wewnętrznych. Tuż za nimi mieści się mały gruczoł przysadkowy odpowiedzialny za produkcję hormonów. Po obu stronach przysadki znajdują się ośrodki kontrolujące wzrok i przetwarzające bodźce wzrokowe. Za nimi znajduje się móżdżek odpowiadający za koordynacje ruchów. Pień mózgu rozpoczyna się poniżej ośrodków wzroku i biegnie ku tyłowi przechodząc w rdzeń kręgowy ukryty wewnątrz kręgosłupa.

Wzrok u żółwia jest zmysłem dominującym a jego oczy są dobrze rozwinięte. Żółwie potrafią rozróżniać kolory i zapamiętywać nieskomplikowane kształty geometryczne. W niewoli żółw łatwo zapamiętuje miejsce i porę karmienia (jeśli odbywa się to regularnie) oraz szybko zaczyna rozpoznawać opiekuna.
Właściwym organem powonienia u żółwia jest narząd Jacobsona, do którego bodźce zapachowe docierają przez jamę nosową. Narząd ten jest u żółwi rozwinięty trochę słabiej niż u węży, mimo to żółw ze znacznej odległości potrafi zwęszyć pokarm lub, w osobnika przeciwnej płci. Wodne żółwie czują zapach również pod woda.

Ośrodek słuchu jest dobrze wykształcony u żółwi a mimo to żółwie są głuche. Jest to głuchota ośrodkowa polegająca na niemożności kojarzenia odbieranych dźwięków. Jest to jednak skompensowane przez niezwykłą wrażliwość na wibracje przenoszone poprzez grunt. Za pośrednictwem kości szczęk są one przekazywane do ucha wewnętrznego. W ten sposób żółw jest w stanie rejestrować nawet fale o częstotliwości kilkuset herców (niesłyszalne dla człowieka).

Układ krążenia żółwi

Serce żółwia, tak jak u innych gadów, składa się z trzech komór. Uboga w tlen krew żyłami doprowadzana jest do prawego przedsionka serca. Skurcz przedsionka tłoczy ją do komory a stamtąd dalej do małego krwiobiegu przez płuca, gdzie jest natleniana. Następnie krew przepływa do prawego przedsionka serca i po przejściu przez komorę systemem tętnic i naczyń włosowatych rozprowadzana jest po całym ciele (duży krwiobieg). Podobnie jak u płazów mały i duży krwiobieg maja wspólną komorę, co powoduje mieszanie się krwi ubogiej w tlen z natlenioną. Jednakże u gadów a więc i u żółwi występuje częściowa przegroda, która znacznie ogranicza to mieszanie.

Układ oddechowy żółwi

Wszystkie żółwie oddychają powietrzem atmosferycznym. Oznacza to, że nawet żółwie lądowe i morskie, mimo, ze potrafią długo przebywać pod woda, musza w końcu wypłynąć na powierzchnie, żeby zaczerpnąć powietrza. Powietrze dostaje się do płuc przez krtań i krótka tchawicę, która dzieli się na dwa oskrzela. Płuca znajdują się w grzbietowej części jamy ciała żółwia i przymocowane są do jej sklepienia a także do przepony, która częściowo oddziela jamę płucna od jamy zawierającej pozostałe organy. Takie usytuowanie płuc pozwala oddychać bez problemu w sytuacji, kiedy głowa i szyja są wciągnięte pod pancerz. Płuca żółwia są duże i maja siatkową strukturę poprzeplatana pasami mięśni gładkich i tkanki łącznej. Ponieważ wytwarzanie na przemian podciśnienia i nadciśnienia poprzez ruchy klatki piersiowej jest niemożliwe oddychanie odbywa się poprzez ruchy odpowiednich mięśni płuc czasem wspomagane przez ruchy przednich kończyn.
Położenie płuc jak i mechanizm oddychania powoduje, że żółwie nie mogą kaszleć. Występują więc poważne trudności przy usuwaniu jakiegokolwiek ciała obcego albo wydzieliny zalęgającej w układzie oddechowym. Z tego powodu wszelkie choroby układu oddechowego są bardzo groźne dla żółwi.

Układ pokarmowy żółwi

Szczęki żółwi nie są przystosowane do dokładnego rozdrabniania pokarmu. Dlatego jest on łykany w postaci dużych kęsów. Jest to możliwe dzięki śluzowatej ślinie produkowanej przez gruczoły znajdujące się w jamie ustnej. Zwilża ona jedynie pokarm, poza tym nie zawiera żadnych enzymów trawiennych.

Żołądek żółwia umieszczony jest poniżej płuc po lewej stronie jamy brzusznej. Z żołądka pokarm dostaje się do niewielkiego jelita cienkiego, gdzie rozpoczyna się absorpcja substancji odżywczych i płynów. Jednakże główny proces zachodzi w jelicie grubym. Enzymy trawienne produkowane są przez trzustkę i pęcherz żółciowy.

Czas przejścia pokarmu przez układ pokarmowy zmienia się znacznie w zależności od gatunku, temperatury i diety i może wynosić 3 – 10 dni. Dlatego też nie ma konieczności głodzenia żółwia przed zimowaniem aż przez miesiąc, jak to jest często praktykowane.

Układ moczowy żółwi

Nerki żółwia są ulokowane symetrycznie w tylnej części jamy ciała dokładnie pod pancerzem. Maja one bardzo prosta budowę i nie są one zdolne do produkowania uryny. Zamiast tego żółwie wydalają kwas moczowy, który przed wydaleniem jest gromadzony w pęcherzu moczowym. Żółwie potrafią wchłaniać wodę z moczu zebranego w pęcherzu przez co ma on bardzo gęstą konsystencję. Jednocześnie umożliwia im to korzystanie pęcherza jako dodatkowego magazynu wody.

Układ rozrodczy żółwi

Żółwie są zwierzętami jajorodnymi. U wszystkich gatunków mamy do czynienia z zapłodnieniem wewnętrznym.

Układ rozrodczy samca składa się z symetrycznie rozmieszczonych jąder, w których produkowane są plemniki. Jądra maja owalny kształt, zbudowane są z tkanki łącznej i pokryte błona. Wewnątrz znajdują się kanaliki nasienne, naczynia krwionośne i komórki śródmiąższowe. Sperma jest wprowadzana do układu rozrodczego samicy za pomocą pojedynczego prącia.

Układ rozrodczy samicy składa się z pary jajników które połączone są jajowodami bezpośrednio z kloaką (nie ma macicy). Jajniki zbudowane są podobnie jak jądra u samców, zawierają jednak łożyska z komórkami jajowymi. Zależnie od tego na jakim etapie cyklu reprodukcyjnego jest samica żółwia jajniki mogą być małe i ziarniste lub, w stadium jajeczkowania, przybierać formę dużych toreb wypełnionych komórkami. Zapłodnienie żeńskiej komórki jajowej oraz rozwój jaja następuje w jajowodzie. Samice niektórych gatunków potrafią przechowywać spermę przez kilka lat, wykorzystując ją stopniowo.

Bez względu na to w jakim środowisku żyją wszystkie gatunki składają jaja i wylęgają się na lądzie. Jaja są zakopywane w ziemi i tam, pod wpływem temperatury otoczenia, odbywa się inkubacja. Samice posiadają dodatkowy pęcherz, w którym przechowują wodę niezbędną do zmiękczania gruntu w którym ma zostać wykopane gniazdo.

Dymorfizm płciowy żółwi

Wygląd zewnętrzny u obu płci jest podobny. Odróżnienie samca od samicy bywa u żółwi czasem trudne, a u bardzo młodych osobników jest praktycznie niemożliwe. Jednakże istnieje kilka cech mogących ułatwić rozróżnienie płci:

• Ogon samca jest wyraźnie dłuższy i bardziej muskularny.
• Ujście kloaki jest bardziej niż u samicy odsunięte od krawędzi pancerza w kierunku końca ogona.
• Samce niektórych gatunków maja lekko wklęsły plastron.
• Dorosłe samce gatunków ziemnowodnych maja charakterystyczne długie pazurki na przednich łapach.

 

Liczba wyświetleń: 13648