Loading...
Calliphoridae – plujki
Muchówki z rodziny Calliphoridae występują licznie w większości ekosystemów lądowych, zarówno naturalnych jak i antropogenicznych. W Polsce do tej pory stwierdzono obecność 65 gatunków plujek (na całym świecie do tej pory opisano ponad 1000 gatunków).
Calliphoridae są owadami średniej wielkości (od kilku do kilkunastu mm).
Charakterystyczną cechą wielu gatunków jest obecność metalicznego zabarwienia, najczęściej w różnych odcieniach zieleni i koloru niebieskiego (podrodziny Calliphorinae, Chrysomyinae, Lucilinae, Melanomyinae, część Rhiniinae).
U przedstawicieli podrodziny Polleninae ciało jest czarne, przeważnie silnie opylone a tułów jest pokryty charakterystycznymi żółtymi, falistymi włoskami.
Zapoznając się z biologią plujek można zaobserwować istnienie gradientu strategii pokarmowych (podobny gradient występuje u muchówek z rodziny Sarcophagidae). Gradient ten można zilustrować na przykładzie plujek z rodzaju Lucilla. Większość gatunków z tego rodzaju jest saprofagami – larwy rozwijają się w martwej materii organicznej pochodzenia zwierzęcego (w wyjątkowych przypadkach również pochodzenia roślinnego). Okazjonalnie samice tych gatunków mogą składać jaja na ciele kręgowców, najczęściej w miejscach uszkodzeń skóry. Wylęgłe larwy żerują wówczas wewnątrz rany odżywiając się zazwyczaj tkanką martwiczą, mogą jednak atakować również zdrowe tkanki – mamy w takim przypadku do czynienia z pasożytnictwem fakultatywnym. Przynajmniej jeden gatunek z omawianego rodzaju, Lucilia bufonivora, stał się w toku ewolucji pasożytem obligatoryjnym. Samica tej plujki składa jaja na ciele ropuch lub żab. Larwy po wyjściu z jaj umiejscawiają się w nozdrzach żywiciela. Ostatecznie poprzez swoje żerowanie doprowadzają do jego śmierci. Obligatoryjnymi pasożytami ptaków są plujki z rodzajów Protocalliphora i Trypocalliphora. Larwy tych muchówek przebywają w gniazdach ptaków gdzie odżywiają się krwią piskląt. Żywicielami znacznej części plujek są bezkręgowce. Calliphoridae są parazytoidami dżdżownic (rodzaje Pollenia, Bellardia, Onesia) a także ślimaków lądowych (rodzaje Melinda, Eurychaeta). Larwy plujki Stomorhina lunata (jedyny gatunek z podrodziny Rhiniinae obecny na terenie naszego kraju) żerują w złożach jajowych szarańczaków.
Związki plujek z człowiekiem są tak stare jak ewolucja człowiekowatych (skamieniałe poczwarki Calliphoridae znaleziono w pozostałościach szkieletu Australopithecus, których wiek datuje się na 1-2 mln lat). Plujki, zwłaszcza gatunki saprofagiczne, które siadają na padlinie, odchodach itp. często trafiają następnie do siedzib ludzkich. Są one potencjalnymi wektorami wielu chorób wywoływanych przez wirusy, bakterie i pierwotniaki. Mogą przenosić na pokarm człowieka również jaja płazińców i obleńców.
Jednak znaczenie plujek z punktu widzenia człowieka nie jest jednoznacznie negatywne. Rola plujek-saprofagów w środowisku jest trudna do przecenienia (usuwanie padliny, przyspieszanie obiegu materii). Calliphoridae są również wykorzystywane przez człowieka w medycynie. W związku z wzrastającą opornością wielu szczepów bakteryjnych na antybiotyki, larwy kilku gatunków plujek (najczęściej Lucilia sericata) stosuje się przy leczeniu trudno gojących się ran. Larwy zjadając obumarłe tkanki i wydzielając substancje powstrzymujące rozwój bakterii (konkurencja) przyspieszają z znacznym stopniu zabliźnienie rany.
Krzysztof Szpila
Liczba wyświetleń: 42
