Camponotus spp.

Camponotus spp. – ogólna charakterystyka mrówek z rodzaju Camponotus

Camponotus to rodzaj mrówek, należących do podrodziny Formicinae liczącej prawie tysiąc gatunków, zasiedlających lasy całego klimatu tropikalnego i względnie umiarkowanego.

Zdecydowana większość z nich imponuje rozmiarem, który waha się w granicach 1,2cm – 1,7cm, wliczając w to największą mrówkę świata – Camponotus gigas, która osiąga nawet 2,8cm długości.

Camponotus spp. przeważnie żyją w spróchniałym drewnie, często naruszając także zdrowe struktury drzewa, co z kolei powoduje, że w niektórych krajach prowadzi się lokalne akcje tępienia kolonii na obszarach rezerwatów, bądź celem ochrony starodrzewia i pomników przyrody. W skrajnych przypadkach, spora kolonia może być również przyczyną zawalenia się drewnianych stropów, dachów, a nawet mostów, w których często gniazdują. Zdecydowana większość gatunków jest monoginiczna (w gnieździe przebywa tylko jedna królowa), jednak prawdopodobnie w dojrzałych koloniach może dochodzić do zjawiska oliginii, czyli obecności kilku aktywnie czerwiących matek, które jednak są całkowicie od siebie odizolowane.

Różnice w wyglądzie poszczególnych kast na przykładzie Camponotus herculeanus

Cechą charakterystyczną rodzaju jest bardzo widoczny podział robotnic na kasty (tzw. polimorfizm), wliczając w to najmniejsze robotnice – minor, poprzez średnie – media i najbardziej rozwinięte major, które w późniejszym okresie życia kolonii wykształcają podkastę nazwaną umownie supermajor, czyli żołnierzy, cechujących się rozbudowaną głową i szczękoczułkami. Żołnierze służą do obrony gniazda, bądź są wykorzystywani jako żywe cysterny do transportu pokarmu.

Rząd ten odżywia się przede wszystkim spadzią, wydalaną przez mszyce, jednak nie zaobserwowano pieczołowitej hodowli tych owadów, jak to ma miejsce w blisko spokrewnionym rodzaju Formica spp., lub dalszej rodzinie – Lasius spp. Ciekawostką jest fakt, że praktycznie wszystkie kolonie Camponotus spp. są zainfekowane bakterią Blochmannia, która aktywnie pomaga w procesie odżywiania mrówek, dzięki rozkładaniu aminokwasów i innych składników odżywczych. Niektóre rodziny są zainfekowane również szczepem Wolbachia, który jednak jest dość szeroko rozpowszechniony w świecie owadów, z którymi tworzy symbiotyczne związki.

Camponotus spp. rozmnaża się metodą klasztorną, jednak czas od momentu złożenia jaj do wylęgu pierwszych robotnic u niektórych gatunków (zwłaszcza u Camponotus ligniperdus) bywa bardzo długi, więc zalecane jest dokarmianie królowej kroplami miodu, a w krytycznych przypadkach, należy wspomóc młodą matkę kilkoma poczwarkami bądź larwami podebranymi z dojrzałej kolonii. Wielu hodowców zauważyło pewną zależność. Mianowicie, u rodzaju Camponotus, następują dwa swoiste „rzuty” potomstwa w sezonie wegetacyjnym. Pierwsze jaja pojawiają się zwykle tuż po wybudzeniu się kolonii z okresu hibernacyjnego, a kolejny rzut następuje zwykle w chwili, kiedy poprzednie potomstwo przeobraziło się już w robotnice, bądź dojrzewa w kokonach. Najczęściej drugie pokolenie nie zdąży się przeobrazić przed nastaniem chłodów, więc zimuje razem z kolonią w najgłębszych zakamarkach gniazda. Rójki polskich gatunków odbywają się w maju i czerwcu. Królowe są pokaźnych rozmiarów i zwykle zaraz po kopulacji pozbywają się skrzydeł.

W Polsce dosyć pospolicie występują 4 gatunki Camponotus, jednak istnieją rzadkie doniesienia o odkryciu stanowisk dwóch innych przedstawicieli rodzaju – Camponotus truncatus i Camponotus piceus. Camponotus truncatus został oficjalnie wpisany do katalogu rodzimej myrmekofauny, jednak w przypadku Camponotus piceus istnieją tylko nieliczne donosy na temat występowania pojedynczych kolonii na terenie kraju.

Krótkie opisy gatunków z rodzaju Camponotus

1. Camponotus fallax (Gmachówka pniowa)
2. Camponotus herculeanus (Gmachówka cieśla)
3. Camponotus ligniperdus (Gmachówka drzewotoczna)
4. Camponotus truncatus
5. Camponotus vagus

Opracowanie i źródła informacji
Opracowała: Marta Anna Szelegieniec (Lilith66)
Na podstawie własnych doświadczeń i danych z serwisu formicopedia.org

Liczba wyświetleń: 3920