Cetonia aurata – kruszczyca złotawka

Cetonia aurata – kruszczyca złotawka

Systematyka

Kruszczyca złotawka (Cetonia aurata Linnaeus, 1758)

Wygląd

Chrząszcz dość dużych rozmiarów jak na krajowe warunki. Osiąga długość 14-20 mm, jego ciało jest lekko przypłaszczone. Ciało o wyraźnym i pięknym metalicznym ubarwieniu i dość dużej zmienności koloru. Mogą być okazy w różnych odcieniach jasnej zieleni, przez fioletowo-purpurowe, po ciemny brąz i zieleń z niebieskim odblaskiem. Na pokrywach wyraźnie widoczne białe lub kremowe, poprzeczne plamki. Przednia część spodu ciała owłosiona, charakterystyczny wyrostek śródpiersia kolisty i nagi (w odróżnieniu od blisko spokrewnionych gatunków z rodzaju Potosia). Sam spód ciała ciemniejszy i bardziej brązowo ubarwiony niż pokrywy. Cetonia aurata podobnie jak inne kruszczyce podczas lotu nie używa pokryw (są one na stałe zrośnięte). Druga para błoniastych skrzydeł wysuwa się przez szeroką szczelinę między pokrywami a odwłokiem.
Larwy pędraki, osiągają ok. 35 mm.

Biologia

Cetonia aurata nie odbiega trybem życia od innych europejskich kruszczyc. Dorosłe owady latają od początku maja do końca lipca. Przy bardzo wczesnej i ciepłej wiośnie pierwsze okazy można już spotkać od końca kwietnia. Jest to gatunek heliofilny, lata tylko gdy jest słonecznie i ciepło. Podczas złych warunków pogodowych i w nocy przebywa zagrzebana w ziemi. W naturze odżywiają się nektarem i pyłkiem różnych roślin (głównie baldaszkowate jak i bez czarny, czeremcha, drzewa owocowe). Kruszczyca nie gardzi też samymi kwiatami oraz owocami. Samice składają jaja w próchnie drzew liściastych, głównie dębów, brzóz, buków i wierzb. Z jaj lęgnie się do kilkudziesięciu larw, które żerują intensywnie w mocno zbutwiałym drewnie. Przed przepoczwarczeniem się formują kokolit (kokon) z odchodów i otaczającego je materiału. Zimują jako poczwarki lub imagines w kokolitach. W bardzo sprzyjających warunkach samice mogą składać jaja bezpośrednio do ziemi, na murawach kserotermicznych (np. dobrze eksponowanych na słońce skalniakach), gdzie larwy żywią się korzeniami roślin zielnych.

Występowanie

Kruszczyca złotawka jest najpospolitszym przedstawicielem kruszczyc w Europie. Jest rozprzestrzeniona na całym kontynencie jak i również w Azji Mniejszej, na Kaukazie i na Syberii. W Polsce spotykana praktycznie wszędzie, ale jej występowanie ogranicza się od pewnego czasu do bardziej lokalnego. Wydaje się mieć to związek z niszczeniem dogodnych dla niej siedlisk (stare próchniejące drzewa liściaste).

Odławianie

Dojrzałe osobniki najłatwiej chwytać siatką entomologiczną na kwiatach baldaszków i drzewek owocowych. Najlepszy połów odnotowałem na bzie czarnym i na barszczu sosnowskiego (parząca roślina o ogromnych kwiatach). We wczesnych godzinach rannych można spotkać imagines wychodzące z ziemi na śródleśnych drogach, gdy rozgrzewają się przed lotem. Larwy poławia się w drewnie i w ziemi na dogodnych dla nich stanowiskach.

Terrarium

Kruszczyca złotawka nie jest gatunkiem wymagającym specjalnych warunków. Można ją trzymać z innymi kruszczycami. Minimalne wymagane rozmiary terrarium to 30x20x25 cm (dla ok. 4 par). Im większe i wyższe terrarium, tym więcej chrząszczy można w nim trzymać i tym chętniej będą podejmowały próby rozrodu i lotu. Dno terrarium powinna stanowić warstwa 5 – 15 cm torfu zmieszanego z próchnem i starymi liśćmi drzew liściastych (dąb, buk). Optymalne podłoże dla kruszczyc jest wtedy gdy przeważa w nim próchno i liście. Możliwe jest też trzymanie larw w samej ziemi jak i w samych wiórach np. dębowych. W podłożu nie powinny rozwijać się roztocze, dlatego po przyniesieniu świeżego materiału powinno się wygrzać go w piecu (30 minut w temp. 150°C). Wystrój mogą stanowić kawałki kory i gałęzie, w miarę blisko lampy, by chrząszcze mogły się pod nią wylegiwać i rozgrzewać. Powietrze i podłoże powinno być stale lekko wilgotne (50-70%), dlatego można je zraszać raz dziennie lub raz na dwa dni. Temperatura w terrarium powinna wynosić ok. 20-25°C, jednak w wyższej larwy mają tendencję do zdychania. Chrząszcz jest w stanie znosić spadki temperatury poniżej 15°C, jednak wpływa to na rozród i szybkość rozwoju larw. Wymaga doświetlania lampą, najlepiej zachować cykl 12 h.

Żywienie

W zasadzie nie odbiega od sposobu karmienia innych kruszczyc. Dorosłe lubią jeść owoce, najlepiej mokre (mogą być lekko nadpsute) jak brzoskwinie, banany, jabłka i śliwki. Dobrym dodatkiem są liście i kwiaty mlecza, sałata. Dietę może uzupełniać miód oraz soki owocowe (ew. woda z cukrem). Larwy odżywiają się podobnie z tą różnicą, że im jedzenie zagrzebujemy płytko w ziemi. Doskonałym uzupełnieniem diety larw kruszczyc jest nawóz (najlepiej obornik), zagrzebany głęboko w ściółce.

Dymorfizm płciowy

Samce, podobnie jak u większości kruszczyc, mają lekko zagłębioną bruzdę na środku spodniej strony odwłoka. Samice często bywają większe od samców i mogą mieć bardziej przypłaszczone pokrywy (jednak te cechy nie są regułą).

Rozmnażanie

Jest generalnie najtrudniejszym elementem w hodowli tego chrząszcza. Sama kopulacja trwa krótko i jest ponawiana przez samce wielokrotnie. Zapłodnione samice zagrzebują się w ziemi i składają w niej nawet do kilkunastu małych, owalnych, kremowych jaj. Larwy klują się po ok. 2 tygodniach, ich rozwój trwa w zależności od temperatury ok. 4 miesięcy. Duże pędraki wykazują często tendencje kanibalistyczne, dlatego powinno się je rozdzielać (średnio powinno przypadać 5 na litr ściółki). Efektywność hodowli (blisko trzykrotnie) podnosi dodanie nawozu do podłoża. Larwy pod koniec swojego rozwoju formują z drobin substratu z podłoża i swoich odchodów kokolit w którym zachodzi przepoczwarczenie. Uformowany dorosły owad może przebywać w kokolicie nawet kilka tygodni.

 

Opracowanie i źródła informacji
Opracował Dariusz Kucharski na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
Burakowski B., 1993: Laboratory methods for rearing soil beetles (Coleoptera). Polska Akademia Nauk Muzeum i Instytut Zoologii, Warszawa.
Stebnicka Z., 1978: Żukowate – Scarabaeidae, grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Klucze do oznaczania owadów Polski: cz. XIX, zeszyt 28b, PWN, Warszawa.

Liczba wyświetleń: 18702