Chelodina mccordi – żółw wężoszyi (McCorda)*

Chelodina mccordi – żółw wężoszyi (McCorda)*

Nazewnictwo

Nazwa polska: * Żółw wężoszyi (McCorda) [nazwa nie poprawna gdyż trójczłonowa]

Nazwa angielska: McCord’s Snakeneck Turtle, The Roti Island snake-necked turtle

Nazwa niemiecka: Die McCords Schlangenhalsschildkröte

Nazwa czeska: dlouhokrčka McCordova

Synonimy

• Chelodina mccordi RHODIN 1994
• Chelodina novae guineae TEN KATE 1894 (part.)
• Chelodina mccordi — MCCORD & JOSEPH-OUNI 2004
• Chelodina timorensis MCCORD, JOSEPH-OUNION & HAGEN 2007
• Chelodina mccordi — GEORGES & THOMSON 2010
• Chelodina mccordi timorensis MCCORD, JOSEPH-OUNION & HAGEN 2007
• Chelodina timorensis MCCORD, JOSEPH-OUNION & HAGEN 2007
• Chelodina mccordi timorlestensis KUCHLING et al. 2007
• Chelodina mccordi timorensis — KAISER & VAN DIJK 2010 (pers. comm.)
• Chelodina timorensis — VALVERDE 2010

źródło reptile-database.org

Podgatunki

• Chelodina mccordi mccordi RHODIN 1994
• Chelodina mccordi roteensis MCCORD, JOSEPH-OUNI & HAGEN 2007
• Chelodina mccordi timorensis MCCORD, JOSEPH-OUNION & HAGEN 2007

Zasięg i warunki naturalne

Żółw wężoszyi McCorda – Chelodina mccordi (Rhodin, 1994) jest drobnym, długoszyim żółwiem znanym z występowania jedynie na wyspie Roti w południowo – wschodniej Indonezji w archipelagu Małe Wyspy Sundajskie pomiędzy morzem Sawu i morzem Timor. Jej powierzchnia wynosi 1214 km². Gatunek znany jest tylko z trzech izolowanych populacji w obrębie 70 km². Wyspa Roti ma nizinną powierzchnię, a jej najwyższe wzniesienie sięga 444 m n.p.m. Na wyspie panuje suchy tropikalny klimat i krótki sezon deszczowy, co powoduje, że zasoby wodne wyspy są ograniczone. Kiedy w 1994 roku ten endemiczny gatunek został opisany jako nowy dla nauki, międzynarodowy popyt wzrósł do tego stopnia, że w przyrodzie stał się niemal wymarły. W roku 2000 IUCN Red List zagrożonych gatunków zwierząt sklasyfikowało Chelodina mccordi jako gatunek „krytycznie zagrożony”. Żółw ten ma bardzo ograniczony zasięg i liczebność. Główny czynnik to handel żółwiami na rynku międzynarodowym, a także utrata siedlisk poprzez rozwój rolnictwa, przekształcanie bagien i mokradeł w pola ryżowe.

W środowisku naturalnym zasiedlają tereny wilgotne, bagna, najczęściej niewielkie stałe i pół-stałe płytkie jeziora eutroficzne. Zdarza się, że występują w nieznacznym rozproszeniu na sąsiadujących polach ryżowych i rowach irygacyjnych.

Zagrożenia i opis gatunku

Gatunek ten został opisany dość niedawno. W 1994 roku opisał go doktor Anders G. J. Rhodin, dyrektor Chelonian Research Foundation w Lunenburgu, jako gatunek endemiczny dla wyspy Roti w Indonezji. Jest to żółw należący do podrzędu żółwi bokoszyjnych i rodziny żółwi wężoszyjnych. Przed publikacją Rhodina, gatunek ten był błędnie uznany za izolowaną populację żółwi z gatunku Chelodina mccordi novaeguineae, występującego w południowo-zachodniej Papui – Nowej Gwinei i w południowo- wschodnim rejonie indonezyjskiej prowincji Papua. Te dwa gatunki były ze sobą mylone ze względu na zewnętrzne podobieństwo, brak systematycznych porównań między populacjami żółwi występujących na Roti i na Nowej Gwinei. Odkrycie nastąpiło na podstawie okazów, przechowywanych obecnie w Holenderskim Muzeum Narodowym Historii Naturalnej w Leiden i żywych, schwytanych osobników z prywatnej kolekcji utrzymywanej przez dr Williama P. McCorda. Pozyskał on 16 żółwi z wyspy Roti przez znajomego w Indonezji, który w Timorze kupił je od mieszkańców wyspy Roti, którzy schwytali je pod koniec lat osiemdziesiątych. Nie wiadomo czy na wyspie Roti występują inne gatunki żółwi słodkowodnych lub lądowych. Są widywane żółwie sundajskie (Cuora amboinensis), trzymane jako zwierzęta domowe na Roti, kupowane na Timorze.

Od kiedy gatunek ten został opisany stał się hitem wśród kolekcjonerów tak bardzo, że nielegalny handel tym gatunkiem przybliżył go na skraj wymarcia w środowisku naturalnym. Lata 1994 –1999 roku były najbardziej krytyczne dla tego małego, dziwnie wyglądającego gada. W ciągu pięciu lat został uznany za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. W 2000 roku został nawet uznany jako wymarły przez samych handlarzy indonezyjskich, którzy nie mogli już nawet pozyskać żółwi w środowisku naturalnym. Gatunek ten jest nadal pożądany przez miłośników zwierząt egzotycznych w Europie zachodniej, Ameryce Północnej i Azji wschodniej. Żółwie często przemycane były z wyspy Roti do Dżakarty, gdzie następnie w opakowaniach z karmą lub w opakowaniach z napisem ryby tropikalne trafiały np. do Japonii. Raport przeprowadzony w lutym 2005 r. stwierdził że jeden żółw McCorda był na sprzedaż za cenę 545$.

„W lutym 2005 roku, pracownicy TRAFFIC odwiedzili kupca handlującego C. mccordi na wyspie. Widziano u niego dwa bardzo młode żółwie, w tym jeden kluł się dopiero z jaja. Osobniki te zostały znalezione przez rolników na polu ryżowym. Handlarz z obawy przed kradzieżą trzymał żółwiki w czajniku, aby osiągnęły większe rozmiary, ponieważ kupcy w Dżakarcie nie chcą młodych żółwi, ponieważ cechują się dużą śmiertelnością”. (Chris R. Shepherd)

Od 2001 roku nie ma zezwolenia na żaden rodzaj legalnego handlu i wywożenia Chelodina mccordi z Indonezji. Zanim został opisany był nielegalnie eksportowany jako żółw wężoszyi Chelodina novaeguineae, który również podlega w Indonezji ochronie od 1980 roku. W Indonezji nie istnieje też żaden legalny program rozmnażania tego gatunku w hodowlach, dlatego nie istnieje handel tym gatunkiem pod fałszywym pozorem, że jego okazy pochodzą z hodowli. Rozmnażanie tego gatunku w niewoli, powinna iść w kierunku ochronnym a nie komercyjnym, jako metoda ratowania żółwi przed wymarciem. Takie starania są już podejmowane w Europie i Ameryce Północnej. Działania rozmnażania w hodowli udają się nawet do drugiego pokolenia.

Chelodina mccordi charakteryzuje się bardzo długą szyją w stosunku do reszty ciała, co wraz z głową nie dość, że większości ludzi przypomina węża do dodatkowo wygląda zupełnie nieproporcjonalnie. Karapaks osiąga długość do 24cm i ma kolor od jasnego brązu, po ciemny brąz, a nawet czarny. Plastron jest jasny, kremowo-żółty z niewielkimi ciemniejszymi przebarwieniami. Górna część głowy, kończyn i ogona jest szara, dolna biała. Oczy rozstawione bocznie na głowie są raczej skierowane ku górze. Pysk szeroki co sprawia, że żółw ten jest „zawsze uśmiechnięty”.

Terrarium

Obecnie w naszej kolekcji posiadamy 4 dorosłe osobniki tego gatunku. Dwa samce i dwie samice. Zajmują one akwaterrarium o wymiarach: 160x120x270 cm (dł. x szer. x wys.) i dzielą je wraz z gekonami toke (Gekko gecko), wielkookami rekinimi (Pangasius hypophthalimus) i brzankami czerwonopłetwymi (Barbootes schwanenfeldii). Żółwie te są świetnymi pływakami, dlatego nasze osobniki mają basen o głębokości wody dochodzącej do ponad 0,5m wysokości. Dno pozbawione jest kamieni i żwirku dla bezpieczeństwa żółwi, aby wraz z pobieranym pokarmem nie doszło do ich połknięcia). W części wodnej znajduje się jedynie duży konar, który służy zarówno jako miejsce kryjówki, odpoczynku, a także jako droga wyjścia na część lądową. Woda jest filtrowana przez filtr zewnętrzny o wolnym przepływie, ale bardzo dużej wydajności. Woda jest podgrzewana do temperatury w zakresie 24-26°C. Część lądową (wyspa ciepła) stanowi miejsce wypełnione torfem, na głębokość około 15 cm. Żółwie bardzo rzadko wychodzą na część lądową, najczęściej robią to samice w celu wygrzania się pod lampą lub złożenia jaj. Cały zbiornik ogrzewany jest lampami grzewczymi, a także lampami UVB.

W całym akwaterrarium panuje temperatura wahająca się pomiędzy 26-28°C, pod promiennikiem 33-35°C. Wilgotność wynosi 90%. Górną część akwaterrarium stanowią kwiaty, które pozwalają utrzymać wilgotność i jednocześnie podnoszą wizualność zbiornika. Istotne znaczenie dla rozmnażania żółwi jest zmiana długości dnia i temperatury na przestrzeni roku. W okresie letnim (od kwietnia do września) długość dnia trwa od 12-14 godzin, a w okresie zimowym (od października do marca) od 8-10 godzin. Temperatura zbiornika w zimie jest niższa o 2°C.

Żywienie

Żółwie te są dość żarłoczne, żywią się wyłącznie pokarmem zwierzęcym. Dieta powinna być jak najbardziej urozmaicona. Dorosłym osobnikom można podawać dżdżownice (każdej wielkości), krewetki, stynki, ryby (żywe – odpowiedniej wielkości), oseski mysie, gammarus. Dieta uzupełniana jest granulatami dla żółwi wodnych. Dorosłe osobniki karmione są 2-3 razy w tygodniu.

Rozmnażanie

„O ekologii rozrodu tego gatunku na wolności, praktycznie nie wiadomo nic. W roku 2005 jeden handlarz z Dżakarty twierdził, że posiadał 12 jaj złożonych przez samicę Chelodina mccordi schwytaną na wolności, gdy już była ciężarna. Ale nie wiadomo czy któreś z nich udało się inkubować” (Chris R. Shepherd).

Gatunek o słabo zaznaczonym dymorfizmie płciowym. Samice są niewiele większe od samców. Cechą pewną odróżniającą samca od samicy jest nieco dłuższy ogon samca. Do kopulacji dochodzi pod wodą, samiec zazwyczaj goni samicę, aż uda mu się ją dogonić i usiąść na niej. Samica podczas kopulacji pływa, samiec trzyma się samicy pazurami wszystkich kończyn zaczepionymi o krawędź jej karapaksu. U samicy gotowej do złożenia jaj można zaobserwować zachowanie coraz częstszego wychodzenia na część lądową. Często wygrzewa się również pod promiennikiem. Jaja składane są na lądzie, samica tylnymi łapami kopie dołek, do którego składa od 6 do 20 jaj. Dołek następnie zakopuje i wraca do wody. Samica składa jaja od 2 do 3 razy w ciągu roku. Jaja najlepiej zabrać do osobnego pojemniczka, by nie doszło do wylęgu w zbiorniku dorosłych osobników. Ponieważ nie wiemy jak skończyłyby młode żółwiki wyczerpane wydostaniem się z jaja podczas spotkania z dorosłym osobnikiem. Należy pamiętać aby podczas przenosin jaj do inkubatora nie obracać ich! Jaja najlepiej umieścić w pojemniczku o dobrej wentylacji, w mieszance torfu i wermikulitu. Po okresie inkubacji, który trwa około 3 miesięcy w temperaturze około 27-29°C wykluwają się młode żółwiki. Karapaks młodego żółwia McCorda mierzy do 3 cm długości w raz z głową długość sięga do 5 cm, waga to zazwyczaj około 3 g. Młode są miniaturką osobnika dorosłego. Jednak karapaks jest bardzo ciemny, a plastron intensywnie żółty z czarnymi łatkami, które wraz z dojrzewaniem i wzrostem zupełnie zanikają. Nasza samica pierwsze 8 jaj zniosła 17 lutego 2011 roku, młode kluły się kolejno: 3.06., 07.06., 9.06., 10.06., 12.06., ważyły i mierzyły kolejno: 1,96 g i 22,5 mm, 2,92 g i 25,4 mm, 2,58 g i 25,4 mm, 3,13 g i 27,0 mm, 2,85 g i 25,6 mm. Do drugiego zniesienia siedmiu jaj doszło 2 sierpnia 2011 roku. Jest to pierwsze rozmnożenie tego gatunku w ogrodzie zoologicznym w Polsce i trzecie w Europie (młode urodziły się jeszcze w ZOO w Rotterdamie i w Dierenparku Amersfoort w Holandii).

Chelodina mccordi	03.06.11	07.06.11	09.06.11	10.06.11	12.06.11
Waga (g)	1,96	2,92	2,58	3,13	2,85
Długość karapaksu (mm)	22,5	25,4	25,4	27,0	26,6

Tab. 1. Waga i długość karapaksu Chelodina mccordi w pierwszym tygodniu życia.

Młode osobniki – żywienie i warunki utrzymania

Młode po wykluciu, trzymaliśmy przez dzień lub dwa dni w pojemniku w którym się wykluły. Trzy razy dziennie obficie spryskiwaliśmy je wodą aby w pojemniku była wysoka wilgotność. Ewentualnie żółwie można przenieść do pojemniczka z bardzo wilgotną ligniną i dalej trzymać w inkubatorze przez 1- 2 dni. Po dwóch dniach nasze młode zostały przeniesione do plastikowych pojemników wypełnionych wodą. Młode trzymaliśmy oddzielnie aby kontrolować pobierany przez nie pokarm. Pojemnik wypełniony był wodą na wysokość około 3 cm. Wraz ze wzrostem żółwików głębokość wody rosła. W każdym pojemniku znajdował się kamień umożliwiający wyjście żółwiowi na ląd. Temperatura wody powinna mieścić się w przedziale 24-26°C.

Woda używana dla młodych żółwi była odstana, dodatkowo filtrowana przez filtr wewnętrzny i zakwaszana liśćmi dębowymi. Nad pojemnikami z przychówkiem została dodatkowo umieszczona świetlówka UVB. Dieta młodych żółwi musi być jak najbardziej urozmaicona. Aktywnie polują i jedzą: ochotkę, artemię, oczliki, małe dżdżownice, żywe krewetki a także wodzień. Nie wykazywały zainteresowania małymi żywymi rybkami a także pokarmem martwym i mrożonkami dla żółwi wodnych. Młode karmione są co drugi dzień, mieszanką wyżej wymienionych pokarmów. Woda musi być czysta dlatego podmieniana jest każdego dnia po wcześniejszym karmieniu. Młode Chelodina mccordi są bardzo wymagające i trudne w hodowli, są bardzo delikatne i wrażliwe na wszelkie gwałtowne zmiany zachodzące w ich otoczeniu, są podatne na infekcje, a także bardzo negatywnie wpływają na nie bakterie Pseudomonas dlatego woda musi być obowiązkowo zakwaszana.

Nasze osobniki są bardzo kontaktowymi gadami, zawsze reagują na obecność opiekuna i zawsze jest to reakcja pozytywna, przypływają i obserwują, co czyni z nich bardzo ciekawskie zwierzęta. Uzyskane młode sprawiły nam wiele radości i szczęścia, a ich hodowla zmuszała nas do podejmowania różnych decyzji czasem trudnych, były też chwile wzruszające i smutne, jak to w pracy ze zwierzętami. Mamy również nadzieję, że z kolejnych jaj wyklują się kolejne młode Chelodina mccordi, którym poświęcimy jeszcze więcej uwagi, nauczeni tym nowym doświadczeniem jakim było pierwsze rozmnożenie tego gatunku w Polsce. Zapraszamy do odwiedzenia naszych podopiecznych w ZOO Wrocław!

 
Opracowanie i źródła informacji
Magda Fabiszewska-Jerzmańska

Bibliografia
Opracowano na podstawie własnych doświadczeń hodowli w ZOO Wrocław i:
* Anders G.J.Rhodin, Andrew D.Walde, Brian D. Horne, Peter Paul van Dijk, Torsten Blanck, Rick Hudson, 2011. Turtles in Trouble: The World’s 25+Most Endangered Tortoises Freshwater Turtles-2011. Turtle Conservation Coalition
* Chris R. Shepherd, 2005. Handel okazami żółwi wężoszyich McCorda (Chelodina mccordi) w Indonezji. 2005 TRAFFIC Southeast Asia

¹ http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Chelodina&species=mccordi

Liczba wyświetleń: 5877