Clemmys guttata – żółw cętkowany

Clemmys guttata – żółw cętkowany

Żółwie te dorastają średnio do 11-12 centymetrów, największy znaleziony osobnik miał 13,7 centymetra długości, są więc jednymi z najmniejszych żółwi Ameryki Północnej i świata. Plastron stosunkowo szeroki i płaski o gładkiej powierzchni i bokach, pozbawiony kili. Pierścienie przyrostowe są słabo widoczne, u starszych i dobrze wysklepionych żółwi – praktycznie nierozróżnialne. Plastron jest czarny (często o niebieskim połysku), usiany wieloma żółtymi kropkami, które mogą przyjmować mniej lub bardziej regularne kształty koła lub rozlanych plam. Nasycenie barwy może zmieniać się z wiekiem. Młode żółwie często mają jedynie po jednej kropce na tarczkę, a z wiekiem cętek przeważnie przybywa. Rozmieszczenie plam na karapaksie stanowi podstawową cechę identyfikującą poszczególne osobniki. Plastron przeważnie w odcieniach żółci (u młodych), czerwieni i pomarańczy, z dużymi czarnymi plamami na zewnętrznej części każdej płytki. U dorosłych osobników, zwłaszcza samców, czarne plamy obejmują nieraz cały plastron. Mostek w odcieniach plastronu, z przewagą czarnych znaczeń.

Skóra barwy szarej lub czarnej posiada wiele jaśniejszych przebarwień w odcieniach czerwieni. Na kończynach przeważnie długie paski tegoż samego koloru co przebarwienia na reszcie ciała. Stosunkowo niewielka głowa, posiada u większości osobników żółty (lub czerwony) niewielki pas ciągnący się od oka ku tyłowi, u reszty może to być jedynie większa żółta plama. Oprócz niej większość osobników posiada na głowie i ciele dodatkowe cętki. W sumie poszczególne Clemmys guttata mogą mieć nawet do ponad 100 kropek na całym ciele, znajdowane były jednak osobniki pozbawione ich całkowicie.

Duże oczy zasługują na szczególną uwagę i są jednymi z większych w stosunku do wielkości głowy spośród wszystkich gatunków żółwi. Spotkałem się także z informacją, że potrafią (jak żółwie Geoemyda spengleri czy kameleony) poruszać gałkami ocznymi niezależnie od siebie. Szczęki tego gatunku są stosunkowo słabe o karbowanej powierzchni listew.

Kończyny, w porównaniu choćby do popularnych żółwi ozdobnych, są znacznie słabiej zbudowane, z pięcioma na kończynach przednich i czterema na kończynach tylnych- czarnymi pazurami, dłuższymi u osobników starszych. Uwagę każdego obserwatora przyciąga długi, czarny ogon. Żółw wykorzystuje go aktywnie w czasie pływania jako ster i balast.

Długość ich życia to przeciętnie 30-40 lat, jednak mogą dożyć nawet sędziwego wieku 100 lat. W środowisku hodowców z USA mówi się o osobniku mającym w tej chwili 150 lat, będącym nadal w świetnym stanie.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Żółw cętkowany, żółw żółtoplamy, żółw kropkowany
Nazwa angielska: Spotted turtle
Nazwa niemiecka: Tropfenschildkröte
Nazwa francuska: Tortue ponctuée
Nazwa holenderska: Druppelschildpad
Nazwa czeska: želva tečkovaná

 

Synonimy

• Testudo guttata SCHNEIDER 1792
• Testudo anonyma SCHNEIDER 1792 (nomen nudum)
• Testudo punctata SCHOEPFF 1792
• Clemmys guttata STRAUCH 1862
• Clemmys guttata CONANT & COLLINS 1991
• Clemmys guttata CROTHER 2000
• Clemmys guttata FELDMAN & PARHAM 2002

 

Systematyka

• Gromada: Reptilia – gady
• Rząd: Testudines – żółwie
• Podrząd: Cryptodira – żółwie skrytoszyjne
• Rodzina: Emydidae – żółwie błotne
• Podrodzina: Emydinae
• Rodzaj: Clemmys
• Gatunek: Clemmys guttata

Clemmys guttata (Schneider, 1792) należy do podrzędu Cryptodira (żółwi skrytoszyjnych) oraz do rodziny Emydidae (żółwi błotnych) obejmującej najwięcej współcześnie żyjących gatunków żółwi. Jest ponadto bliskim kuzynem naszego jedynego rodzimego gatunku żółwia – żółwia błotnego (Emys orbicularis), w podrodzinie Emydinae. W swoim rodzaju Clemmys guttata jest obecnie jedynym przedstawicielem. Dawniej zaliczano do niego również pokrewne mu gatunki: Glyptemys insculpta, Glyptemys muhlenbergii oraz Actinemys marmorata.

Występowanie

Clemmys guttata zamieszkuje wschodnie rejony Ameryki Północnej. W Kanadzie są to prowincje Ontario (jedynie jej południowa część) oraz Quebec. W USA stany: Maine, New Hampshire, Massachusetts, Connecticut, Nowy Jork, Pensylwania, New Jersey, Delaware, Maryland, Wirginia, Północna Karolina, Południowa Karolina, Georgia, Floryda, Ohio, Indiana, Michigan, Illinois. Na mapie wszystkie te obszary tworzą dwa główne rejony występowania tego żółwia w naturze- wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej od południowego Ontario do północnej Florydy oraz wschodnie obszary Wielkich Jezior Północnoamerykańskich.

Biotop

Żółwie cętkowane zasiedlają szereg różnych biotopów, z reguły jednak cechą wspólną dla nich jest płytka woda, miękkie podłoże oraz bogata obsada roślinna, zarówno wodna jak i nadbrzeżna. Najczęściej są to więc bagna, mokradła, torfowiska, turzycowiska, stale podmokłe zagajniki i lasy, niewielkie stawy i oczka wodne, rowy melioracyjne, a nawet podmokłe łąki oraz kałuże po wiosennych roztopach. Rzadziej wolno płynące strumienie, potoki leśne czy brzegi większych jezior. W naturze często spotykany na tych samych obszarach co żółwie Emydoidea blandingi, Glyptemys muhlenbergii czy Glyptemys insculpta.

Zachowanie

W naturze Clemmys guttata jest żółwiem bardzo nieśmiałym i płochliwym, łatwo ulegającym czynnikom stresogennym. Naukowcy wykazali jego ogromną inteligencję, porównywalną nawet do inteligencji myszy. Naprawdę szybko się uczą.

W stosunku do siebie żółwie tego gatunku są najczęściej agresywne, stąd doświadczeni hodowcy zalecają trzymanie każdego osobnika oddzielnie. Znane są przypadki, gdzie trzymane razem żółwie, nie wykazujące żadnych specjalnych oznak agresji, zdychały nagle prawdopodobnie ze stresu, w bardzo szybkim czasie (głównie samice). Reguła ta tyczy się zarówno grup mieszanych, par czy haremów. Najbardziej nerwowo reagują na siebie samce. Czasami udaje się korzystnie dobrać i utrzymywać pary lub duże haremy żółwi cętkowanych: samiec z trzema-pięcioma samicami. Każde taką kombinację należy jednak bacznie obserwować i ewentualnie szybko reagować na zachowanie żółwi. Bardzo możliwym jest, że tak krytyczne reakcje stresowe występują głównie u żółwi pochodzących z odłowu, będących do niedawna większością żółwi tego gatunku w niewoli.

Te silne, negatywne zachowania wewnątrzgatunkowe wiążą się z dość dużym rozproszeniem żółwi w środowisku naturalnym, szczególnym typem i krajobrazem biotopów oraz zdecydowanie samotniczym trybem życia.

Spotkanie z człowiekiem w naturze prowadzi u żółwia do silnego stresu. Osobniki z odłowu często przez całe życie są nieśmiałe i skryte, jednak z reguły zachowanie to po jakimś czasie mija. Żółwie urodzone w niewoli szybko przyzwyczajają się do obecności człowieka kojarząc go z porą karmienia i całymi godzinami potrafią sterczeć przed przednią szybą, żebrząc o pokarm, a nawet przyjmując go z ręki. Ich duże oczy, o których wspominałem wcześniej, dokładnie śledzą przez szybę każdy ruch poza akwaterrarium.

Żółwie cętkowane prowadzą zdecydowanie dzienny tryb życia.

Terrarium

• Wystrój

  Clemmys guttata w naturze sezonowo pokonuje duże odległości w poszukiwaniu miejsca do gniazdowania czy hibernacji oraz nowych żerowisk na wielkich bagnistych obszarach, stąd wymaga mimo swych małych rozmiarów, stosunkowo dużego zbiornika. Jako absolutne minimum dla jednego dorosłego żółwia można przyjąć standardowe akwaterrarium o wymiarach powierzchni dna 80×35 centymetrów, ale lepsze będzie 100×40 centymetrów i większe. Stosunek części wodnej do części lądowej powinien wynosić 2:1.Żółwie cętkowane nie są dobrymi pływakami, dlatego poziom wody należy dobrać tak, aby żółw zawsze mógł dosięgnąć powierzchni wody opierając się tylnymi kończynami o dno. Z moich obserwacji wynika jednak, że żółwie te dość dobrze radzą sobie nawet w głębszej wodzie. Mimo to zawsze należy dać im możliwość swobodnego dostępu do powierzchni, umieszczając w części wodnej korzenie, gałęzie, kamienie czy kawałki korka. Elementy te posłużą także jako kryjówki dla żółwi, które są niezbędnym składnikiem wyposażenia z racji płochliwości Clemmys guttata, a już z pewnością wymagane są w próbach łączenia większej liczby osobników. Zawieszone w toni gałęzie i większe konary są ponadto wykorzystywane przez żółwie do ścierania starej warstwy rogowej z tarczek. Potrafią wtedy naprawdę mocno i żywiołowo „czochrać się” o nie, nierzadko przemieszczając nawet duże kawałki drewna czy kamienie, o czym należy pamiętać projektując wystrój akwaterrarium. Na dno można wysypać warstwę miękkiego piasku oraz liści dębowych, bukowych, drobnych gałązek czy garść szyszek olchowych. Pozwoli to odtworzyć naturalny krajobraz dna zbiorników wodnych zamieszkiwanych przez te żółwie oraz dodatkowo wzbogaci wodę o cenne garbniki i zmniejszy odczyn pH.

  Część lądowa w przypadku dorosłych samców może składać się nawet z korzenia czy płaskiej półki skalnej. Lepiej jednak zapewnić im, tak jak samicom, oddzielną, większą i wypełnioną substratem partię lądu. Sposób jej zbudowania zależy jedynie od nas. Niektórzy używają do tego celu plastikowych kuwet czy oddzielnych zbiorników połączonych ze sobą przejściami, ale najczęściej spotykanym sposobem jest wklejenie silikonem poprzecznej listwy szklanej i podzielenie w ten sposób zbiornika na dwie części. Jako substrat dobrze nadaje się szary piasek rzeczny, włókno kokosowe lub jedno z drugim zmieszane w proporcji 1:1. W przypadku samic jego grubość powinna wynosić minimum 8-10cm. Dobrze jest i na części lądowej umieścić kryjówkę np. poprzeczną połowę rury korkowej.

  Uzupełnieniem wystroju powinny być rośliny. Należy pamiętać, że w skład diety żółwi cętkowanych wchodzą także pokarmy roślinne, stąd nie mogą się tu znaleźć gatunki trujące. W części wodnej dobrze sprawdzi się moczarka kanadyjska, rogatek sztywny, mech jawajski, a na powierzchni rzęsa wodna – gatunki te dobrze rozwijają się także w chłodnej wodzie. W części lądowej można pokusić się o posadzenie silnych roślin imitujących kępy turzyc czy roślinność bagienną. Większość z nich nie powinna być niszczona, jednak z zasady lepiej je odpowiednio zabezpieczyć.

• Temperatura i oświetlenie

  Clemmys guttata jest gatunkiem preferującym niższe temperatury. Za optimum można uznać zakres 18-24°C, choć okresowo w miesiącach letnich może ona podnieść się 25-28°C. Obowiązkowo w nocy należy wyłączyć ogrzewanie i zapewnić naturalny dobowy spadek temperatury. Żółw cętkowany znany jest ze swojej dużej tolerancji na chłód. Widywano go aktywnego w czasie pierwszych jesiennych przymrozków, czy w czasie roztopów wczesną wiosną, a nawet kopulujące pary w temperaturze 8,5-10°C, w której większość północnoamerykańskich żółwi już dawno zimuje. Aby wpadł we właściwą hibernację, należy porządnie zejść z temperaturą nawet do 6-8°C. Gorzej radzi sobie natomiast w wyższymi temperaturami. W środowisku naturalnym ciężko znaleźć go w czasie gorącego lata. W Pensylwanii zaobserwowano, że żółwie, aby uniknąć zbyt wysokiej temperatury, zmieniają sezonowo pory wygrzewania się oraz szczyt najwyższej aktywności. W marcu przypada ona na południe, a w lecie na godziny ranne. W bardzo gorące lata przeważnie estywują zagrzebane w mule brzegów zbiorników wodnych wykorzystując do tego np. nory piżmaków.W części lądowej terrarium powinna znaleźć się słaba, punktowa lampa grzewcza miejscowo dogrzewająca do ok. 28-30°C oraz źródło promieniowania UVB, które wydaje się być niezbędne w chowie tego gatunku. Oświetlenie powinno być włączone ok.12 godzin na dobę. Możliwość wygrzania się pod lampą nie tylko odgrywa znaczą rolę w procesach termoregulacji tych gadów, ale także zapobiega grzybicom pancerza.

• Filtracja

  Żółwie tego gatunku wymagają absolutnie czystej biologicznie wody. W utrzymaniu tego stanu pomoże wydajna filtracja oraz gęsta obsada roślinna zbiornika.

• Chów zewnętrzny

  Coraz częściej, w środowisku doświadczonych hodowców tego gatunku, słyszy się głosy o wręcz obowiązku chowu Clemmys guttata na zewnątrz, w odpowiednio do tego zaaranżowanych oczkach wodnych i stawach. Z powodu dużej tolerancji temperaturowej w zakresie chłodu, żółwie cętkowane dobrze czują się na zewnątrz także w naszym klimacie, a przy odpowiednio zbudowanym zbiorniku wodnym, można podjąć próby zimowania i trzymania tego gatunku żółwi całorocznie na świeżym powietrzu. Należy pamiętać przede wszystkim o dobrym zabezpieczeniu przed ucieczką i próbami dalekich wędrówek naszych podopiecznych, które mają do tego ogromne skłonności.

 

Żywienie

Żółwie cętkowane to zwierzęta wszystkożerne, z tym, że pokarm roślinny pobierany jest okazjonalnie. W naturze pokarm zwierzęcy stanowią: pierścienice, owady wodne i lądowe, drobne skorupiaki, ślimaki, stonogi, raki, pająki, a z pokarmów roślinnych zielone, nitkowate glony czy trawy z zalanych łąk.

W niewoli jest to żółw bardzo niewybredny i żarłoczny, przyjmujący zarówno pokarm żywy, martwy, mrożonki, suszki czy granulat. Karmić można tym co większość innych żółwi wodno-lądowych, a więc dżdżownicami, ślimakami, owadami, krewetkami, małżami, drobnymi rybkami, z mrożonek także ochotką, stynką, rurecznikiem, czarnym komarem, wodzieniem. Granulaty i pokarmy suszone powinny stanowić niewielki procent diety. Jako pokarm roślinny nadaje się mniszek, cykoria i większość ziół łąkowych, rzęsa wodna, a także melony, arbuzy, truskawki. Te pokarmy przy których to możliwe, przed podaniem należy posypać startą sepią. Zdarza się, że żółwie w swej żarłoczności podgryzają nawet samą sepię pływającą swobodnie w akwarium. Clemmys guttata świetnie polują na małe rybki, warto więc dla urozmaicenia diety i zwiększenia ruchliwości żółwi, wpuszczać do zbiornika małe i średnie żyworódki (najłatwiej dostępne).

Jak już wspomniałem wcześniej, żółwie są bardzo żarłoczne i wiecznie głodne, dlatego należy uważać z dozowaniem pokarmu, aby nie przekarmiać naszych podopiecznych, co może negatywnie odbić się na ich zdrowiu. Młode karmimy raz dziennie, a dorosłe co trzy-cztery dni.

Dymorfizm płciowy

Odróżnienie płci u dorosłych żółwi nie sprawia trudności. Dymorfizm płciowy tego gatunku i całej podrodziny Emydinae ma bardzo szczególne oraz niezwykłe cechy.
Samce mają dłuższe i grubsze ogony, a ich kloaki znajdują się dalej od jego nasady wystając znacznie poza tylną krawędź karapaksu. Tęczówki samców są barwy brązowej. Podbródki i listwy rogowe u samców zlewają się z kolorem głowy, a więc są najczęściej czarne. Typową cechą jest również lekko wklęsły plastron.

Samice natomiast posiadają krótszy, cienki ogon z kloaką umieszczoną blisko ciała, nie wystającą poza obszar karapaksu. Tęczówki barwy pomarańczowej. Podbródki wraz z listwami rogowymi w jasnych odcieniach. Plastron płaski lub nawet lekko wypukły. Samice posiadają ponadto z reguły większą masę oraz niewiele większe rozmiary pancerza.

Rozmnażanie

Do niedawna był to gatunek bardzo słabo dostępny w handlu i niewiele pojawiało się osobników CB. Na chwilę obecną stan ten się zmienia i u naszych zachodnich sąsiadów bardzo łatwo już dostać młode urodzone w niewoli.

Żółwie w naturze osiągają dojrzałość płciową późno, bo w wieku 7-10 lat, przy długości pancerza przekraczającej 8cm. W niewoli czas ten może się skrócić nawet do 4-5 lat.

Przed przystąpieniem do godów żółwie powinny zostać przezimowane w oddzielnych pojemnikach w temperaturze 5-8°C przez okres około 2 miesięcy. Należy pamiętać, że bardzo często w wyższej temperaturze żółwie nie zasną, a wtedy dwa miesiące w stanie niepełnej aktywności bez pokarmu, może się negatywnie odbić na ich kondycji. Tak jak w przypadku innych gatunków, żółwie muszą przystąpić do zimowania z opróżnionym przewodem pokarmowym. Hodowcy stosują głównie dwie techniki zimowania tego gatunku. Pierwsza to zimowanie w płytkiej wodzie, a druga w lekko wilgotnej ściółce np. w mchu torfowcu. Dobrym rozwiązaniem jest wersja pośrednia, czyli pojemnik wypełniony płytką wodą (ok. 5-6 cm) z dużymi kępami mchu torfowca. Dodatkowo można dodać liście dębowe czy torebkę czarnej herbaty, w celu zapobieżenia grzybicom.

W naturze gody żółwi przypadają na miesiące marzec (na południu zasięgu występowania) i czerwiec(na północy). Samiec lub kilka samców uporczywie gonią samicę, aż do momentu wdrapania się na jej karapaks i kopulacji, która odbywa się najczęściej w płytkiej wodzie. Czasami samiec podgryza samicę w kończyny i szyję. W niewoli łączymy parę kilkakrotnie w okresie wczesnowiosennym, w czasie stopniowego przywracania optymalnych warunków w akwaterrarium.

Samice niosą jaja w naturze od maja do lipca. W tym czasie przemierzają też często duże odległości w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca do złożenia jaj. Jako takie wybierane są najczęściej kępy turzyc, mchu torfowca, wilgotne brzegi zbiorników wodnych. Samice niosą w ciągu każdego roku od jednego do trzech pakietów jaj, w każdym po 1-8 sztuk. Jaja mają ok. 3cm długości. W niewoli należy zapewnić im odpowiednie miejsce do składania jaj, dobrze jeśli w części lądowej znajdą bezpieczną kryjówkę. Warto też umieścić sporą kępę wilgotnego mchu torfowca. Zawsze chociaż część substratu powinna być lekko nawilżona, tak aby samica sama mogła dobrać odpowiednie miejsce do złożenia jaj.

Po złożeniu, jaja delikatnie należy odkopać i umieścić w inkubatorze. Jako substrat do inkubacji dobrze nadaje się mech torfowiec, piasek oraz wermikulit. W każdym z tych podłoży należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej wilgotności. Według Highfielda czas inkubacji w temperaturze 27-28°C wynosi 60-70 dni, a w temperaturze 29-30°C 45-55 dni. Odnotowuje się u tego gatunku termiczną determinację płci, i tak w temperaturach niższych 23-27°C kluje się przewaga samców, a w temperaturze 30°C – samic.

Nowo wyklute żółwie cętkowane mają średnio 3 centymetry długości pancerza i zazwyczaj po jednej dużej, jasnej plamce na każdej tarczce plastronu. Części miękkie i wzory na plastronie u maluchów są żółte, a dopiero z wiekiem przebarwiają się na pomarańczowe i czerwone.

Żółwiki z inkubatora przenosimy do pojemników z płytką wodą, idealnie z kępą roślinności wodnej i niewielkimi kryjówkami. Utrzymujemy wodę bardzo czystą o temperaturze około 22-25°C. Lampa emitująca promieniowanie UVB jest niezbędna, zwłaszcza w tym okresie. Część hodowców zaleca trzymanie każdego noworodka oddzielnie z racji występującej agresji i konkurencji o pokarm. Po wchłonięciu woreczka żółtkowego można przystąpić do pierwszego karmienia. Na pierwszy pokarm idealnie nadają się: czarny komar, ochotka, dafnia, niewielki dżdżownice oraz drobne ślimaki wodne. Młode żółwie cętkowane są głównie mięsożerne, a dopiero z czasem zaczynają wprowadzać do swej diety dodatki roślinne.

Ochrona

Na amerykańskich forach chelonologicznych w ostatnim czasie bije się na alarm z powodu drastycznego spadku liczebności żółwi cętkowanych. W tej chwili znajduje się w pierwszej dziesiątce żółwi najbardziej zagrożonych wyginięciem na tamtym kontynencie. Głównymi przyczynami tego zjawiska są: utrata naturalnych siedlisk, zarastanie bagien i torfowisk, kłusownictwo i nielegalny handel tym gatunkiem. Z racji późnego okresu dojrzewania, populacje tych żółwi są szczególnie narażone na nagły brak osobników dorosłych, które najczęściej stają się obiektem poszukiwań ludzi. Większość obecnych populacji jest mocno rozproszona i mało liczebna, stąd są tak łatwo podatne na wymieranie. Dodatkowo w czasie ich częstych wędrówek są narażone na ataki drapieżników takich jak szopy pracze, które doskonale radzą sobie, a nawet korzystają z sąsiedztwa człowieka. Szopy szczególnie upodobały sobie łatwy łup w postaci żółwi cętkowanych. W czasie zimowania Clemmys guttata wielokrotnie padają łupem piżmaków. Liczne osobniki giną pod kołami samochodów. Bardzo niekorzystnie na populacje tego żółwia wpływają także zmiany środowiska wynikające z rolnictwa czy melioryzacji oraz zmiany składu gatunkowego torfowisk i bagien. Żółwie cętkowane są bardzo słabymi kolonizatorami nowych obszarów, więc najwłaściwszym sposobem ochrony jest zachowanie obecnych siedlisk w jak najbardziej nienaruszonym stanie. Obecnie według IUCN Red List of Threatened Species posiadają status Endangered, czyli zagrożony, z bardzo wysokim ryzykiem wymarcia w przyszłości.

Na chwilę obecną nie figurują na załącznikach CITES i aneksach UE dotyczących handlu zagrożonymi gatunkami.

Podsumowanie

Żółw cętkowany staje się coraz częstszym gatunkiem goszczącym w naszych terrariach. W Polsce jeszcze nadal rzadko utrzymywany, jednak na Zachodzie stosunkowo popularny i sukcesywnie rozmnażany. Dzięki swej niewątpliwej urodzie – połączeniu smolistej czerni z czerwienią oraz żółtemu kropkowaniu – ten niewielki żółw staje się prawdziwym klejnotem w hodowli, zarówno dla adeptów, jak i weteranów terrarystyki.
Nie zawsze bywa polecany jako pierwszy gatunek żółwia, jednak z rozsądnym podejściem i dużą dawką zgromadzonej wiedzy(!), może podjąć się tego zadania prawie każdy, a opieka i codzienna obserwacja dostarczą każdemu terraryście dużo przyjemności.
Opracowanie i źródła informacji
Opracował Marcin Przybyło „złoty” na podstawie własnych doświadczeń i poniższych źródeł:
www.chelonia.org
www.austinturtlepage.com
www.infotortuga.com
www.testudines.org
www.reptilechannel.com
www.wbd.etibioinformatics.nl
www.tortoiseforum.org
www.schildkroeten-online.com
www.turtleforum.com
www.reptile-database.org
www.iucnredlist.org
www.animaldiversity.ummz.umich.edu
www.itis.gov
www.wikipedia.en
www.terrarium.com.pl
Carl H. Ernst, Jeffrey E. Lovich, Turtles of the United States and Canada, JHU Press, 2009
Carl Gans, David Crews, Biology of the Reptilia: Physiology E : hormones, brain, and behavior, University of Chicago Press, 1992
Mike Bottini, Report on Spotted Turtles (Clemmys guttata) use of mosquito- control ditches in Suffolk County, New York, 2005
A. Maluta , Żółwie wodno-lądowe hodowla i choroby, Oficyna Wydawnicza „HOŻA”, Warszawa 2005

Filmy

Liczba wyświetleń: 4636