Corallus hortulanus – boa leśny

Wąż ten posiada jedną polską nazwę – boa leśny. W USA oraz Kanadzie gatunek ten znany jest jako Amazon Tree Boa. Historia łacińskiej nazwy tego gatunku jest bardzo długa i zawiła. Postaram się ją w skrócie omówić. Gatunek ten odkrył w 1758 Linnaeus i sklasyfikował jako Boa hortulana 2 gatunki (Corallus hortulanus oraz Corallus enydris. W późniejszych rewizjach systematyki stwierdzono ze to 2 oddzielne gatunki. Badanie te przeprowadzali Gray w 1842, Stull 1935 oraz Forcart 1951. Po zakończeniu badań oddzielono w systematyce te 2 gatunki. Później zaczęły się tematy podgatunków i tutaj znowu pojawiły się schody… Jeszcze w 1991, 1996, 1997 oraz w 2001 zmieniano nazwy systematyczne tego gatunku w związku z czym w literaturze występują różne nazwy łacińskie. Spróbuję rozwiać wątpliwości: Corallus enydris enydris jest synonimem Corallus hortulanus hortulanus (obecnie stosowana łacińska nazwa).

Nazewnictwo

Nazwa polska: Boa leśny

Nazwa angielska: Amazon tree boa, Common tree boa, Garden tree boa

Nazwa niemiecka: Die Hundskopfboa, Gartenboa

Nazwa czeska: Psohlavec orinocký

Synonimy

Boa hortulana LINNAEUS 1758: 215
Boa Enydris LINNAEUS 1758: 215
Vipera bitis LAURENTI 1768: 102
Vipera madarensis LAURENTI 1768: 102
Coluber madarensis – GMELIN 1788: 1092
Coluber bitis – GMELIN 1788: 1092
Boa Ambleocephala DONNDORFF 1798: 1798: 149
Boa merremi SCHNEIDER 1801: 259
Boa obtusiceps BECHSTEIN 1802: 46
Boa elegans DAUDIN 1803: 123
Corallus obtusirostris DAUDIN 1803: 259
Xiphosoma ornatum WAGLER 1824: 40
Xiphosoma dorsuale WAGLER 1824: 43
Xiphosoma hortulana – FITZINGER 1826: 883
[Xiphosoma] merremii – WAGLER 1830: 167
Boa modesta REUSS 1834: 129
Boa hortulana – SCHLEGEL 1837: 392
Corallus maculatus GRAY 1842: 42
Corallus hortulanus – GRAY 1842: 42
Corallus Cooki GRAY 1842: 42
Xiphosoma hortulanum – DUMÉRIL & BIBRON 1844: 545
Corallus hortulanus melanea GRAY 1849: 98
Xiphosoma ruschenbergerii COPE 1875: 129
Xiphosoma hortulanum — GARMAN 1887: 279
Corallus cookii – BOULENGER 1893: 99
Corallus hortulanus – BOULENGER 1893: 101
Boa ruschenbergii – STEJNEGER 1901: 184 (in errore)
Boa cooki – IHERING 1911: 317
Boa grenadensis BARBOUR 1914: 327
Boa salmonidia BRICEÑO ROSSI 1934: 1141
Boa enydris enydris – STULL 1935: 388
Corallus enydris – FORCART 1951: 197
Corallus enydris enydris – FORCART 1951
Corallus enhydris enhydris — DUELLMAN 1978: 226
Corallus enydris — GASC & RODRIGUES 1980
Corallus enydris — SCHWARTZ & HENDERSON 1991: 597
Corallus enhydris enhydris – WELCH 1994
Corallus enhydris — STARACE 1998: 97
Corallus hortulanus — MCDIARMID, CAMPBELL & TOURÉ 1999: 191
Boa grenadensis — HENDERSON 2002
Corallus grenadensis — HENDERSON 2004
Corallus grenadensis — DAUDIN 2007

źródło reptile-database.org

Długość życia

Brak jest dokładnych informacji na ten temat. Szacuje się, że wąż ten żyje maksymalnie 20 lat.

Wygląd

Wąż ten charakteryzuję się smukłym i umięśnionym ciałem. Głowa, która ma podłużny kształt jest wyraźnie wyodrębniona od reszty ciała. Źrenica jest pionowa natomiast kolor tęczówki jest zmienny. Wszystkie Corallusy posiadają charakterystyczny układ termoreceptorów na górnej i dolnej szczęce. Ogony tych węży są niezwykle chwytne. Boa leśny potrafi cała noc wisieć zaczepiony końcówką ogona o gałąź i czekać na ofiarę. Ubarwienie jest niezwykle zmienne. Nie można opisać stałego schematu ubarwienia. Spotyka się osobniki ze wzorkiem na ciele lub też zupełnie gładkie. Osobniki formy dzikiej ubarwione są najczęściej brązowo, szaro lub różne kombinacje tych kolorów w połączeniu z ciekawymi wzorkami. Najciekawsze dla terrarystów są jednak formy barwne. Tutaj występuje zasadnicza różnica. Formy barwne węży takich jak np. boa dusiciel lub pyton tygrysi to genetycznie utrwalane mutacje genowe. W przypadku boa leśnych formy barwne są zjawiskiem naturalnym i są inaczej dziedziczone (nie występują heterozygoty). W tej chwili na świecie jest już wiele form barwnych tych węży. Najczęściej spotykane są tzw. Color phase i tutaj najbardziej popularne są 2 formy Yellow phase oraz Red phase. Węże tych odmian są jednobarwne i nie posiadają wzorków na ciele. Oprócz tych najbardziej spotykanych form w sprzedaży są już tzw. Designer forms które powstają dzięki krzyżowaniu różnych osobników o ciekawym, odbiegającym od norm ubarwieniu.

Wygląd

Jest to średniej wielkości dusiciel. Dorosłe osobniki pochodzące z odłowu mierzą maksymalnie samce 120-140 cm a samice 150-175 cm. Natomiast hodowlane osobniki osiągają odpowiednio 120-160cm i 160-195 cm. Corallus hortulanus jest znacznie drobniejszym wężem od jego większego kuzyna Boa szmaragdowego Corallus caninus.

Występowanie

Boa leśne są spotykane w 33 różnych lokalizacjach które zostały sprecyzowane przez naukowców – herpetologów z całego świata. Najogólniej może stwierdzić że węże te występują w Środkowej i Południowej Ameryce na teranie państw Wenezuela, Gujana, Brazylia, Peru, Panama oraz na wielu wysepkach ciągnących się wzdłuż linii brzegowej tych państw. Na niektórych z tych wysp ostatnio zostały odkryte niezwykle rzadkie gatunki endemiczne.

Cechy szczególne

Po pierwsze należy nadmienić że gatunek ten został sklasyfikowany w II załączniku CITES. Oznacza to, że osobniki zakupione po 2 listopada muszą posiadać dokumenty zezwalające na import. Zwierzęta bez tej dokumentacji będą posiadane nielegalnie(chyba że zostały zakupione wcześniej i zarejestrowane na oświadczenie woli). W tej części opisu można opisać też działanie ich niezwykle czułych termoreceptorów (prawdopodobnie właśnie u Corallusów są one najlepiej rozwinięte). Bardzo ciekawy jest sposób polowania tego gatunku. Węże takie jak np. pyton tygrysi jeżeli czują w powietrzu zapach pożywienia natychmiast wpadają w „amok” polowania i rzucają się na wszystko co się rusza, natomiast boa leśne są bardzo wytrawnymi myśliwymi. Najczęściej w terrarium polują tylko po zmroku. Jeżeli poczują zapach ofiary zaczynają bardzo powoli pełznąć w kierunku dna terrarium. Kiedy wąż zbliży się już na pewną odległość formuje z przednią część ciała w kształt litery S. Wąż stosunkowo długo przed atakiem obserwuje zdobycz. Dzięki swoim niezwykle czułym termoreceptorom lokalizuje głowę ofiary i uderza prawie zawsze idealnie w głowę lub kark ofiary. Atak jest naprawdę błyskawiczny. Wąż w ułamku sekundy owija się wokół zdobyczy i dusi. W naturze węże te polują również na ptaki. Są tak szybkie, że potrafią schwycić przelatującego ptaka. W polowaniu na ptaki pomagają im długie zakrzywione do tyłu zęby.

Aktywność

Boa leśny prowadzi typowo nocny tryb życia. W terrarium najczęściej cały dzień spędza w kryjówce lub na ulubionej gałęzi. Dosyć często na krótko przed zgaszeniem oświetlenia i ogrzewania dziennego węże te wychodzą pod promiennik aby „złapać” ostanie ciepłe promienie. Zazwyczaj od razu po wyłączeniu oświetlenia w terrarium węże te stają się bardzo aktywne.

Biotop

Węże te zamieszkują wiecznie zielone lasy równikowe Ameryki Środkowej i Południowej. Większość życia spędzają ukryte wysoko wśród koron drzew tropikalnych. Na ziemię schodzą bardzo rzadko.

Terrarium

Ze względu na typowo nadrzewny tryb życia tych węży terrarium powinno mieć układ pionowy z dużą ilością gałęzi oraz konarów na których wąż będzie spędzał większość czasu. W terrarium należy utrzymywać warunki panujące w lasach tropikalnych (najważniejsza jest wysoka wilgotność powietrza). Dla gatunków które wymagają wysokiej wilgotności powietrza najlepsze są szklane terraria. Jeżeli zdecydujemy się na drewniany zbiornik to drewno powinno zostać zabezpieczone naturalnymi lakierami. Należy pamiętać o dobrej wentylacji w zbiorniku. Najlepiej żeby otwory wentylacyjne znajdowały się w górnej oraz bocznej ściance terrarium. Najistotniejszym elementem wystroju są konary oraz gałęzie. Boa leśne spędzają większość czasu na konarach. Najlepszym układem będą horyzontalne (poziome) rurki (np. bambusowe, PCV albo kije do szczotek dostępne w supermarketach). Ważne jest aby takie rurki krzyżowały się ze sobą. Węże te czują się najlepiej jeżeli ich ciało podparte jest w 2-3 miejscach. Podłoże powinno doskonale chłonąć i utrzymywać wilgotność. W tej chwili na rynku dostępna jest pełna gama substratów do terrariów. Polecam np. kostki podłoża kokosowego które rozpuszcza się w wodzie. Basen z wodą powinien zajmować ok. 1/4 powierzchni dna terrarium. W zbiorniku konieczny jest przewód grzewczy. Spełnia on 2 funkcje, po pierwsze podnosi wilgotność powietrza ponieważ paruje woda z podłoża oraz z basenu a po drugie w nocy podnosi temperaturę a gatunek ten wymaga stosunkowo wysokiej temperatury w nocy. Terrarium można obsadzić żywymi roślinami. Podnoszą one walory estetyczne i pomagają utrzymać wysoką wilgotność powietrza. Jeżeli ktoś preferuje bardziej sterylne otoczenie dla węża można zastosować sztuczne rośliny do terrariów. Rośliny powinny formować kryjówkę dla węża, czasem jest to kluczowy element w przypadku aklimatyzacji węża. Jeżeli w terrarium brak jest kryjówki to najczęściej węże te odmawiają przyjmowania pokarmu. Pamiętajmy że terrarium ma nie tylko cieszyć nasze oko ale przede wszystkim ma ono zapewniać jak najlepsze warunki naszemu podopiecznemu.

Wielkość terrarium

Dla młodego osobnika ok. 50-60 litrów 40/30/50 cm. Dla dorosłego osobnika 75/45/85 cm natomiast dla dorosłej pary 90/55/100 cm. Najważniejszym parametrem jest wysokość terrarium, im wyższe terrarium tym lepiej dla węża.

Oświetlenie

Węże te zamieszkują wiecznie zielone lasy tropikalne i bardzo rzadko wystawione są na pełne nasłonecznienie. Preferują gałęzie w półmroku. W terrarium najlepiej zainstalować jak najmniejszą i najsłabszą świetlówkę UV (np. Repti-Glo 2.0). Jeżeli chodzi o ogrzewanie to należy stosować czerwone promienniki podczerwieni bądź żarniki (promienniki działające na zasadzie drutu oporowego). Od wiosny do jesieni oświetlamy węże 13-14 godzin dziennie. Konieczne są zmiany w cyklu oświetlenia w celu stymulowania zwierząt do rozmnażania.

Temperatura

Temperatura powietrza powinna utrzymywać się na poziomie 27,5-29,5°C. Dla dorosłych osobników oraz 29-31°C. Dla młodych. W nocy temperatura powinna utrzymywać się na poziomie 23-25°C. A dla młodych 24-26°C. Ze względu na delikatność tego gatunku zalecane jest stosowanie termostatów. Odpowiednią temperaturę w ciągu dnia zapewniamy dzięki kombinacji promiennika i ogrzewania podłogowego natomiast w nocy stosujemy jedynie ogrzewanie podłogowe. W okresie „zimowym” konieczne jest operowanie temperaturą w zbiorniku (patrz Rozmnażanie).

Wilgotność

Powinna utrzymywać się na poziomie ok. 75-90% w dzień i w nocy (ew. niewielki spadek w nocy). Wysoka wilgotność powietrza uzyskujemy dzięki wodzie parującej z basenu i podłoża oraz dzięki częstemu zraszaniu terrarium. Koniecznie 2-3 razy dziennie. W większych zbiornikach zraszanie normalnym małym spryskiwaczem do kwiatków nie daje odpowiednich efektów. Konieczne jest stosowanie opryskiwaczy. Posiadają one pompki ciśnieniowe które podnoszą ciśnienie w zbiorniku i dzięki temu spryskiwanie jest prostsze i efektywniejsze. Najlepszym rozwiązaniem jest zainstalowanie systemu zraszającego.

Żywienie

Boa leśne w naturze żywią się głownie gryzoniami oraz w mniejszym stopniu ptakami. Istnieją pewne informacje, że w naturze żywią się również innymi gadami. W terrarium najczęściej żywimy je gryzoniami. Jeżeli mamy dostęp to starszym osobnikom można podać 1-dniowe kurczaki. Młodym osobnikom podajemy kilkudniowe noworodki (ważne aby miały już delikatne owłosienie oraz żeby się poruszały). Boa leśne reagują na ruch. Jeżeli mysz biega po terrarium bardzo pobudza je to do polowania. Uwagi te szczególnie dotyczą młodych osobników które odmawiają samodzielnego jedzenia. Ważne jest w przypadku dużych osobników nie podawać dużych gryzoni. Nawet dorosły boa leśny powinien dostać 1-2 dorosłe myszy a nie młodego szczura. Węże te po zjedzeniu za dużego posiłku często wymiotują i potem uporczywie odmawiają jedzenia. Nie wolno ich przekarmić. Wszystkie Corallusy maja bardzo wolny metabolizm. Młode osobniki karmimy raz na 7 dni, podrostki raz na 10-14 dni, a dorosłe raz na ok. 20 dni. Przekarmienie tych węży prowadzi do odwodnienia, a to może być tragiczne w skutkach.

Dymorfizm płciowy

Dymorfizm u tych gadów jest widoczny głównie w wielkości. Samice są większe i grubsze od samców. Samice mają nieco krótsze ogony. Generalnie nawet doświadczeni hodowcy mają wielkie trudności z rozpoznaniem płci u tego gatunku. Dla 100% określenie płci konieczne jest sondowanie.

Rozmnażanie

Węże te nie przechodzą typowego zimowania, a jedynie okres tzw. zimowy. Kluczem do rozmnożenia tego gatunku jest pełna kontrola czynników takich jak temperatura, wilgotność oraz długość dnia świetlnego w terrarium. Od listopada do lutego obniżamy wężom temperaturę do 26-27°C. w dzień i 22-23°C. w nocy. Wilgotność w tym okresie powinna wynosić ok. 60% w dzień i w nocy. Dzień świetlny skracamy do 10 godzin. Należy pamiętać aby zmiany wszystkich czynników przebiegały wolno i systematycznie, bez gwałtownych spadków. Najlepiej cały rok samca i samice trzymać oddzielnie i łączyć jedynie po spoczynku zimowym w okresie godowym. Rozdzielenie płci dodatkowo stymuluje gady. Wkrótce temat rozmnażania zostanie opracowany bardziej szczegółowo.

Uwagi

W Polsce jest to na razie rzadko spotykany gatunek aczkolwiek powoli zaczyna się to zmieniać. Jest to bardzo ciekawy gatunek do hodowli w terrarium. Polecam go jednak hodowcom z pewnym doświadczeniem ponieważ czasem wąż ten sprawia problemy początkującym terrarystom. Jest to wąż do podziwiania w terrarium, jest to płochliwy gatunek który lubi spokój. Jeżeli ktoś zakłóca jego spokój Boa leśny potrafi się bronić. Oczywiście wielką uwagą należy zwrócić na pochodzenie węża. Jeżeli jesteś prawdziwym miłośnikiem terrarystyki nie kupuj zwierząt od przemytników. Z dniem 2 listopada 2003 zwierzęta bez odpowiednich dokumentów (CITES) będą posiada nie legalnie.

Opracowanie i źródła informacji

Michał Cedler

Na podstawie własnych doświadczeń oraz poniżej wymienionej literatury:
¹ http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Corallus&species=hortulanus

Liczba wyświetleń: 21245