Loading...
Skorupiaki (Crustacea)
Skorupiaki są bardzo ciekawą i bardzo bardzo liczną grupą zwierząt w większości żyjących w wodach, zarówno słonych jak i słodkich. Przeglądając morfologię i anatomię tych zwierząt możemy zauważyć wiele podobieństwa do pierścienic. Budowa układu nerwowego przypomina układ pierścienic, rurkowate serce u najbardziej prymitywnych skorupiaków przypomina grzbietowe naczynie układu krążenia krwi pierścienic.
Zarówno trylobity, jaki i skorupiaki są znane z bardzo dawnych pokładów geologicznych. Jako skamieniałości spotyka się Phyllopda i Leptostraca w pokładach kambryjskich. W pokładach sylurskich znajdowane są wąsonogi. Należy przypuszczać, iż skorupiaki jako gałąź filogenetyczna odłączyła się od pierścienic bardzo dawno. Skoro już wiemy skąd się wzięły w naszych wodach to przystąpmy do charakterystyki tych ciekawych zwierząt.
Cechy charakterystyczne – Crustacea
Zwierzęta morskie, słodkowodne niektóre lądowe;
głowa i tułów lub głowotułów często okryty pancerzem carapax; 2 pary czułków; na ogół występują oczy złożone; oddychanie skrzelami; wydalanie przez gruczoły czułkowe lub szczękowe.
Gromada skorupiaków dzieli się na trzy podgromady:
1. pancerzowce (Malacostraca)
2. liścionogopodobne (Phyllostraca)
3. członowce (Entomonstraca)
Skorupiaki należą do wodnych stawonogów żyjących w wodach słodkich oraz słonych; niektóre z nich przekształciły się w formy lądowe. Jest to dość liczna gromada, licząca około 30 000 – 32 000 gatunków. Są wśród nich tak pospolite zwierzęta, jak kraby, krewetki, homary, raki oraz tysiące mniej pospolitych gatunków. Niezliczone ilości drobnych skorupiaków zamieszkujących morza, jeziora i stawy stanowią podstawowe ogniwo w łańcuchu pokarmowym tychże zbiorników wodnych. Jak ważne jest to ogniwo może świadczyć fakt, że podstawowym pożywieniem dla niektórych największych wielorybów jest morski skorupiak, którego długość nie przekracza 25 mm (Euphausia).
Skorupiaki są jedyną gromadą stawonogów, do której należą zwierzęta przeważnie wodne. Większość z nich to gatunki morskie takie jak: kraby, krewetki, homary, ale są wśród nich też takie, które żyją w wodach słodkich np.: rak rzeczny, czy nasz rak szlachetny, który zamieszkuje nasze słodkie polskie wody. Do skorupiaków lądowych zaliczamy równonogi i obunogi zwane popularnie stonogami, ale należy tu również np. krab pustelnik, który zamieszkuje wyspy Morza Karaibskiego i w pewnym okresie czasu może przeżyć na lądzie w szczególnie wilgotnych warunkach.
Skorupiaki są drapieżcami, padlinożercami względnie odżywiają się filtrując wodę, czasami też spożywają pokarm roślinny.
Jakkolwiek homary, kraby i krewetki są najlepiej znanymi przedstawicielami omawianej gromady, to jednak nie są najważniejsze w ogólnej gospodarce przyrody. Istnieją niezliczone biliony mikroskopowej wielkości raczków, małżoraczków, widłonogów czy też skrzelopływków, które stanowią podstawowe pożywienie dla wielu gatunków ryb i ssaków wodnych.
Podgromada Pancerzowce – Malacostraca
Są to skorupiaki o bardziej złożonej budowie ciała niż u człowieka. Mają stałą liczbę segmentów najczęściej 20. W skład głowy wchodzi zawsze 5 segmentów, tułowia 9, a odwłoka 7. Na 19 segmentach znajdują się odnóża. Pancerzowce są większe od członowców należą do nich największe skorupiaki morskie np.: Lasus hugeli, którego długość dochodzi 60 cm, oraz japoński krab Macrocheria kampferi żyjący na dużych głębokościach mający długie przednie odnóża kroczne, których rozpiętość dochodzi 3 m.
Pancerzowce żyją zarówno w wodach słodkich jak i słonych niektóre nawet przystosowały się do warunków lądowych np.; Prosionek Porcelliożyje w ludzkich siedzibach piwnicach i wilgotnych kątach. Kulanka pospolita Armadillidium vulgare żyje w suchym środowisku. W Azji Środkowej są stonogi żyjące na pustyni. Wśród pancerzowców są również gatunki pasożytnicze np. zewnętrzny pasożyt skóry wielorybów – Cyamus mysticeti. Ciekawą cechą pancerzowców jest umiejętność zmiany barwy ciała w zależności od otoczenia lub pory dnia. Możliwe to jest dzięki specjalnym komórką barwnikowym zwanych chromatoforami, mają one zdolność kurczenia się lub zwiększania swojej powierzchni. Zjawisko to następuje pod wpływem działania pewnych hormonów wydzielanych z gruczołu wydzielania wewnętrznego znajdującego się w słupku ocznym. Środowisko oddziałowuje podrażniając oko, co powoduje wydzielanie się hormonów. U wielu pancerzowców spotykamy zjawisko autotomi jak np. u niektórych gadów tzn. samorzutnego odrzucania odnóży przy ich schwytaniu, które po pewnym czasie się regenerują, czyli odrastają.
Podgromada pancerzowce dzieli się na szereg rzędów:
a) dziesięcionogi Decapoda – przedstawiciele to; rak rzeczny, homar, langusta, kraby
b) obunogi Amphipoda – przedstawiciele to; raki Caprella, Gammarus pulex, Chelura.
c) równonogi Isopoda – Prosionek, Ośliczka, Cymothoea
d) myzidy Mysidacea – przedstawiciele to; Mysis relicta
Podgromada Liścionogopodobne – Phyllostraca
Do tej podgromady należy jeden rząd Leptostraca, z jedną rodziną skorupiaków morskich – Neballidae skorupiaki te czasami są zaliczane do podgromady pancerzowców jako jeden z rzędów. Jednak ze względu na duże różnice w budowie i rozwoju należy raczej je wyodrębnić. Przedstawicielem podgromady Phyllostraca i jedynego rzędu Leptoatraca jest Nebalia geoffroyi, którego ciało zbudowane jest z 21 segmentów; głowa ma 5, tułów i odwłok 8. Na końcu odwłoka znajdują się widełki (furca), co jest charakterystyczną cechą członowców. Całe ciało jest okryte dwuklapkowym pancerzem. Zwierzęta te są rozdzielnopłciowe. Jaja rozwijają się na tułowiu między odnóżami.
Podgromada Członowce – Entomostraca
Członowce są podgromadą obejmującą formy bardzo różnorodne pod względem morfologicznym i biologicznym, z reguły małych rozmiarów, niekiedy mikroskopijnej wielkości. Są to gatunki zarówno morskie, jaki i słodkowodne. Ciało mają podzielone na segmenty w różnej liczbie od 5 do 60, zróżnicowane na; głowę tułów i odwłok, przy czym głowa i tułów zaopatrzone są w odnóża, natomiast na odwłoku ich nie ma. Charakterystyczną cechą tej podgromady jest metameria heteronomiczna tzn – poszczególne segmenty różnią się wielkością i przystosowaniem odnóży do różnych funkcji. Zwierzęta te przystosowane są do warunków różnych środowisk wodnych. Jedne z nich należą do planktonu i żyją „zawieszone” w wodzie na różnych głębokościach, przykładem tu może być plankton morski zawierający przeważnie widłonogi Copepoda. Widłonogi są bardzo pożywnym pokarmem dla ryb i ssaków morskich, ponieważ zawierają witaminy otrzymywane z glonów, którymi się żywią; toteż rola widłonogów w ogólnej przemianie materii w przyrodzie jest duża. W skład planktonu wchodzą też inne członowce np., małżoraczki Ostracoda, wioślarki Clodacera czy też pływiki. Gatunki, które stanowią plankton przystosowały się do tego środowiska i np. maja długie, rozgałęzione czułki pierwszej pary, niekiedy dłuższe od ciała, oraz odnóża pozwalające im utrzymywać się „zawieszone” w wodzie. Wśród członowców spotkamy także gatunki denne – drobne małżoraczki i przybrzeżne np.; oczlik Cyclops jak również nieliczne wprawdzie grupy pasożytów np.; Copepoda parasitica czy splewki Argulus foliaceus. Niektóre członowce mają znaczenie jako żywiciele pośredni, w których odbywają rozwój pasożytnicze płazińce; raczki te są przenosicielami gatunków pasożytujących w organizmie człowieka i zwierząt np.; Cyclops strenuus czy też Diaptomus gracilis
Podgromada członowców dzieli się na 6 rzędów:
a. skrzelonogi lub liscionogi – Branchiura – przedstawicielem jest Artemia salina
b. wioślarki – Cladocera – przedstawicielem jest rozwielitka Daphnia pulex
c. widłonogi – Copepoda – przedstawicielem jest Diaptomus, Acartia
d. splewki – Branchiura – przedstawicielem jest Argulus foliaceus, Argulus coregoni
e. małżoraczki – Ostracoda – przedstawicielem jest Cyprys pubera, Candona candida
f. wąsonogi – Cirripedia – przedstawicielem są pąkle Balanidaei kaczenice Lepadidae
Omawiając skorupiaki należy wspomnieć w dwóch słowach o ich rozwoju, który przebiega różnie. U jednych z metamorfozą u innych występuje rozwój prosty. U członowców może być bruzdkowanie całkowite równomierne lub nierównomierne, a także powierzchniowe. Członowce najczęściej w rozwoju pozazarodkowym przechodzą stadium larwy, która nosi nazwę pływika nauplius. Po kilku procesach linienia larwa ta przekształca się stopniowo w postać dorosłą. U niektórych członowców nie ma stadium larwy, w tym przypadku zachodzi rozwój prosty bez metamorfozy.
Podsumowując trzeba powiedzieć, że skorupiaki są jedyną gromada stawonogów, do której należą organizmy przeważnie wodne. Są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości. Myślę, że bez tych ciekawych zwierząt wody naszej planety byłyby ubogie.
Opracowanie Sauria
Liczba wyświetleń: 3492
