Ctenosaura similis – legwan czarny

Jest to stosunkowo dużo przedstawiciel rodziny legwanowatych. Dorosłe samce mogą osiągnąć nawet do 150 cm dł wraz z ogonem, samice rzadko kiedy przekraczają 110 cm dł. Ciężar dorosłych samców może dochodzić do 5 kg. Mimo, że gatunek ten jest spokrewniony z legwanem zielonym (Iguana iguana) pomiędzy tymi dwoma gatunkami występuje sporo różnic od razu rzucających się w oczy. Przede wszystkim głowa i pysk legwana czarnego są znacznie dłuższe i niższe niż u zielonego krewniaka. Nos dorosłego osobnika jest delikatnie zadarty. Worek podgardzielowy, mimo, że dobrze rozwinięty nie jest tak duży jak u legwana zielonego. Grzebień utworzony z powiększonych łusek biegnie wzdłuż kręgosłupa od karku po nasadę ogona wyraźny ale raczej niski. Najbardziej charakterystyczną cechą legwana czarnego są powiększone łuski z bardzo wyraźnym, okazałym kilem ułożone pierścieniowato na ogonie. Ubarwienie osobników tego gatunku jest zmienne, zależny w dużym stopniu od populacji. Zazwyczaj zdominowane jest przez różne odcienie szarości lub beżu, z brązowymi przebarwieniami. Grzbietowa część tułowia oraz głowa jest jasnopopielata. Na tułowiu widoczne bardzo wyraźnie pręgi koloru brunatnego lub czarnego. pasów tych może być od 4 do 12. Ogon bardziej jednolity z mniej wyraźnymi pręgami, zazwyczaj ciemniejszy od tułowia i głowy. podbrzusze jasnoszare. Młode osobniki są oliwkowo-zielone.

Legwan czarny jest gatunkiem znacznie bardziej naziemnym niż legwan zielony. Co prawda doskonale wspina się na drzewa i szuka tam schronienia przed drapieżnikami, zwłaszcza w młodym wieku, jednakże najbardziej preferuje tereny o dużej ilości skał, kamieni i rozpadlin. W przypadku zagrożenia najczęściej ucieka szybko do rozpadlin skalnych lub jam ziemnych. Dorosłe samce znane są jednak z waleczności i często aktywnie bronią się przed napastnikiem dotkliwie kąsając i uderzając uzbrojonym w powiększone łuski ogonem.

Gatunek ten doskonale dostosowuje się do nowych warunków środowiska. Naturalnie zasiedlał rozmaite biotopy: od lasów tropikalnych, przez suchsze lasy galeriowe, obszary podgórskie po wybrzeża morskie. Obecnie spotykany również blisko osiedli ludzkich, na terenach uprawnych. W Meksyku jest to gatunek spożywany przez ludność miejscową, zwłaszcza w okresie Wielkiego Postu.

Legwan czarny został sztucznie wprowadzony na Florydę i niektóre wyspy Karaibskie, gdzie zaakliamatyzował się i obecnie tworzy stabilne, rozmnażające się populacje.

Systematyka

Legwan czarny Ctenosaura similis (Gray, 1831) należy do rodziny Iguanidae (legwanowate).

Nazewnictwo

Nazwa polska: Legwan czarny, czarnogwan środkowoamerykański

Nazwa angielska: Black Iguana

Nazwa niemiecka: Schwarzer Leguan

Podgatunki

Wyróżniono dwa podgatunki:

Ctenosaura similis similis (Gray, 1831)
Ctenosaura similis multipunctata (Barbour i Shreve, 1934)

Długość życia

W naturze przeciętnie kilkanaście lat, w niewoli niekiedy ponad 40, niektóre źródła mówią o osobnikach dożywających nawet 60 lat.

Występowanie

Belize, Gwadelupa, Honduras, Kostaryka, Meksyk, Nikaragua, Panama, Salwador

Aktywność

Dzienna

Odmiany barwne

Brak

Wygląd

Wygląd samca

Samiec jest zdecydowanie większy i masywniejszy od samicy. Szczęki są masywniejsze a worek podgardzielowy lepiej rozwinięty. W okresie godowym pojawiają się pomarańczowe plamy na pysku, karku oraz wokół oczu oraz błękitne przebarwienia na worku podgardzielowym.

Wygląd samicy

Samica jest mniejsza i znacznie lżej zbudowana od samca. Pysk jest szczuplejszy i delikatniejszy. Brak kolorowych przebarwień.

Wygląd młodych

Młode osobniki są oliwkowo-zielone.

Cechy szczególne

Jest to gatunek żyjący w naturze w dużych koloniach o ciekawej, strukturze hierarchicznej. Kolonia może liczyć nawet kilkadziesiąt osobników, z których większość stanowią samice i okazy młode przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. Największy lub najsilniejszy samiec w kolonii jest dominantem, zajmuje centralną, najbardziej atrakcyjną część rewiru i jemu przypada pierwszeństwo do samic podczas godów. Inne samce dojrzałe płciowo mają swoje rewiry ułożone na obrzeżach kolonii, nie atakują samca dominującego, są mu podporządkowane ale agresywnie bronią całej kolonii przed obcymi samcami a czasem przed samcami z tej samej kolonii o podobnej strukturze hierarchicznej co one.

Osobniki wewnątrz kolonii porozumiewają się poprzez zmianę natężenia ubarwienia ciała, spłaszczanie całego ciała, nadymanie i eksponowanie worka podgardzielowego oraz gesty kończyn. Osobniki starające ustanowić własną pozycję oprócz tego zestawu zachowań często przeprowadzają rytualne walki polegające na prezentacji otwartej paszczy, syczenie, przepychanie się głowami. Niekiedy dochodzi do bardzo nagłych i brutalnych walk, w których legwany często doznają kontuzji.

Biotop

Zasiedla lasy tropikalne, lasy galeriowe, tereny otwarte, wybrzeża morskie, obszary skaliste w tym ruiny a także obszary zmienione gospodarką człowieka. Najchętniej na swoje siedliska wybiera miejsca skaliste, o dużej ilości głazów i rozpadlin. W lasach najczęściej spotkać go można na polanach, miejscach powstałych po wyrębie drzew. Jest to gatunek heliofilny, uwielbia wygrzewać się w promieniach słonecznych. Często kilka lub więcej osobników okupuje najbardziej atrakcyjne grzędy do opalania się, np. wyjątkowo dobrze eksponowane głazy lub duże, przewrócone pnie drzew.

Temperatura

W dzień 25-35°C, do 40°C w najcieplejszym miejscu, 22-25°C w nocy

Wilgotność

60-70%, w nocy można zwiększyć do 80-90%.

Terrarium

Terrarium tropikalne. Terrarium dla tego legwana powinno być odpowiednio duże, ze względu na same pokaźne rozmiary gada. Podłoże powinno stanowić mieszankę żwiru, kamyków i torfu, można również dołożyć łupek drzewnych lub kawałki kory. Konieczne jest umieszczenie w terrarium odpowiedniej ilości kamieni i głazów, aby imitowały ulubione naturalne środowisko. Kamienie należy zabezpieczyć w taki sposób aby jaszczurki kopiąc w podłożu nie obluzowały ich i nie zrobiły sobie krzywdy (np. poprzez przygniecenie). Legwany czarne uwielbiają kopać w podłożu, dlatego jego warstwa powinna mieć przynajmniej kilkanaście cm grubości. Za wystrój wnętrza terrarium można również zastosować masywne, stare konary drzewne, które przy odpowiednim ustawieniu utworzą doskonałą grzędę do opalania się dla zwierząt. Dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie ścianki strukturalnej, jednakże należy pamiętać, że dorosłe legwany czarne ze względu na swoje rozmiary i masę bardzo łatwo niszczą tego typu struktury i dlatego muszą być one odporne, wytrzymałe i bezpieczne dla gadów.

W terrarium należy umieścić kuwetę z wodą. Legwany czarne w naturze potrafią wytrzymać długo bez wody ale jeśli mają możliwość chętnie piją i wylegują się w wodzie.

Wielkość terrarium dla dorosłego osobnika 200x100x100 cm. Wielkość terrarium dla haremu .250x150x150 cm.

Oświetlenie

Cykl 12 godzinny. Stosujemy UVB 5%.

Żywienie

Młode są niemal wyłącznie owadożerne. Z wiekiem dieta legwanów czarnych zmienia się drastycznie. Dorosłe osobniki są niemal wyłącznie roślinożerne, zjadają różnorodne owoce, kwiaty, liście i zioła. Sporadycznie uzupełniają dietę wegetariańską niewielkimi kręgowcami: gryzoniami, innymi jaszczurkami, małymi wężami. Znane są przypadki kanibalizmu.

Rozmnażanie

Legwany czarne osiągają dojrzałość płciową w wieku 3-4 lat. W okresie godowym samce wybarwiają się aby wzbudzić zainteresowanie samic. Po kopulacji samica opuszcza kolonię i poszukuje w pewnej odległości od niej odpowiedniego miejsca na gniazdo. Wykopuje komorę lęgową o głębokości od 50 do 100 cm gdzie znosi lęg w ilości 5-30 jaj. Przez początkowy okres inkubacji broni swojego gniazda przed innymi samicami. Inkubacja trwa 90-110 dni. Młode bardzo często wykluwają się w pewnych odstępach czasu ale oczekują na wylęg pozostałego rodzeństwa aby wydostać się z gniazda w jednym momencie co zapewnia większe bezpieczeństwo.

Zimowanie

Brak

Uwagi

Gatunek ten jest w Polsce znacznie mniej popularny niż legwan zielony, jednakże spotyka się w handlu osobniki młode najczęściej pochodzące z hodowli fermowej. W Meksyku legwan czarny, podobnie jak legwan zielony jest hodowany w dużej ilości głównie aby pokryć zapotrzebowanie na mięso (legwany stanowią ważne źródło białka zwierzęcego miejscowej ludności w wielu regionach Ameryki łacińskiej). Z hodowli tego typu część osobników jest również eksportowana do innych krajów jako zwierzęta do hodowli terrarystycznych.

W młodym wieku legwany czarne wykazują dużą płochliwość i często ulegają kontuzjom spowodowanym nagłymi atakami paniki i łączącymi się z tym urazami mechanicznymi. Osobniki bezpośrednio po transporcie z Meksyku często są również nosicielami pasożytów. Po zakupie należy gada poddać kwarantannie, w przypadku inwazji pasożytniczej należy zasięgnąć pomocy lekarza weterynarii.

W terrarium w którym legwany nie mogą ścierać sobie pazurów (zbyt miękkie podłoże, niewielka ilość podłoża, brak kamieni) często następuje ich przerośnięcie co prowadzi do tego, ze gady mają duże problemy z poruszaniem się.

Po aklimatyzacji gady te stosunkowo łatwo się przyzwyczajają do człowieka i można je oswoić w podobnym stopniu co legwana zielonego. Podrażnione samce są jednak bardzo wojownicze i potrafią dotkliwie pogryźć lub efektywnie bronić się ogonem.

Opracowanie i źródło informacji

Źródła informacji

Na podstawie własnych doświadczeń z hodowli oraz:
The Reptile Database. www.reptile-database.org.
Krysko, K. L. & King, F. W. & Enge, K. M. & Reppas, A. T. (2003): Distribution of the introduced black spiny-tailed iguana (Ctenosaura similis) on the southwestern coast of Florida.- Florida Scientist, Lawrence, Kansas; 66 (2): 74-79
Malfatti, Mark (2007). „A Look at the Genus Ctenosaura: Meet the World’s fastest lizard and its kin”. Reptiles Magazine 15 (11): 64–73.

Liczba wyświetleń: 6655