Dendrobatidae – drzewołazowate, drzewołazy

Dendrobates leucomelas – drzewołaz żółtopasy

Dendrobates tinctorius 'Bakhuis’ – drzewołaz malarski

Dendrobates tinctorius „Azureus” – Dendrobates tinctorius – drzewołaz malarski

Spis treści

Dendrobatidae – drzewołazy

Drzewołazowate, drzewołazy to prowadzące dzienny tryb życie małe płazy bezogonowe pozbawione błony pławnej. Niezaprzeczalny jest też fakt, że stanowią niezwykle barwną i okazałą pod względem gatunkowym grupę małych żab, a ich zróżnicowanie nie kończy się na barwach i rozmiarach, ale także na występowaniu. Można je znaleźć w różnych siedliskach od tropikalnych lasów Panamy i Kostaryki po Boliwię i Brazylię na całym dorzeczu Amazonki.

Równie zaskakujące są ich zachowania obronne, adaptacyjne i rodzicielskie, ale na tym skupimy się omawiając po kolei wszystkie aspekty tego zagadnienia.

Jak na tak małe zwierzęta (15-70 mm) drzewołazy żyją bardzo długo od kilku do nawet kilkunastu lat, a właściwe warunki i odpowiednia dieta pozwoli utrzymać je w dobrej formie przez długie lata. O ich długowieczności mogłem się przekonać na własne oczy w 2010 roku kiedy miałem okazję zobaczyć ponad 22 letniego Phyllobates terribilis i powiem szczerze, że jego forma barwna „mint” dodawała mu jeszcze więcej niesamowitości.

Toksyczne czy jadowite?

Bardzo często w rożnych publikacjach pojawiają się błędne informacje o tym że drzewołazy są jadowite.

Aby zrozumieć lepiej całe zagadnienie spróbujmy najpierw zrozumieć różnicę pomiędzy jadowitością, a toksycznością w świecie przyrody. W obydwu przypadkach niezaprzeczalnym jest fakt, że organizmy te w swoich tkankach wytwarzają toksyczne substancje szkodliwe dla innych organizmów. Jedne z tych zwierząt są jadowite a drugie trujące (toksyczne).

Gatunki jadowite, które występują tylko w świecie zwierząt poza produkcją tych substancji w swoim organizmie, mogą je aktywnie przekazać innym organizmom za pomocą wykształconych w procesie ewolucji narzędzi takich jak zęby, parzydła, żądła, kolce itp.

Natomiast w przypadku organizmów toksycznych, które występują w świecie fauny i flory, toksyny są mechanizmem obronnym nie występuje to aktywne przekazanie, dopiero przypadkowy, spowodowany nieuwagą lub niewiedzą kontakt (w przypadku drzewołazów z wydzielina skórną) jest szkodliwy dla innych organizmów. Lecz w tym przypadku ktoś musiałby tą żabkę zjeść, polizać ewentualnie pocałować lub wetrzeć sobie w ranę, wtedy toksyna mogłaby się dostać do krwiobiegu. Więcej o toksyczności drzewołazów.

Stres w hodowli drzewolazów

Normalnie, zdrowy osobnik radzi sobie w sytuacjach stresogennych i łatwiej się adaptuje, dużo gorzej ze stresem radzą sobie osobniki słabsze, osłabione chorobą lub jej leczeniem. Długotrwałe narażenie na stres powoduje zachwianie równowagi w organizmie płaza, którego następstwem może być również spadek odporności, a w konsekwencji choroba. Drzewołazy różnią się pomiędzy sobą nie tylko wyglądem, ale także behawiorem jedne są skryte inne podchodzą pod szybę i czekają na karmienie, ale nawet te śmiałe w obliczu zagrożenia szukają schronienia. Nie możemy bagatelizować tego czynnika, ale też nie należy popadać w przesadę. Więcej o stresie u drzewołazów.

Systematyka drzewołazów

Systematyka tych małych płazów cały czas się zmienia i ciężko nadążyć z jej aktualizacją. Liczne badania przyczyniają się do tworzenie biochemicznej taksonomii niezbędnej do określania powiązań międzygatunkowych omawianych płazów.

Interesująca nas rodzina Dendrobatidae zawiera 13 rodzajów obejmujących około 250 gatunków, usystematyzowanych w trzech podrodzinach: Colostethinae (4 rodzaje), Dendrobatinae (8 rodzajów) i Hyloxainae (zawiera jeden rodzaj).

Na przestrzeni ostatnich lat dokonano rewizji taksonomicznej tej nadrodziny, a główne zmiany objęły przede wszystkim rodzinę Dendrobatidae która została podzielona na dwie podrodziny: Dendrobatidae i Aromobatidae. Liczba gatunków z rodzaju Colostethus została ograniczona do zaledwie 19, prawię połowę wszystkich gatunków z tej nadrodziny zawierają rodzaje Allobates (46 gatunków) i Hyloxalus (57 gatunków). W wyniku przeprowadzonych badań rodzaj Epipedobates został ograniczony do grupy tricolor, a pozostałe gatunki między innymi macero, cainarachi, trivittata, bassleri, pongoensis, silverstonei, flavovittata, hahneli przypisane zostały do rodzaju – Ameerega, który zastąpił dawny Phobobates.

Rodzaj Dendrobates został zawężony do pięciu gatunków, w tym Dendrobates azureus uważany dotychczas za oddzielny gatunek został uznany jako jedna z form barwnych Dendrobates tinctorius.

W wyniku badań i obserwacji zróżnicowanych zachowań rodzicielskich, a także występowania wydzielono kolejne Oophaga, Ranitomeya oraz uznano Excidobates i Andiobates.

Z samych Oophaga pumilio wydzielono kolejno Oophaga vicentei, istnieją również dwie formy które wydają się być krzyżówką Oophaga pumilio z Oophaga granulifera i Oophaga speciosa. Również Oophaga sylvatica został wydzilony z grupy histrionica, jako Oophaga occultator i Oophaga lehmanni.

Bez przerwy trwają badania i pojawiają się kolejne doniesienia o odkrytych nowych gatunkach czy formach barwnych lub zmianach wewnątrz danego rodzaju, gatunku, ostatnio sporo się dzieje w Ranitomeya.

Gromada (Divisio)	Płazy Amphibia
Rząd (Ordo)	Płazy bezogonowe Anura
Nadrodzina (Superfamilia)	Dendrobatoidea
Rodzina (Familia)	Dendrobatidae			Aromobatidae
Podrodzina (Subfamilia)	Colostethinae	Dendrobatinae	Hyloxalinae	Allobatinae	Anomaloglossinae	Aromobatinae
Rodzaj (Genus)	*Ameerega* *Colostethus* *Epipedobates* *Silverstoneia*	*Adelphobates* *Andinobates* *Dendrobates* *Excidobates* *Minyobates* *Oophaga* *Phyllobates* *Ranitomeya*	*Hyloxalus*	*Allobates*	*Anomaloglossus* *Rheobates*	*Aromobates* *Mannophryne*