Dymorfizm płciowy i rozpoznawanie płci u ptaszników (tzw. „seksowanie”)

Dymorfizm płciowy i rozpoznawanie płci u ptaszników (tzw. „seksowanie”)

Dymorfizm płciowy to różnice w budowie samca i samicy. Rozpoznawanie płci ptaszników potocznie nazywamy „seksowaniem”. Wiedza o tym, jakiej płci pająka się posiada jest bardzo istotna dla hodowcy już we wczesnym stadium rozwoju pająka. Owa istotność ma swoje uzasadnienie w możliwości regulowania szybkości dojrzewania samca i samicy za pomocą temperatury i ilości pokarmu. Ważne jest żeby samiec nie dojrzał szybciej niż samica, ponieważ mógłby nie dożyć do momentu gdy samica będzie gotowa do kopulacji.
Samice jak wiadomo żyją nawet do 20 lat, samce natomiast do roku po ostatniej wylince (zdarzają się wyjątki, kiedy samce żyją o wiele dłużej). Informacja o płci jest ważna również ze względów czysto finansowych, samica osiąga ceny rynkowe znacznie wyższe od samca (rzadziej bywa, że jest na odwrót). Trzecią motywacją do poznania płci pająka jest zwyczajna ciekawość czy ptasznik którego się hoduje będzie żył długo czy krótko, oraz jak będzie wyglądał po osiągnięciu dojrzałości.

Ogólny wygląd samca i samicy

Istnieją różnice w wyglądzie samca i samicy, samica jest masywniejsza, ma zazwyczaj dłuższe ciało. Natomiast samiec jest smuklejszy i przeważnie ma większy rozstaw odnóży krocznych. Istnieją również różnice w ubarwieniu samca i samicy u niektórych gatunków. Takie rozpoznanie płci możemy przeprowadzić dopiero po osiągnięciu przez ptaszniki dojrzałości (wyjątkiem są rodzaje Poecilotheria oraz Ephebopus gdzie na podstawie ubarwienia można dostrzec dymorfizm płciowy już we wczesnym wieku pająka), a w wielu gatunkach nam się to nie uda ze względu na prawie niewidoczne różnice w zewnętrznej budowie samca i samicy. Dodatkowo, jeżeli nie mamy drugiego osobnika tego samego gatunku innej płci ciężko będzie nam ustalić płeć tego pierwszego.

Samiec – haki goleniowe i bulbusy

Większość samców ptaszników posiada haki, a wszystkie bulbusy. Haki umiejscowione są na pierwszej parze odnóży krocznych, a dokładniej na goleniach. Służą do podtrzymywania samicy w czasie kopulacji. Zaś bulbusy to narządy usytuowane na zakończeniach nogogłaszczek, przechowywane jest w nich nasienie. Samiec napełnia bulbusy niedługo po przejściu ostatniej wylinki, a także po każdej kopulacji. Stwierdzenie występowania bulbusów u ptasznika jest wyznacznikiem dojrzałości.

Samica – spermateka

Samice ptaszników posiadają spermatekę, która służy im do przechowywania nasienia samca. Kiedy spermateka jest w pełni rozwinięta można powiedzieć z całą stanowczością, że samica jest dojrzała. Ocenę stopnia wykształcenia spermateki możemy dokonać na zrzuconej przez samicę wylince. Nie jest to jednak proste. Stwierdzić dojrzałość płciową można również po wieku oraz długości ciała, zależnych od danego gatunku. Dane takie możemy znaleźć w opisach ptaszników. Jeśli samica przeżyła dostatecznie długo, lub osiągnęła wystarczająca długość można założyć, że spermateka jest już w pełni wykształcona. Pamiętajmy, że takie założenie może być błędne. Warto dodać, ze tak jak u samców, u samic też mamy wyjątek. Z dotychczas opisanych gatunków samica Encyocratella olivacea oraz Sickius longibulbi nie posiadają spermateki.
Aby rozpoznać płeć u tych gatunków trzeba sprawdzić czy występuje macica zewnętrzna, jeśli tak, mamy pewność jakiej płci ptasznika posiadamy.

Rozpoznawanie płci

Badanie szczeliny płciowej

Sposób ten możemy uskuteczniać już od czasu kiedy pająk osiągnie około 3 centymetrów długości ciała. Polega on na ocenie wyglądu szczeliny płciowej znajdującej się między odwłokiem a głowotułowiem na spodniej części ptasznika.

Szczelina u samca ma wygląd przypominający poziomą kreskę, natomiast u samicy przypomina trapez.
Sposób ten może wydawać się prosty, jednak wcale taki nie jest. Do trafnego określania płci w taki sposób wymagane jest dużo praktyki. Trzeba też pamiętać, że im pająk starszy tym łatwiej „wyseksować” go z „podwozia”. Do tego musimy jeszcze dodać różnice w budowie szczeliny u różnych gatunków. Metoda ta wymaga niemałego doświadczenia. Określanie płci takim sposobem często bywa błędne.

Ocena wylinki

Jest to najlepszy sposób przynoszący oczekiwane rezultaty. Samica ptasznika posiada spermatekę (pomijając dwa wyjątki). Owy narząd zaczyna się rozwijać od początku życia pająka i kształtuje się do momentu kiedy ptasznik osiągnie dojrzałość.

Kiedy samica ma już przynajmniej 3 centymetry ciała, można zobaczyć zalążek spermateki na zrzuconej przez nią wylince. Warunkiem jest posiadanie niezniszczonej wylinki którą uda nam się zbadać. Najlepiej użyć do tego świeżej i nie wyschniętej. Jeśli takiej nie posiadamy możemy spróbować namoczyć ją w wodzie. Po takim zabiegu powinna dać się rozprostować.

Jeśli posiadamy wylinkę ptasznika o długości ciała około 3 centymetrów i nie widać na niej żadnych śladów jakoby zaczynała się rozwijać spermateka możemy śmiało stwierdzić, że mamy do czynienia z samcem. Jeśli wymieniony narząd, a raczej jego zalążek występuje, mamy pewność że posiadamy samicę. Zaczątek spermateki w praktyce wygląda jak zgrubienie, łuska na wylince. U samca jej nie zobaczymy. Oczywiście im samica jest starsza tym bardziej widoczna jest spermateka.

Delikatny nacisk na płytkę płciową

Istnieje jeszcze sposób na określenie płci ptasznika poprzez naciśnięcie pęsetą lub podobnym narzędziem na płytkę płciową zaraz przed spermateką. Jeśli mamy do czynienia z samicą, szczelina otworzy się szeroko, u samca tylko odrobinę. Aby poddać pająka takiej próbie musimy mieć w miarę podrośniętego osobnika którego uda się nam wziąć w rękę. Sposobu tego jednak nie polecam ze względu na to, że bardzo łatwo uszkodzić pająka. W przypadku obsunięcia się pęsety albo innego narzędzia które zastosujemy i wpadnięcie do szczeliny płciowej możemy uszkodzić spermatekę. Możliwe jest też uszkodzenie odwłoka w analogiczny sposób.

Podsumowanie

Reasumując najpewniejszą metodą na rozpoznanie płci ptasznika jest sposób drugi. Pierwszy sposób jest sposobem najtrudniejszym, ale pozwalającym przy zastosowaniu odpowiednich narzędzi rozpoznanie płci już w bardzo wczesnym wieku pająka.

Trzeciego sposobu najbardziej nie polecam próbować osobom niedoświadczonym, ponieważ bardzo łatwo skrzywdzić ptasznika.

 

Opracowanie

Autor: Cirith

Liczba wyświetleń: 51118