Phelsuma madagascariensis – felsuma madagaskarska

Phelsuma madagascariensis – felsuma madagaskarska

Ten dzienny gekon należy do najładniejszych przedstawicieli swego rodzaju (Phelsuma) i rodziny (Gekkonidae). Osiąga też duże rozmiary, bo aż 30 cm (z czego ogon to połowa tego wymiaru). Posiada silne ciało nieco grzbieto-brzusznie spłaszczone. Głowa ma od góry trójkątny zarys. Duże oczy o okrągłych źrenicach pokrywają zrośnięte powieki, które felsuma często oczyszcza mięsistym, różowym językiem. Kończyny zakończone pięcioma rozszerzonymi palcami zaopatrzone są w lamelle dzięki którym poruszać się może nawet po suficie i gładkich powierzchniach. Typowe ubarwienie to żywozielona, szmaragdowa barwa podstawowa i wyraźne czerwone plamki na głowie (tu ma wygląd litery V) i grzbiecie układające się czasami w poprzeczne nieregularne pasy. Praktycznie każdy osobnik ma inny ich układ, co może posłużyć do identyfikacji poszczególnych felsum. Brzuch jest jasny, białawy lub żółtawy. Samce są wyraźniej wybarwione od samic. Ubarwienie ich ciała jest zależne od wielu czynników (pogody, temperatury, pory dnia i kondycji zwierzęcia). Felsumy podobnie jak inne gekony są zdolne do odrzucenia ogona (całego lub tylko kawałka) w przypadku zagrożenia ze strony drapieżnika (lub gdy człowiek nieopatrznie złapie ją za tę cześć ciała) zjawisko to nazywane jest autotomią i nieraz ratuje jaszczurkę z opresji pozostawiając ją z niewielkim uszczerbkiem ciała. Utracony ogon lub jego kawałek odrastają dzięki zdolnościom regeneracyjnym tkanek ogona. Co prawda ogon już nie jest tej samej długości i pokrywają go nieco drobniejsze łuski ale jest i to w tym samym kolorze co utracony fragment. Także skóra felsum ma zdolności regeneracyjne (co przydaje się bo samce tocząc boje terytorialne walczą na „śmierć i życie” zadając sobie wzajemnie rozległe rany. Manipulując w terrarium z felsumami trzeba mieć delikatność ich skóry na uwadze bo nieumiejętne trzymanie jaszczurki doprowadza nie tylko do utraty ogona ale i kawałka skóry. Na szczęście rany zarastają szybko i pozostaje po nich tylko fragment ciał pokryty drobniejszymi łuskami i zaburzonym nieco układzie.

Jaszczurka ta prowadzi nadrzewny tryb życia, gdzie zazwyczaj żyje w parach. Często spotkać ją można na pobliskich skałach lub murach obejść ludzkich. Jest to jaszczurka terytorialna i para zamieszkująca swoje drzewo broni go zaciekle przed przedstawicielami swego i innych gatunków chętnych do bytowanie na ich „domu”.

Jak inne gekony jest drapieżnikiem i poluje na drobne owady i inne bezkręgowce. Swą dietę uzupełniają o pyłek i nektar kwiatów oraz ich soczyste owoce konkurując przy tym z osami i pszczołami spijając soki dojrzałych owoców.

Systematyka

Felsuma madagaskarska (Phelsuma madagascariensis Gray, 1831)

Nazewnictwo

Nazwa polska: felsuma madagaskarska, dniówka madagaskarska

Nazwa angielska: Madagascar day gecko

Nazwa niemiecka: Der Madagaskar Taggecko

Nazwa czeska: Felsuma madagaskarská

Podgatunki

Wyróżniono kilka podgatunków:

1. Phelsuma madagascariensis madagascariensis – dorasta 24 cm całkowitej długości ciała. Bytuje na drzewach na obrzeżach tropikalnych lasów także często „zaglądając” do ludzkich siedzib.Nazwa angielska: Madagascar day gecko
2. Phelsuma madagascariensis boehmei – osiąga maks. 22 cm długości. Żyje w gęstych lasach tropikalnych. Zazwyczaj zasiedla górna partie drzew (bo tam dochodzi światło tak istotne dla ich egzystencji).Nazwa angielska: Boehme’s giant day gecko
3. Phelsuma madagascariensis grandis – najpopularniejszy podgatunek w naszych terrariach. Osiąga największe rozmiary ciała. Dorosłe samce miewają nawet ponad 30 cm (zazwyczaj jednak około 27 cm). Zamieszkuje drzewa tropikalne (głównie plantach bananów). Ma mocno rozwinięty terytorializm i jest agresywny także wobec samicy podczas godów.Nazwa angielska: Madagascar giant day gecko
4. Phelsuma madagascariensis kochi – dorasta 20-22 cm. Zazwyczaj dominuje zabarwienie ciemnozielone oraz podgatunek ten jest szczuplejszy od pozostałych. Bytuje głównie na plantacjach bananów często także w sąsiedztwie poprzedniego podgatunku przez co często się z nim krzyżuje.Nazwa angielska: Koch’s giant day gecko

Terrarium

W warunkach hodowli terraryjnej pamiętać należy o kilku rzeczach, a przede wszystkim to, że jest to nadrzewny mieszkaniec lasów tropikalnych z tendencjami terytorialnymi. Dlatego terrarium dla felsum powinno być wertykalnego typu (wysokość jest największym rozmiarem) i trzymamy w nim jednego samca z najwyżej dwiema samicami. Dla pary dorosłych osobników wystarcza terrarium o rozmiarach 40x40x60 cm. Dno, na które felsumy rzadko schodzą, pokrywamy kilku centymetrową warstwą wilgotnego torfu, mchu torfowca lub substratu kokosowego (takie podłoże pomaga utrzymać należytą wilgotność). Wystrój ścian to przede wszystkim kawałki kory, pędy bambusa, mieszanka gliniano – cementowa (imitująca skalna ścianę). Ważne jest by felsumy miały tez po czym wspinać się we „wnętrzu” terrarium. W tym celu umieszczamy gałęzie, konary, bambus itp. żywe rośliny są wspaniałym dodatkiem dodadzą estetyki zbiornikowi z felsumami a jaszczurki się swobodniej ukrywać pośród zieleni. Najlepiej sprawdzają się rośliny o nie wielkich wymaganiach, co do światła i tolerujące wysoką wilgotność, a więc Scindapsus, Kroton, Billbergia, trzykrotka itp. można także użyć sztucznych roślin a efekt dekoracyjny zostaje zachowany bez niebezpieczeństwa, że trzeba usuwać i uzupełniać więdnące lub zniszczone żywe rośliny. Basen jest zbędny, bo felsumy z niego nie korzystają ale płaska, płytka miska o dużej powierzchni parowania dobrze wpływa na utrzymanie odpowiedniej, wysokiej 70% wilgotności.

Ważne jest oświetlenie terrarium, bo felsumy to gekony aktywne w ciągu dnia. Najczęściej będzie to jarzeniówka lub zwykła żarówka. Nie raz będą one służyć także za zdrój ciepła. Istotne jest by oświetlenie było jasne, bo tylko wtedy felsumy prezentują swe barwy w pełnej krasie. Dobrze jest też umieścić w terrarium specjalistyczną żarówkę dla gadów dziennych np. repti glo. Nie jest ona ważna dla syntezy witamin ale dla uaktywnienia kolorystyki gekona. Wielu hodowców wykorzystuje letnie słoneczne dni i wypuszcza swe felsumy do odpowiednio zabezpieczonych wolier z bezpośrednim dostępem do promieni słonecznych. Naturalne oświetlenie oraz odpowiednio zbilansowania i bogato witaminowo – mineralnie dieta (o tym dalej) jest warunkiem powodzenia hodowli tych nieco wymagających gekonów. Ogrzewanie może stanowić żarówka oświetlająca terrarium lub specjalnie zainstalowane w ścianach płytki lub kable grzewcze. Można także z zatapialnej grzałki akwariowej umieszczonej w butelce o szerokim otworze wypełnionej wodą zrobić miejsce gdzie felsumy mogą się wygrzewać. Butelkę obklejamy zaprawą gliniano – cementową i jaszczurki często korzystają z takiego „kaloryferka”. Inwencja twórcza i wyobraźnia podpowie hodowcy inne sposoby na ogrzanie terrarium, ważne by było bezpieczne i zapewniało jaszczurkom temperaturę za dnia 25 – 28°C (miejscowo nawet 30°C) i spadek w nocy o 3-4°C choć felsumy bez uszczerbku na zdrowiu znoszą krótkotrwałe spadki nawet do 15°C). Ważna dla dobrej kondycji felsum jest zmienność temperatur w różnych miejscach terrarium i wahania dobowe przez co naśladujemy warunki naturalne. Kolejnym aspektem zdrowia naszych podopiecznych jest wentylacja terrarium bo wysoka wilgotność przy złym wietrzeniu pomieszczenia z felsumami może powodować rozwinięcie pleśni i grzybów w terrarium oraz schorzenia grzybicze, a na ich tle bakteryjne jaszczurek. W związku z tym górna powierzchnia terrarium i przynajmniej ? jednej ze ścian bocznych powinny być zabudowane drobną siatką plastikową lub metalową. Wcześniej wspominałem o odpowiedniej wilgotności. Powinna ona w ciągu dnia wynosić około 70% (to mniej więcej wtedy jak czujesz „uderzenie” wilgotnego ciepłego powietrza, gdy otworzysz terrarium). Nocą może wzrastać o parę procent. By taką wilgotność utrzymać należy zraszać całe terrarium dwa razy dziennie letnią wodą, jeżeli w terrarium jest wspominany wcześniej basen o dużej powierzchni parowania to wystarczy jednorazowe zraszanie w ciągu dnia. Zraszanie ma też inny cel – dostarczenie wody do picia dla jaszczurek, bo jak wcześniej wspominałem nie piją one z pojemników tylko zlizują krople wody z własnych ciał i elementów terrarium. Także wielu hodowców stosuje pojniki dla felsum w postaci wiszącej kropli stosowanych w hodowli gryzoni, których po pewnym przyzwyczajeniu jaszczurki sprawnie korzystają.

Żywienie

W naturze felsumy to drapieżniki uzupełniające swą dietę o dodatki roślinnego pochodzenia. Podobne warunki pokarmowe powinniśmy zapewnić im w terrarium. Podajemy im owady odpowiedniej wielkości. Młodym osobnikom drobne świerszcze, muchy, mole woskowe itp. dorosłe polują na większe bezkręgowce (plankton łąkowy w ciągu lata to cenny dodatek dietetyczny). Zazwyczaj felsumy doskonale adaptują się do kontaktu z człowiekiem i często przyjmują pokarm z ręki (wybierając co lepsze kąski) lub z pincety. Niezbędnymi dodatkami są produkty roślinne – owoce, soki, dżemy , powidła. W zależności od wielkości i preferencji jaszczurek mogą to być winogrona, kawałki banana, brzoskwinie, kiwi oraz produkty ich przerobu (dżemy, powidła, musy). Niektóre owoce o miękkiej konsystencji samodzielnie połykają, inne trzeba im rozgnieść lub utrzeć. Tak naprawdę każdy hodowca tych gekonów ma swój tajemny przepis na ich smakołyki a także wiele zależy od indywidualnych zapatrywań jaszczurek. Ważne jest, by felsumy miały pokarm urozmaicony i wzbogacony dodatkami mineralno – witaminowymi (Zoo Med Reptivite i inne preparaty przeznaczone dla gadów). Nie mniej ważne dla ich gospodarki mineralnej jest dostarczanie naturalnego promieniowania słonecznego i ß-karotenu w urozmaiconej diecie.

Rozmnażanie

Felsumy rozmnażają się w niewoli dość łatwo po zapewnieniu im odpowiednich warunków egzystencjalnych.

Dojrzałość płciowa osiągają po mniej więcej roku, ale najlepiej jest dopuścić do rozrodu osobnik nieco starsze by mieć pewność że samica podoła trudom zniesienia jaj. Gody trwają zazwyczaj cały rok. W czasie zalotów samiec kiwa głowa na boki i wydaje głosy przypominający ćwierkanie. Zbliża się do samicy i gdy widzi, że ta przyjmuje jego zakusy, chwyta ją za kark zbliża swą kloakę do kloaki partnerki i następuje kopulacja trwająca nieraz kilka sekund. Po kopulacji samiec puszcza samicę, ale często pozostawia ślady swych szczęk na jej karku (na szczęście ranki te szybko się goją). Jedna kopulacja starcza na zapłodnienie dwóch, trzech zniesień bo samica potrafi przechować żywe plemniki w swych drogach rodnych. Po najczęściej 20-30 dniach samica składa zazwyczaj 2 jaja o rozmiarach około 16×14 mm i wadze 3,5 g. ich składaniu towarzyszy ciekawy rytuał. Jajko zaraz po wydaleni z kloaki jest pokryte miękką pergaminową otoczką, która jest kleista. Po kilkudziesięciu minutach substancja „klejąca” wysycha a jajko twardnieje otoczone białą wapienną skorupką. Gdy samca składa dwa jajka oba są ze sobą sklejone. Do czasu aż otoczka jajka nie stężeje samica tylnymi odnóżami obraca je pomagając sobie często nasadą ogona (dlatego często widać na ich powierzchni odciski przylg i łusek ogona lub tylnych kończyn). Po stwardnieniu jajek samica składa je na podłoże, w zagłębienia ściany, kory i pomiędzy korzeniami roślin w terrarium. Samica sprawdza językiem czy jajko jest zapłodnione. Jeżeli stwierdzi, że nie, wypuszcza „zbuka” nie czekając aż stwardnieje. Wtedy jajko takie jest rozmazane na szybie, ścianie terrarium, przyklejone wisi z gałęzi. Często po czasie gekony włączają je do swojej diety uzupełniając wapń i witaminy. Skąd samica wie, że jajko jest niezapłodnione nie wiadomo. Jajka możemy inkubować w terrarium dorosłych felsum. Na początku pod światło są żółtawe (bo wypełnia je głównie żółtko będące materiałem odżywczym rozwijającego się zarodka) po czasie różowieje (bo główna masę stanowi już rozwijający się zarodek felsumy), by pod koniec inkubacji ściemnieć (bo prawie gotowa do wylęgu felsuma zajmuje całe jajko). Wielu hodowców woli jednak inkubować jajka poza terrarium (choć ze strony dorosłych felsum im praktycznie nic nie grozi). Stosuje się wiele różnorodnych inkubatorów własnej roboty. Np. torebki z plastikowej drobnej siatki wypełnione kępkami torfowca zawiesza się w pojemniku z niskim poziomem wody o temperaturze 27-30°C, cały pojemnik pokrywa się w większości szybą tak, by panowała w nim wilgotność 70-90%. Ważne są wahania dobowe temperatury inkubacji bo jak dowiedziona wylęgi odbywające się przy stałych temperaturach są mniej żywotne. Dowiedziono że temperatura inkubacji ma wpływ na płeć wylęgających się felsum. Im wyższa średnia temperatura inkubacji to odsetek samców rośnie. Czas inkubacji jajek felsum jest zróżnicowany od temperatury. Przy 30°C trwa 60-65 dni a gdy temperatura się waha miedzy 27 a 20°C (zmiany dobowe) to może trwać 110-125 dni. Gdy już felsumka jest gotowa do wyjścia na świat przebija skorupkę kolcem rogowym na czubku pyszczka jeszcze kilka chwil przebywa w jajku i zbiera siły na nowe życiowe trudy i wychodzi z jajka szybko próbując ukryć się przed napastnikami. Młode felsumki są miniaturkami dorosłych mierzą 6-7 cm i mają poprzecznie ciemno prążkowany ogon. Ich kolory na początku ciemne szybko uzyskują intensywność nie raz przewyższającą ich rodziców. Przez pierwsze dni resorbuje jeszcze resztki pęcherzyka żółtkowego, a po kilku (4 – 6) dniach zaczynają łowy na drobne owady. Niektóre wykazują chęć do polowania już w pierwszym dniu życia. Pamiętać trzeba o wzbogacaniu diety maluchów o witaminy i minerały niezbędne do ich prawidłowego rozwoju. Samica w dobrej kondycji potrafi znieść nawet 6 zniesień w odstępach miesięcznych, ale nigdy nie powinno się eksploatować tak samicy bo to źle odbija się na jej zdrowiu i może doprowadzić do zbytniego osłabienia i śmierci jaszczurki.

Jest to ładna jaszczurka nadająca się do hodowli nawet dla mało doświadczonego terrarysty. Jest w pewnym stopniu wymagająca ale szybko zrekompensuje dbałość o nią szybkim wzrostem, atrakcyjnym wyglądem i licznym przychówkiem. Dożywa nawet 20 lat więc przy odpowiednim postępowaniu może długo zdobić nasze terraria i radować oko.

Ze względu na atrakcyjność felsum były one często odławiane w celach eksportu do terrariów całego świata celem ochrony ich naturalnych populacji objęto je przepisami konwencji Waszyngtońskiej (CITES) i umieszczono w załączniku II. Dlatego w myśl ustawy o ochronie środowiska podlegają rejestracji w starostwie w ciągu 14 dni od ich nabycia.

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracował: Witold „Wiciu” Borkowski na podstawie własnych doświadczeń, uwag zaprzyjaźnionych hodowców oraz poniższej literatury:
R. Kraus, M. Kocian. Chameleoni a Gekoni;
I. Vergner. Jesteri. Biologie, chov. Gekoni I i II;
L. Klatil. Obrazowy atlas gekonu;
F. Szalay, H. Szalayova. Chovame terrariove zvierata;
E. Bruins. Encyklopedia terrarystyki.

Liczba wyświetleń: 89950