Hemitheconyx caudicinctus – eublefar gruboogonowy, gekon gruboogonowy*

Hemitheconyx caudicinctus – Eublefar gruboogonowy, gekon gruboogonowy*

 

Systematyka

Eublefar gruboogonowy, gekon gruboogonowy* (Hemitheconyx caudicinctus Duméril, 1851)

Nazewnictwo

Nazwa polska: eublefar gruboogonowy, gekon grubogoonowy* [* dawniej błędnie zwany gekonem gruboogonowym. Od co najmniej kilkunastu lat wiadomo jednak, że eublefarowate (Eublepharidae) są osobną rodziną, bazalną w stosunku do innych Gekkota (wraz z Pygopodidae)].

Nazwa angielska: Fat tailed gecko

Nazwa niemiecka: Krallengecko

Nazwa czeska: Gekončík africký

Synonimy

Stenodactylus caudicinctus.

Długość życia

Nawet do 25 lat.

Wygląd

Posiada powieki które zamyka kiedy śpi lub odpoczywa, pozbawiony jest przyssawek na łapach co uniemożliwia mu wspinanie się po gładkich powierzchniach. Krępe ciało, słabo wyodrębniona głowa. Krótki ogon, słabo segmentowany, silny, ale kruchy ze zdolnością do autotomii. Pazurki ma małe ale bardzo ostre, jednak ogólnie posiada dużo słabsze zdolności wspinania się po skałkach niż eublefar lamparci, choć upodobania do alpinizmu mogą być zależne od osobnika oraz m.in warunków w terrarium.

Całkowita długość ciała 17-21 cm (Seufer, 1985; Kadavy, 1991). Kraus & Kocian (1998) uważają, że dorasta nawet do 25 cm.

Występowanie

Afryka zachodnia. Senegal, Maroko, Mauretania i Mali. Większość osobników które trafiają z odłowu do Polski pochodzi z Ghany.

Cechy szczególne

Ma bardzo dobry wzrok i znakomicie widzi w mroku. Gatunek ten zachowuje początkowo powściągliwość w stosunku do człowieka. Jest to dość inteligentna jaszczurka którą można oswoić w dużym stopniu. Moje eublefary same wychodzą z terrarium na ręce. Zostawiam je czasem na biurku i zajmuje się swoimi sprawami, a one ani myślą żeby uciekać. Spacerują sobie i oglądają wszystko, kiedy się znudzą wygrzewają się pod lampą która stoi na biurku. Są strasznymi śpiochami po krótkim spacerze zasypiają na ręce. W dzień ukrywają się pod kamieniami, korzeniami, w kępach traw. Wykazują wyraną aktywność sezonową. W suchym okresie (listopad – marzec) większość czasu spędza w kryjówkach, a wodę czerpie z zapasów w ogonie. W przyrodzie, przestraszone stają na wyprostowanych nogach, unoszą ogon i nadymają gardło. Wydając przy tym sykliwe dźwięki i mogą nawet ugryźć (Rosler,1983). W sytuacjach stresu, również wprawią ogon w drgania które są trudno zauważalne jednak w dotyku sprawiają wrażenie jakby prąd przez nie przechodził.

Ciekawostki

Tubylcy uważają go za bardzo niebezpieczne zwierzę. Jak podaje Werner (1913). Nazywają go „Bis-Cobra”. Wielkością i proporcjami przypomina eublefara lamparciego. Istnieją dwie nominalne odmiany kolorystyczne. Dla obu odmian charakterystyczne są naprzemienne poprzeczne pasy koloru ciemnoczekoladowego i jasnobrązowego. Jasny brąz również z osobnika na osobnika może się różnić, w niektórych przypadkach jest niemalże mandarynkowy, w innych niewiele jaśniejszy od ciemnych pasów. U jednej z odmian na grzbiecie znajduje się biały pas (biegnie od wierzchołka głowy do końca ogona) druga odmiana pozbawiona jest białego pasa. Kolorystyka i nasycenie barw jest uzależnione od temperatury i ogólnej kondycji gada. Podobnie jak eublefar lamparci, zazwyczaj wybiera jedno miejsce w którym się wypróżnia.
Gatunek pokrewny Hemitheconyx taylori (Parker,1930). Pochodzi z Somalii (Terra typica: Hegligab District,Somalia), mało znany gatunek, opisany na podstawie typowej serii 10 osobników. Jest mniejszy od Hemitheconyx caudicinctus (ciało 11 cm), tylna część głowy jest jasna. Samce mają długi rząd preanalnych porów, kończący się tuż przy kolanach. Żyje na suchych, kamienistych, górzystych i podgórskich terenach. Toleruje większe spadki temperatury, i preferuje dietę opartą na małych owadach.

Aktywność

W warunkach naturalnych, aktywny głównie nocą i o zmierzchu. W niewoli często jednak wygrzewa się pod żarówką grzewczą. Poluje zarówno w dzień jak i w nocy.

Biotop

Przebywa na różnych terenach (szeroki zasięg występowania): sawanny, rzadkie suche lasy, środowiska skalne, rowy, pobocza dróg.

Odmiany barwne

• Striped – Odmiana często spotykana w połączeniu z innymi (nominal striped, striped albino, striped patternless etc)
• Albino – Podobnie jak ma to miejsce z odmianą nominalną, występuje ona w różnych „intensywnościach” albinizmu oraz różnych odcieniach i kontrastach brązu/pomarańczy oraz z białym pasem lub bez. Tak więc zazwyczaj mamy do czynienia z Tangerine Albino, Peach Albino, oraz „zwykłym” Albinosem.
• White socks – Od kilku lat, również jest rozmnażana odmiana z niewielkim stopniem „pie-bald’yzmu” głównie spotykanym u pytonów królewskich. Cecha ta charakteryzuje gekona całkowicie białą lub białymi skarpetkami na łapkach.
• White-out – W 2006 r. Amerykański hodowca zaprezentował odmianę „White-out” która nie jest jeszcze dostępna w sprzedaży, a gekony tej odmiany charakteryzuje częściowe wybielenie tułowia. Może ona być pewnego rodzaju pie-bald’yzmem, jednak w przeciwieństwie do piebald, jest ona cechą dominującą.
• Patternless – W 2007 r. po raz pierwszy do sprzedaży trafiły osobniki Patternless z hodowli Kanadyjskiej, z całkowitym zanikiem wzorów na grzbiecie. Te również występują w odmianie z białym pasem na grzbiecie.
• Ghost – W tej samej hodowli, prowadzone są projekty hodowlane z odmianą Ghost, którą charakteryzuje „wypłowiały” kolor, gdzie gekon wygląda jakby zaraz miał zrzucić wylinkę
• Aberrant– Uzyskana w skutek chowu selektywnego, odmiana aberrant, którą charakteryzuje nieregularny, rozmyty wzór brązu na grzbiecie.

Pojawienie się kilku podstawowych odmian otwiera wrota do nieskończonej ilości nowych odmian, tak jak miało to miejsce w przypadku gekonów lamparcich.

Terrarium

Nie musi być wysokie ponieważ eublefary te raczej nie wspinają się. Bywają jednak wyjątki – mój samiec chętnie wspina się na niewysokie konstrukcje z kamieni. Ważna jest spora powierzchnia dna zbiornika. Najważniejsza jest wilgotna kryjówka w której nasz eublefar będzie spędzał dzień, a jednocześnie będzie ułatwiać przejście wylinki. Gdy terrarium ma naturalistyczny wygląd, kryjówka może być wykonana z łupiny orzecha kokosowego, możemy również ułożyć kryjówkę z płaskich kamieni taka by tworzyły grotę. Gdy kosztem wyglądu postawimy na wygodę i praktyczność może to być plastikowe pudełko, wielkości pudełka po lodach, z wyciętym otworem z boku lub góry jako wejście. W pudełku umieszczamy albo włókno kokosowe albo wermikulit które należy co parę dni zwilżać. Ważne by zawsze był wilgotny ale nie mokry, gdyż w tym pudełku będzie mógł łatwiej zrzucić wylinkę, będzie także służyło do składania jaj. Jako podłoża najlepiej używać specjalnego podłoża dla gadów, z wykluczeniem wszelakich piasków, również tych wzbogacanych o wapń; optymalnie włókna/torfu kokosowego. Ewentualnie stosujemy ziemię wymieszaną z piaskiem w proporcji 1:1. Nie powinno się trzymać eublefarów na samym piasku, gdyż może to spowodować zapchanie jelit w przypadku zjedzenia nadmiernej ilości. Basenik z wodą nie musi być duży ponieważ gekony gruboogonowe nie wchodzą do wody. Nie może być głębszy niż 5 cm, ponieważ gdyby gad wpadł do głębszego basenu mógłby się utopić. Woda którą wlewamy do basenu powinna być odstana lub przegotowana, każdorazowo podajemy wodę o temperaturze pokojowej (około 21°C). Niektóre osobniki nie chcą pić wody z basenu ale za to chętnie zlizują wodę z elementów wystroju, konieczne jest więc zraszanie zbiornika wodą, co dwa, trzy dni. Wystrój terrarium powinien składać się z niewielkich korzeni leżących na dnie, a także sukulentów bez kolców. Możemy stosować również konstrukcje z kamieni, które należy tak umocować lub skleić aby nie przygniotły jaszczurek i zadbać o to by w szczelinie nie utknął ogon czy łapka. W przypadku utraty ogona, ranę należy smarować maścią przyspieszającą gojenie ran i wyjątkowo dbać o prawidłowe podawanie witamin. Ogrzewanie powinno się składać z żarówki i/lub przewodów grzewczych.

Wielkość terrarium

Dla jednej pary minimum 60x40x30 cm, lub nieco niższe z większą powierzchnią dna. Jeżeli chcemy hodować jednego samca i dwie, trzy samice to będzie nam potrzebne terrarium o wymiarach minimum 80x45x35 cm. Oczywistym jest że im większe będzie terrarium tym lepiej dla dorosłego eublefara. Dla młodych stosowanie nadmiernie dużego terrarium może spowodować niedojadanie, gdyż zanim maluch zaspokoi głód i upoluje wszystkie podane świerszcze, te zdążą się pochować po zakamarkach. Zatem dla młodszych, dojrzewających osobników, mniejsze zbiorniki lepiej się sprawdzają.

Oświetlenie

Oświetlenie jest już zależne od potrzeb hodowcy i rodzaju terrarium (naturalistyczne / profesjonalne hodowlane). W tej pierwszej opcji, stosując żarówkę, terrarium nabiera ładniejszych, cieplejszych barw i ciepło jest lepiej rozprowadzane. W drugiej opcji, hodowli profesjonalnej (rack system), oświetlenie w ogóle nie jest wymagane, o ile wahania temperatur są zapewnione, gdyż gekony te przeważnie dzień spędzają w ukryciu. Naświetlanie promieniami UVB nie jest wymagane o ile zwierzęta regularnie dostają dodatkowe witaminy i wapń.

Temperatura

Można stosować kabel grzewczy, ale trzeba go dobrze zabezpieczyć przed dostaniem się do niego zwierząt. Idealnie się sprawdzają maty grzewcze, rozłożone tylko w jednym rogu terrarium aby zapewnić gradient temperatury lub kable o nieco większej mocy, również położone pod zbiornikiem. Ułożenie kabli pod zbiornikiem, zabezpieczy kable przed ewentualnym odkopaniem, które mogłoby skutkować poparzeniem. W zależności od symulowanej pory, rozkład temperatur powinien wyglądać następująco: W okresie zimowym, tj. chłodnym i suchym, temperatura przez cały dzień powinna być w granicach 20-22°C, czyli pokojowa. Wówczas nie spryskujemy terrarium a jedynie zostawiamy miseczkę z wodą. W okresie letnim, podnosimy temperaturę do 28-32°C pozostawiając gradient w ciągu dnia i wówczas obficie spryskujemy terrarium co dwa dni.

Wilgotność

Utrzymujemy na poziomie 55-70%, spryskując raz dziennie wodą całe terrarium.

Żywienie

Jaszczurki te są bardzo żarłoczne, pożerają wszystko co się rusza i są w stanie to połknąć. Lepiej jest karmić je częściej mniejszą ilością pożywienia niż rzadziej dużą ilością pokarmu, szczególnie w przypadku mączników które mogą być zbyt ciężkie do strawienie. Niezbędne jest regularne dostarczanie eublefarom witamin (szczególnie ważny jest wapń dla samicy w ciąży). Najlepszym pokarmem są świerszcze. Zawierają idealnie proporcje wapnia do fosforu. W żadnym wypadku nie należy podawać moli woskowych ponieważ są za tłuste oraz larw much które mogą się przegryźć przez przewód pokarmowy. Jeżeli planujemy rozmnażać zwierzęta należy raz w miesiącu podać noworodki mysie. Wyrośnięte samce są w stanie zabić i pożreć średniej wielkości mysz, grozi to jednak pokąsaniem jaszczurki.

Podobnie jak z eublefarem lamparcim, możliwe jest stosowanie diety opartej na mącznikach. Jednak ze względu na wartości odżywcze, wyjątkowo ważne jest karmienie mączników dobrym, wartościowym pokarmem, posypywanie ich witaminami przez podaniem oraz dbanie o regularne podawanie wapnia. W zależności od osobnika może on lub nie spożywać wapń z miseczki. Jeżeli tego nie robi – należy posypywać mączniki wapniem kilka razy w tygodniu lub podawać ten suplement bezpośrednio z pipety/insulinówki.

Dymorfizm płciowy

Dojrzałe samce, podobnie jak Eublepharis mają 9-13 preanalnych porów. Młodsze osobniki mogą wymagać obejrzenia przez lupę.

Rozmnażanie

O rozmnażaniu w przyrodzie informacji jest niewiele. Wiadomo tylko, że kopulacja następuje pod koniec pory deszczowej, a młode lęgną się pod koniec pory suchej. Tworzą pary (Kugel&Kugel, 1984). Można stymulować je do rozmnażania symulując porę suchą i deszczową, niektórzy jednak, z równie dużym sukcesem, w ogóle nie symulują pory deszczowej i suchej. W poszczególnych przypadkach dosyć istotnym, może się okazać trzymanie osobników oddzielnie. Wówczas w okresie godów, należy wsadzać samicę do samca na jeden pełny dzień/noc raz w tygodniu. Proceder ten być może będzie trzeba powtórzyć kilka razy, jednak zazwyczaj nie więcej niż 6. Samiec przy oznajmianiu terytorium uderza ogonem o podłoże. W terrarium często składają jaja, ale szanse na powodzenie inkubacją są nikłe. Wszystkie podane powyżej metody nie wykluczają się nawzajem, tak więc najpewniejszą metodą jest zapewnienie zmienności sezonowej, oraz trzymanie samca w odosobnieniu.

Samica w ciągu sezonu składa 5-10 razy po dwa jaja, w odstępach 2-8 tygodni, w zależności od stanu zdrowia, warunków genetycznych samicy oraz warunków w terrarium. Wyjątkowo ważne w tym okresie jest podawanie większej ilości wapnia (nawet 2/10 ml. dziennie w przypadku stosowania standardowego wapnia w syropie) oraz zapewnienie wilgotnej kryjówki z terrarium, wypełnionej wilgotnym wermikulitem. Może jednak okazać się że samica złoży jajka poza miejscem wyznaczonym, tak więc należy obserwować gada. Część jajek bywa niezapłodniona, szczególnie w przypadku młodych samic, przystępujących do godów pierwszy raz. Ilość jaj może również być uzależniona od ilości złożonych jaj w roku wcześniejszym. Po złożeniu należy niezwłocznie przełożyć jajka do inkubatora, dbając o nieobracanie ich, by nie utopić embrionu. Jaja mają wymiary 28-30 mm długości 12-13 mm szerokości, ważą po 2 g. Ich inkubacja w wilgotnym substracie w temperaturze 30°C trwa 49 dni; przy 28-29°C – 50-52 dni; 27°C – 57-62 dni; 25-31°C trwa 75-82 dni. Przy 28-40°C trwa 39-47 dni, ale lęgną się tylko samce. Młode przy wylęgu mają 63-75 mm, ważą 1,2- 2,5g (Rosler, 1981; Cihar, 1989; Kadavy, 1991). Odchów ich jest prosty, młode szybko rosną i już po osiągnięciu pierwszego roku mogą się rozmnażać.

Niepodawanie zwiększonej ilości wapnia może spowodować problemy z rozwojem jajek i doprowadzić do śmierci samicy.

Zalecane jest trzymanie 1 samca z maksymalnie 6 samicami.

Zalecana waga samic to minimum 40 g. Gdy samica zacznie mocno tracić na wadze a ogon znacząco schudnie, należy przerwać cykl rozmnażania, zaprzestając spryskiwanie terrarium i obniżając temperaturę.

Uwagi

Nie można trzymać 2 samców razem ponieważ będą toczyć krwawe walki i słabszy osobnik zostanie zabity. Czasem również samice są agresywne w stosunku do siebie. Jeżeli hodujemy dwie i więcej samiczek w jednym terrarium konieczne jest zbudowanie większej liczby kryjówek i odpowiednio większego zbiornika.

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracował Michał Cedler „Coolary”, uzupełnił Łukasz Jarczewski „Hatiras” na podstawie literatury:
Jasteri, biologie i chov.Gekoni1, Ivan Vergner oraz Piotr Pręgowski „pepre” na podstawie literatury:
The leopard gecko manual, Philippe De Vosjoli, Roger Klingenberg, Ron Tremper, Brian Viets; artykułu Fertile Fat-Tails, Sean i Monica Niland który ukazał się w Reptiles Magazine, Marzec 2006, str 66-71; oraz doświadczeń własnych

Liczba wyświetleń: 20095